5 Stappenplan Wet Zorg En Dwang

Kent u dat gevoel? Dat knagende gevoel van onzekerheid wanneer het gaat over de zorg voor een dierbare met dementie of een andere aandoening? De vraag of de beslissingen die genomen worden, wel écht in het belang van die persoon zijn? U bent niet alleen. Velen worstelen met de complexiteit van de Wet Zorg en Dwang (Wzd), een wet die bedoeld is om juist de rechten van kwetsbare mensen te beschermen, maar die in de praktijk soms als een doolhof aanvoelt.

Deze wet, hoewel goedbedoeld, kan in de praktijk vragen oproepen. Het balanceren tussen de veiligheid en het welzijn van een cliënt enerzijds en de autonomie en vrijheid anderzijds is een constante uitdaging. Hoe zorgt u ervoor dat dwang, hoe minimaal ook, vermeden wordt, terwijl u tegelijkertijd de best mogelijke zorg verleent?

Dit artikel biedt een praktisch stappenplan om de Wzd beter te begrijpen en toe te passen. We duiken niet in juridische details, maar focussen op de menselijke kant van de wet en hoe u deze kunt gebruiken om de zorg voor uw dierbare te verbeteren.

Het 5-Stappenplan Wet Zorg en Dwang

Stap 1: Begrijp de Kern van de Wzd - Wat is de bedoeling?

De Wet Zorg en Dwang (Wzd) is in essentie een beschermingswet. Het doel is om onvrijwillige zorg zoveel mogelijk te voorkomen. Dit betekent dat zorgverleners en naasten altijd moeten proberen om de cliënt te betrekken bij de besluitvorming en diens wensen en behoeften centraal te stellen.

Denk hierbij aan het volgende:

Vrijwilligheid staat voorop: Zorg moet in principe altijd vrijwillig zijn.
Minimale inbreuk: Als onvrijwillige zorg onvermijdelijk is, moet dit zo min mogelijk inbreuk maken op de rechten en vrijheden van de cliënt.
Alternatieven onderzoeken: Er moet altijd gezocht worden naar alternatieven voor onvrijwillige zorg.
Regelmatige evaluatie: Onvrijwillige zorg moet regelmatig geëvalueerd worden om te kijken of het nog steeds noodzakelijk is.

Voorbeeld: Stel, een cliënt met dementie wil steeds de straat op, wat gevaarlijk is. In plaats van de deur op slot te doen (onvrijwillige zorg), kunt u proberen om een veilige wandelroute in de tuin aan te leggen of een gps-tracker te gebruiken. Dit zijn minder ingrijpende alternatieven die de vrijheid van de cliënt zoveel mogelijk respecteren.

Stap 2: Breng de Situatie in Kaart - Wat zijn de Behoeften en Wensen van de Cliënt?

Voordat u überhaupt aan de Wzd denkt, is het cruciaal om de persoon achter de cliënt te zien. Wat zijn diens behoeften, wensen, angsten en gewoontes? Wat is zijn of haar levensverhaal?

Dit vereist een grondige inventarisatie, waarbij u de volgende aspecten in overweging neemt:

Medische gegevens: Welke diagnose is er gesteld? Welke beperkingen zijn er?
Cognitieve functies: Hoe goed functioneert het geheugen? Is er sprake van desoriëntatie?
Emotionele behoeften: Waar wordt de cliënt blij van? Wat maakt hem of haar verdrietig of angstig?
Sociale contacten: Wie zijn belangrijke mensen in het leven van de cliënt?
Persoonlijke voorkeuren: Wat zijn de gewoontes en rituelen van de cliënt?

De cliënt betrekken: Probeer de cliënt zelf zoveel mogelijk te betrekken bij dit proces. Ook al is de communicatie lastig, probeer te luisteren naar de non-verbale signalen en te achterhalen wat er speelt. Raadpleeg, indien mogelijk, familie, vrienden en andere betrokkenen.

Voorbeeld: Een cliënt met Alzheimer wordt onrustig en agressief bij het douchen. Door te achterhalen dat de cliënt vroeger altijd 's avonds douchen gewend was en een hekel had aan fel licht, kan de zorg aangepast worden. Door 's avonds te douchen met gedimd licht, wordt de stress verminderd en is er geen sprake van onvrijwillige zorg (zoals forceren bij het douchen).

Stap 3: Onderzoek Alternatieven - Wat kan er anders?

Als uit de inventarisatie blijkt dat er sprake is van (dreigende) onvrijwillige zorg, is het tijd om creatief te denken. De Wzd vereist dat u alle mogelijke alternatieven onderzoekt voordat u overgaat tot onvrijwillige zorg. Dit is wellicht de moeilijkste, maar ook de belangrijkste stap.

Denk aan de volgende mogelijkheden:

Aanpassing van de omgeving: Kan de omgeving veiliger en prettiger gemaakt worden?
Gebruik van technologie: Kan technologie helpen om de vrijheid te vergroten en de veiligheid te waarborgen? (bijv. een dwaaldetectiesysteem)
Inzet van vrijwilligers: Kunnen vrijwilligers de cliënt extra aandacht en begeleiding geven?
Aanpassing van de zorg: Kan de zorg anders georganiseerd worden, zodat de cliënt meer autonomie ervaart?
Medicatie: Is er sprake van medicatie die de onrust of het probleemgedrag kan verminderen? (Dit altijd in overleg met de arts!)

Multidisciplinair overleg: Bespreek de situatie met een multidisciplinair team (arts, verpleegkundige, psycholoog, familie). Samen kunt u tot creatieve en effectieve oplossingen komen.

Voorbeeld: Een cliënt met een verstandelijke beperking loopt steeds weg van de dagbesteding. In plaats van hem vast te binden (onvrijwillige zorg), kan er gekeken worden naar de oorzaak van het weglopen. Misschien is de dagbesteding niet passend of voelt de cliënt zich niet begrepen. Door de dagbesteding aan te passen of een individuele begeleider in te zetten, kan het weglopen mogelijk voorkomen worden.

Stap 4: Toepassing van Onvrijwillige Zorg - Als het écht niet anders kan.

Pas alleen onvrijwillige zorg toe als alle andere alternatieven zijn uitgeput en de situatie onveilig is voor de cliënt of anderen. De Wzd stelt strenge eisen aan de toepassing van onvrijwillige zorg.

Belangrijk om te onthouden:

Besluitvorming: Een arts of gedragswetenschapper moet een besluit nemen over de toepassing van onvrijwillige zorg.
Zorgplan: Er moet een zorgplan zijn waarin de onvrijwillige zorg beschreven staat, inclusief de redenen, de duur en de evaluatie.
Rechten van de cliënt: De cliënt heeft recht op informatie, een vertrouwenspersoon en de mogelijkheid om bezwaar te maken tegen de onvrijwillige zorg.
Registratie: Alle vormen van onvrijwillige zorg moeten geregistreerd worden.

Onvrijwillige zorg is nooit een doel op zich, maar een uiterste middel. Zorg ervoor dat u transparant bent over de redenen en de gevolgen van de onvrijwillige zorg, zowel naar de cliënt als naar de familie.

Voorbeeld: Een cliënt met een psychische aandoening is in een psychotische toestand en vormt een gevaar voor zichzelf en anderen. Na overleg met een psychiater wordt besloten om de cliënt tijdelijk te isoleren en medicatie toe te dienen (onvrijwillige zorg). Dit gebeurt in het kader van de Wzd, met inachtneming van de rechten van de cliënt en onder toezicht van een zorgprofessional.

Stap 5: Evalueer en Verbeter Continu - Wat kunnen we leren?

De toepassing van de Wzd is een continu proces van evalueren en verbeteren. Het is belangrijk om regelmatig te kijken naar de effectiviteit van de genomen maatregelen en te leren van de ervaringen.

Stel uzelf de volgende vragen:

Is de onvrijwillige zorg nog steeds noodzakelijk?
Zijn er nieuwe alternatieven beschikbaar?
Hoe ervaart de cliënt de zorg?
Wat kunnen we leren van deze situatie voor toekomstige situaties?

Bespreking in team: Bespreek de evaluatie in het team en betrek, indien mogelijk, de cliënt en de familie. Op basis van de evaluatie kan het zorgplan aangepast worden en kunnen nieuwe strategieën geïmplementeerd worden.

Voorbeeld: Na een periode van isolatie en medicatie stabiliseert de psychische toestand van de cliënt. In overleg met de psychiater wordt besloten om de isolatie af te bouwen en de medicatie te verminderen. Er wordt een nieuw zorgplan opgesteld, waarin de nadruk ligt op het versterken van de autonomie en de eigen regie van de cliënt.

Counterpoints - De Kritiek op de Wzd

Hoewel de Wzd bedoeld is om kwetsbare mensen te beschermen, is er ook kritiek op de wet. Sommige mensen vinden de wet te complex en bureaucratisch. Anderen zijn van mening dat de wet te veel nadruk legt op de rechten van de cliënt en te weinig rekening houdt met de veiligheid van de cliënt en anderen.

Het is belangrijk om deze kritiek serieus te nemen en te zoeken naar manieren om de Wzd te verbeteren. De wet is immers geen statisch document, maar een instrument dat voortdurend geëvalueerd en aangepast moet worden aan de veranderende behoeften van de praktijk.

Conclusie

De Wet Zorg en Dwang is een complexe wet, maar met een menselijke benadering en een stapsgewijze aanpak kan deze gebruikt worden om de zorg voor kwetsbare mensen te verbeteren. Het belangrijkste is om altijd de behoeften en wensen van de cliënt centraal te stellen en te zoeken naar alternatieven voor onvrijwillige zorg.

Door deze 5 stappen te volgen, kunt u ervoor zorgen dat de zorg die u verleent vrijwillig, respectvol en veilig is.

Het gaat niet om de wet, maar om de mens.

Welke stap in dit stappenplan is voor u de grootste uitdaging en hoe zou u die kunnen overwinnen?