Wat Is Een Voorbehouden Handeling

Heb je je ooit afgevraagd wie bepaalde medische handelingen mag uitvoeren? Of misschien heb je zelf een medische ingreep gehad en wilde je weten of de persoon die je behandelde, daarvoor de juiste bevoegdheid had? Je bent niet de enige. Veel mensen zijn zich niet bewust van het bestaan van voorbehouden handelingen, terwijl ze toch een belangrijk onderdeel vormen van de gezondheidszorg.

In dit artikel duiken we dieper in de wereld van voorbehouden handelingen. We leggen uit wat ze precies zijn, waarom ze bestaan, wie ze mogen uitvoeren en wat de risico's zijn als ze niet correct worden uitgevoerd. Ons doel is om je te informeren en je te helpen begrijpen waarom deze regels belangrijk zijn voor jouw veiligheid en de kwaliteit van de zorg.

Wat zijn Voorbehouden Handelingen?

Voorbehouden handelingen zijn medische handelingen die, vanwege het risico dat ze met zich meebrengen, alleen mogen worden uitgevoerd door bevoegde zorgverleners. De Nederlandse wetgever heeft deze handelingen aangewezen om patiënten te beschermen tegen ondeskundig handelen en mogelijke schade.

Je kunt het vergelijken met het besturen van een auto. Iedereen mag in een auto zitten, maar niet iedereen mag autorijden. Daarvoor heb je een rijbewijs nodig, een bewijs dat je bekwaam bent om veilig een voertuig te besturen. Op dezelfde manier mag niet iedereen zomaar medische handelingen verrichten. Alleen zorgverleners met de juiste opleiding en vaardigheden zijn daartoe bevoegd.

Waarom zijn er Voorbehouden Handelingen?

Het belangrijkste doel van voorbehouden handelingen is patiëntveiligheid. Het gaat erom dat medische handelingen op een correcte en veilige manier worden uitgevoerd, zodat de patiënt er geen schade van ondervindt. Onjuist uitgevoerde handelingen kunnen leiden tot complicaties, infecties, verkeerde diagnoses en zelfs de dood. Denk bijvoorbeeld aan een verkeerd geplaatste infuus, een onjuiste injectie of een foutieve interpretatie van een röntgenfoto.

Daarnaast zorgen voorbehouden handelingen voor kwaliteitsborging. Door vast te leggen wie welke handelingen mag uitvoeren, wordt de kwaliteit van de zorg gewaarborgd en kan er beter toezicht worden gehouden. Dit draagt bij aan een professionelere en betrouwbaardere gezondheidszorg.

Voorbeelden van Voorbehouden Handelingen

Er zijn verschillende soorten voorbehouden handelingen. Hieronder een aantal voorbeelden om het concreter te maken:

• Injecties geven: Het toedienen van medicatie via een injectie, of het nu intramusculair, subcutaan of intraveneus is.
• Infuus aanleggen: Het inbrengen van een infuus om vocht of medicatie toe te dienen.
• Bloed afnemen: Het afnemen van bloed voor onderzoek.
• Cathariseren: Het inbrengen van een katheter in de blaas om urine af te voeren.
• Hechtingen zetten en verwijderen: Het sluiten van wonden met hechtingen en het later verwijderen ervan.
• Endoscopieën: Het inbrengen van een endoscoop om inwendige organen te bekijken.
• Operaties: Alle chirurgische ingrepen, van kleine ingrepen tot complexe operaties.
• Röntgenfoto's maken en interpreteren: Het maken van röntgenfoto's en het interpreteren van de beelden.

Deze lijst is niet uitputtend, maar geeft een goed beeld van de diversiteit aan handelingen die onder de categorie voorbehouden handelingen vallen. Het is belangrijk te onthouden dat de precieze definities en regels kunnen variëren.

Wie Mag Voorbehouden Handelingen Uitvoeren?

Niet iedereen mag zomaar voorbehouden handelingen uitvoeren. De bevoegdheid om deze handelingen te verrichten is gebonden aan een specifieke opleiding en registratie. De Wet BIG (Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg) regelt welke beroepen bevoegd zijn om bepaalde voorbehouden handelingen uit te voeren.

Enkele voorbeelden van beroepen die bevoegd zijn om voorbehouden handelingen uit te voeren zijn:

• Artsen: Zij hebben een brede bevoegdheid en mogen vrijwel alle voorbehouden handelingen uitvoeren.
• Verpleegkundigen: Zij mogen bepaalde voorbehouden handelingen uitvoeren, afhankelijk van hun opleiding en specialisatie. Vaak werken ze onder toezicht van een arts.
• Verzorgenden IG: Zij mogen een beperkt aantal voorbehouden handelingen uitvoeren, zoals het toedienen van medicatie via een injectie (na scholing en onder toezicht).
• Tandartsen: Zij zijn bevoegd om voorbehouden handelingen uit te voeren binnen hun vakgebied, zoals het trekken van tanden en kiezen.
• Fysiotherapeuten: Zij mogen bepaalde invasieve handelingen uitvoeren, zoals dry needling, mits ze hiervoor specifiek zijn opgeleid.

Het is cruciaal dat zorgverleners bekwaam zijn in de handelingen die ze uitvoeren. Bekwaamheid houdt in dat ze de juiste kennis, vaardigheden en attitude bezitten om de handeling op een veilige en effectieve manier uit te voeren. Zorginstellingen zijn verantwoordelijk voor het toezicht op de bekwaamheid van hun medewerkers en moeten ervoor zorgen dat ze voldoende worden bijgeschoold.

Delegatie van Voorbehouden Handelingen

In sommige gevallen kan een bevoegde zorgverlener een voorbehouden handeling delegeren aan een andere zorgverlener die niet zelfstandig bevoegd is om de handeling uit te voeren. Dit mag echter alleen onder strikte voorwaarden. De delegerende zorgverlener moet ervan overtuigd zijn dat de andere zorgverlener bekwaam is om de handeling uit te voeren en moet toezicht houden op de uitvoering. Bovendien moet de patiënt toestemming geven voor de delegatie.

Delegatie komt bijvoorbeeld voor wanneer een verpleegkundige een injectie laat geven door een verzorgende IG die daarvoor specifiek is opgeleid. De verpleegkundige blijft eindverantwoordelijk en moet controleren of de injectie correct wordt toegediend.

Risico's van Onbevoegd Handelen

Het uitvoeren van voorbehouden handelingen door onbevoegde personen kan ernstige gevolgen hebben voor de patiënt. Enkele mogelijke risico's zijn:

• Complicaties: Onjuist uitgevoerde handelingen kunnen leiden tot complicaties, zoals infecties, bloedingen, zenuwbeschadiging of andere fysieke schade.
• Verkeerde diagnose: Een verkeerde interpretatie van bijvoorbeeld een röntgenfoto kan leiden tot een verkeerde diagnose en een onjuiste behandeling.
• Vertraging van de juiste behandeling: Als een handeling niet correct wordt uitgevoerd, kan dit de start van de juiste behandeling vertragen, waardoor de patiënt langer ziek blijft of erger wordt.
• Psychologisch trauma: Een nare ervaring met een medische handeling kan leiden tot angst, stress en een verminderd vertrouwen in de gezondheidszorg.

Daarnaast kan onbevoegd handelen leiden tot juridische gevolgen voor de persoon die de handeling heeft uitgevoerd. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) houdt toezicht op de naleving van de regels omtrent voorbehouden handelingen en kan boetes opleggen of andere maatregelen treffen als er sprake is van onbevoegd handelen.

Wat Kun Je Zelf Doen?

Als patiënt heb je het recht om te weten wie je behandelt en welke handelingen er worden uitgevoerd. Je kunt altijd vragen stellen over de bevoegdheid en bekwaamheid van de zorgverlener. Vraag bijvoorbeeld naar de opleiding en ervaring van de persoon die je behandelt. Het is belangrijk om te onthouden dat je het recht hebt om een behandeling te weigeren als je twijfelt aan de bevoegdheid van de zorgverlener of als je je niet op je gemak voelt.

Als je vermoedt dat er sprake is van onbevoegd handelen, kun je dit melden bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Zij zullen de melding onderzoeken en indien nodig maatregelen treffen.

Samenvattend, voorbehouden handelingen zijn essentieel voor de veiligheid van patiënten en de kwaliteit van de zorg. Door je bewust te zijn van je rechten en verantwoordelijkheden kun je bijdragen aan een veilige en betrouwbare gezondheidszorg.

Door de regels rondom voorbehouden handelingen te respecteren, zorgen we ervoor dat medische handelingen op een verantwoorde manier worden uitgevoerd, met de beste resultaten en minimale risico's voor de patiënt. Dit draagt bij aan een gezondere en veiligere samenleving voor iedereen.