Wat Is Het Verschil Tussen Magma En Lava

Het is een vraag die vaak opduikt in de aardrijkskundeles of bij het kijken van documentaires over vulkanen: wat is nu eigenlijk het verschil tussen magma en lava? Op het eerste gezicht lijken het synoniemen, maar in werkelijkheid is er een belangrijk onderscheid dat cruciaal is voor het begrijpen van vulkanische processen. Dit artikel duikt diep in de materie, waarbij we de samenstelling, de locatie en de impact van zowel magma als lava onderzoeken. We zullen proberen om het verschil zo helder mogelijk uit te leggen, zonder de complexiteit van het onderwerp uit de weg te gaan.

Het Belangrijkste Verschil: Locatie

Het fundamentele verschil tussen magma en lava is hun locatie. Magma is gesmolten gesteente dat zich onder het aardoppervlak bevindt. Het is een complexe mix van gesmolten gesteente, opgeloste gassen en kristallen. Lava daarentegen is magma dat het aardoppervlak heeft bereikt door een vulkaanuitbarsting of een andere vorm van scheur in de aardkorst. Zodra het gesmolten gesteente het oppervlak bereikt, wordt het dus lava genoemd.

De Rol van Opgeloste Gassen

Een cruciaal aspect dat de overgang van magma naar lava markeert, is het verlies van opgeloste gassen. Magma, diep onder het oppervlak, staat onder enorme druk. Deze druk zorgt ervoor dat gassen zoals waterdamp, koolstofdioxide en zwaveldioxide in de gesmolten rots opgelost blijven. Zodra de magma naar het oppervlak stijgt en de druk afneemt, komen deze gassen vrij. Dit is vergelijkbaar met het openen van een fles frisdrank: de druk neemt af en de koolzuur ontsnapt.

Het ontsnappen van deze gassen is een belangrijk onderdeel van een vulkaanuitbarsting. De gassen kunnen explosieve uitbarstingen veroorzaken, omdat ze de magma met kracht naar buiten stuwen. De samenstelling en hoeveelheid van de opgeloste gassen beïnvloeden de viscositeit van de magma, en dus ook de aard van de uitbarsting. Magma met veel opgeloste gassen en een hoge viscositeit zal waarschijnlijk tot een explosieve uitbarsting leiden, terwijl magma met weinig opgeloste gassen en een lage viscositeit tot een effusieve uitbarsting zal leiden, waarbij de lava rustig uitvloeit.

De Samenstelling van Magma en Lava

Hoewel de samenstelling van magma en lava in essentie hetzelfde is, zijn er subtiele verschillen die voortkomen uit het verlies van gassen en de interactie met de atmosfeer. Beide bestaan voornamelijk uit silicaten, maar de verhouding van verschillende elementen kan variëren.

Silica Gehalte: Een Belangrijke Factor

Het silicagehalte is een van de belangrijkste factoren die de eigenschappen van magma en lava beïnvloeden. Magma met een hoog silicagehalte (meer dan 63%) is viskeuzer, wat betekent dat het dikker en stroperiger is. Dit type magma neigt tot explosieve uitbarstingen, omdat de gassen moeilijker kunnen ontsnappen. Voorbeelden van gesteenten die uit dit type magma ontstaan, zijn ryoliet en andesiet. Magma met een laag silicagehalte (minder dan 52%) is minder viskeus en vloeit gemakkelijker. Dit leidt tot effusieve uitbarstingen, waarbij de lava in rivieren over het landschap stroomt. Basalt is een gesteente dat ontstaat uit dit type magma.

De samenstelling van de aardkorst en de mantel waaruit de magma ontstaat, speelt een grote rol in het silicagehalte. Continentale korst is doorgaans rijker aan silica dan oceanische korst.

Verschillen na Uitbarsting

Zodra de lava aan het oppervlak komt, ondergaat het koeling en stolling. Tijdens dit proces kunnen mineralen uitkristalliseren en zich vormen tot gesteente. De snelheid van koeling beïnvloedt de grootte van de kristallen. Snelle koeling leidt tot kleine kristallen of zelfs een glasachtige structuur (zoals obsidiaan), terwijl langzame koeling tot grotere kristallen leidt.

Daarnaast reageert de lava met de atmosfeer en de omgeving. Oxidatie kan plaatsvinden, waarbij bijvoorbeeld ijzer in de lava reageert met zuurstof en een roestkleurige laag vormt. Ook kan lava reageren met water, wat tot stoomvorming en verdere veranderingen in de samenstelling kan leiden.

Real-World Voorbeelden en Data

Om de verschillen tussen magma en lava te illustreren, kijken we naar enkele concrete voorbeelden.

De Hawaïaanse Vulkanen

De vulkanen van Hawaï zijn een goed voorbeeld van effusieve uitbarstingen. Het magma dat hieruit komt, heeft een laag silicagehalte en een lage viscositeit. De lava stroomt in rivieren over het landschap en vormt zogenaamde pahoehoe (glad, touwachtig) en aa (ruw, blokachtig) lava. Er zijn relatief weinig explosies omdat er niet veel opgeloste gasen zijn.

De Mount St. Helens

De uitbarsting van Mount St. Helens in 1980 is een voorbeeld van een explosieve uitbarsting. Het magma dat hieruit kwam, had een hoog silicagehalte en een hoge viscositeit. De opgeloste gassen veroorzaakten een enorme explosie die de top van de berg wegblies. De aswolk die vrijkwam, reikte kilometers hoog en had grote gevolgen voor de omgeving.

Data van Vulkaanuitbarstingen

Wetenschappers verzamelen continu data over vulkanen over de hele wereld. Deze data omvatten de samenstelling van magma en lava, de hoeveelheid opgeloste gassen, de viscositeit, en de temperatuur. Door deze data te analyseren, kunnen wetenschappers beter begrijpen hoe vulkanen werken en voorspellingen doen over toekomstige uitbarstingen. Zo kunnen ze bijvoorbeeld de hoeveelheid zwaveldioxide meten die door een vulkaan wordt uitgestoten, wat een indicatie kan zijn van toenemende activiteit.

Conclusie

Kortom, het verschil tussen magma en lava is simpelweg de locatie. Magma bevindt zich onder het aardoppervlak, terwijl lava het aardoppervlak heeft bereikt. Dit verschil in locatie heeft echter grote gevolgen voor de eigenschappen en het gedrag van het gesmolten gesteente. Het verlies van opgeloste gassen en de interactie met de atmosfeer leiden tot veranderingen in de samenstelling en de structuur van de lava. Het silicagehalte speelt een cruciale rol in de viscositeit en het type uitbarsting. Door het bestuderen van vulkanen en het analyseren van magma en lava, kunnen we meer leren over de dynamische processen die zich onder het aardoppervlak afspelen.

Wil je meer weten? Bezoek een vulkaanmuseum, lees wetenschappelijke artikelen over vulkanologie, of bekijk documentaires over vulkanen. Het is een fascinerend onderwerp dat ons een inkijkje geeft in de krachten die onze planeet vormen.