Ajzen Theory Of Planned Behaviour

Heb je je ooit afgevraagd waarom je bepaalde dingen wel of niet doet? Waarom je je voornemens niet altijd waarmaakt, ondanks je goede bedoelingen? Misschien ben je van plan gezonder te eten, meer te bewegen, of een nieuwe vaardigheid te leren. De Theory of Planned Behaviour (TPB), ontwikkeld door Icek Ajzen, kan je helpen te begrijpen waarom je soms faalt en hoe je je kansen op succes kunt vergroten. Deze theorie, die al decennia lang wordt toegepast in verschillende disciplines, biedt een waardevol inzicht in de complexe relatie tussen attitudes, intenties en gedrag.

Wat is de Theory of Planned Behaviour?

De Theory of Planned Behaviour is een psychologisch model dat gedrag voorspelt op basis van iemands intenties. Het gaat ervan uit dat mensen rationele wezens zijn die hun gedrag baseren op de informatie die ze tot hun beschikking hebben. De TPB stelt dat de sterkte van je intentie om een bepaald gedrag uit te voeren, de belangrijkste voorspeller is van dat gedrag. Maar wat beïnvloedt die intentie dan weer?

De Componenten van de TPB

De TPB bestaat uit drie belangrijke componenten die samen iemands intentie vormen:

• Attitude: Dit is je positieve of negatieve evaluatie van het gedrag zelf. Vind je het gedrag prettig, nuttig, of waardevol? Bijvoorbeeld, als je van plan bent om vaker te gaan hardlopen, is je attitude je mening over hardlopen. Vind je het leuk? Denk je dat het goed is voor je gezondheid? Een positieve attitude vergroot de kans dat je de intentie hebt om te gaan hardlopen.
• Subjectieve Norm: Dit is de perceptie van de sociale druk om het gedrag wel of niet uit te voeren. Wat denken belangrijke mensen in je omgeving (familie, vrienden, collega's) dat je zou moeten doen? Als je denkt dat je vrienden je steunen in je hardloopdoelen, dan is de subjectieve norm positief. Een positieve subjectieve norm vergroot de kans dat je de intentie hebt om te gaan hardlopen.
• Waargenomen Gedragscontrole (Perceived Behavioral Control): Dit is je gevoel van controle over het gedrag. Denk je dat je in staat bent om het gedrag uit te voeren, zelfs als er obstakels zijn? Heb je de middelen, vaardigheden, en mogelijkheden om het gedrag succesvol uit te voeren? Bijvoorbeeld, heb je de tijd, de energie, en de juiste hardloopkleding? Als je het gevoel hebt dat je de controle hebt, vergroot dit de kans dat je de intentie hebt om te gaan hardlopen.

Deze drie componenten – attitude, subjectieve norm, en waargenomen gedragscontrole – beïnvloeden dus samen je intentie om een bepaald gedrag uit te voeren. Hoe sterker deze componenten positief zijn, hoe sterker je intentie, en hoe groter de kans dat je het gedrag daadwerkelijk uitvoert.

Hoe werkt de TPB in de praktijk?

Laten we de TPB toepassen op een praktisch voorbeeld: stoppen met roken.

• Attitude: Iemand die wil stoppen met roken, kan een positieve attitude hebben ten opzichte van stoppen. Ze geloven misschien dat stoppen goed is voor hun gezondheid, hun financiën, en hun algehele welzijn. Ze zien de voordelen van een rookvrij leven.
• Subjectieve Norm: De persoon kan zich bewust zijn van de sociale druk om te stoppen met roken. Familie en vrienden moedigen hen aan om te stoppen, en ze zien dat roken steeds minder geaccepteerd wordt in de samenleving.
• Waargenomen Gedragscontrole: De persoon gelooft dat ze in staat zijn om te stoppen met roken. Ze hebben misschien al eerdere pogingen gedaan, of ze hebben toegang tot hulpmiddelen zoals nicotinepleisters, therapie, of steungroepen. Ze voelen zich zelfverzekerd in hun vermogen om de ontwenningsverschijnselen te overwinnen en hun verslaving te beheersen.

Als al deze factoren positief zijn, zal de persoon een sterke intentie hebben om te stoppen met roken. Dit vergroot de kans dat ze daadwerkelijk stoppen met roken. Echter, als een van deze factoren negatief is, kan dit de intentie verzwakken en de kans op succes verminderen. Bijvoorbeeld, als de persoon gelooft dat stoppen met roken te moeilijk is (lage waargenomen gedragscontrole), of als hun vrienden roken en hen aanmoedigen om mee te doen (negatieve subjectieve norm), dan is de kans kleiner dat ze stoppen.

Evidence ter ondersteuning van de TPB

De Theory of Planned Behaviour is uitgebreid onderzocht en heeft sterke empirische ondersteuning. Meta-analyses, waarin de resultaten van vele studies worden samengevoegd, hebben aangetoond dat de TPB een betrouwbare voorspeller is van gedrag in verschillende contexten, waaronder:

• Gezondheidsgedrag: stoppen met roken, gezonder eten, meer bewegen, alcoholgebruik
• Milieuvriendelijk gedrag: recyclen, energiebesparing, gebruik van openbaar vervoer
• Consumentengedrag: aankoopbeslissingen, merkloyaliteit
• Organisatorisch gedrag: werkprestaties, teamwerk

Studies hebben aangetoond dat de TPB tot wel 40-50% van de variantie in intenties kan verklaren, en 20-30% van de variantie in daadwerkelijk gedrag. Dit betekent dat de TPB een nuttig instrument is om te begrijpen en te voorspellen waarom mensen bepaalde dingen wel of niet doen.

De TPB Relateerbaar maken

Hoe kun je de TPB gebruiken om je eigen doelen te bereiken?

1. Identificeer je doel: Wat wil je bereiken? Wees specifiek en meetbaar. Bijvoorbeeld: "Ik wil drie keer per week 30 minuten hardlopen."
2. Analyseer je attitudes: Wat vind je van het gedrag? Zijn er negatieve associaties die je kunt veranderen? Focus op de voordelen van het bereiken van je doel.
3. Beoordeel je subjectieve norm: Wie zijn de belangrijke mensen in je omgeving? Hoe denken zij over je doel? Zoek steun bij mensen die je aanmoedigen.
4. Versterk je waargenomen gedragscontrole: Wat zijn de obstakels die je verwacht? Hoe kun je deze overwinnen? Zorg voor de juiste middelen, vaardigheden, en een plan om moeilijkheden aan te pakken.
5. Formuleer een sterke intentie: Zeg tegen jezelf: "Ik ben van plan om [gedrag] te doen, [hoeveel], [wanneer], [waar]."

Door bewust na te denken over deze aspecten, kun je je intentie versterken en je kansen op succes vergroten. Bijvoorbeeld, als je moeite hebt met je waargenomen gedragscontrole, kun je beginnen met kleine stapjes. In plaats van meteen drie keer per week 30 minuten te hardlopen, kun je beginnen met een keer per week 15 minuten. Dit maakt het doel haalbaarder en vergroot je gevoel van controle.

Actieve en Inclusieve Taal

De TPB is relevant voor iedereen, ongeacht hun achtergrond, leeftijd, of geslacht. We moedigen je aan om de principes van de TPB toe te passen op je eigen leven en te experimenteren met verschillende strategieën om je doelen te bereiken. Onthoud dat verandering tijd en moeite kost, en dat het oké is om fouten te maken. Het belangrijkste is dat je leert van je ervaringen en blijft werken aan je doelen.

Conclusie: De Waarde van de TPB

De Theory of Planned Behaviour biedt een krachtig kader om te begrijpen en te beïnvloeden menselijk gedrag. Door bewust te zijn van de componenten van de TPB – attitude, subjectieve norm, en waargenomen gedragscontrole – kun je je eigen intenties versterken en je kansen op succes vergroten. Of je nu gezonder wilt leven, milieubewuster wilt zijn, of je carrière wilt verbeteren, de TPB kan je helpen om je doelen te bereiken. Het is een praktisch en effectief instrument dat je kunt gebruiken om een positieve verandering in je leven te creëren. Dus, neem de tijd om na te denken over je doelen en hoe de TPB je kan helpen om ze te bereiken. Je zult verrast zijn over de resultaten!