Article 2 4 Un Charter

Heb je je ooit afgevraagd waarom er niet méér oorlogen zijn, gezien de complexe en soms vijandige wereld waarin we leven? Vaak denken we dat het enkel de inspanningen van individuele landen zijn die vrede bewaren, maar er is ook een fundamenteel, internationaal juridisch instrument dat hieraan bijdraagt: Artikel 2, paragraaf 4 van het VN-Handvest. Dit artikel, hoewel ogenschijnlijk kort en bondig, vormt de hoeksteen van het moderne internationale recht en is essentieel voor het handhaven van de wereldvrede en -veiligheid. Laten we eens dieper ingaan op wat dit artikel precies inhoudt en waarom het zo belangrijk is.

Wat staat er in Artikel 2, paragraaf 4?

In de meest eenvoudige bewoordingen verbiedt Artikel 2, paragraaf 4 van het VN-Handvest het gebruik van geweld of de dreiging met geweld door een staat tegen de territoriale integriteit of politieke onafhankelijkheid van een andere staat. De exacte formulering is als volgt:

"Alle leden onthouden zich in hun internationale betrekkingen van de dreiging met of het gebruik van geweld tegen de territoriale integriteit of de politieke onafhankelijkheid van enige staat, of op enige andere wijze die onverenigbaar is met de doelstellingen van de Verenigde Naties."

Dit klinkt misschien abstract, maar de implicaties zijn enorm. Laten we de verschillende elementen ontleden:

• "Alle leden": Dit betekent dat *alle* 193 lidstaten van de Verenigde Naties gebonden zijn aan deze verplichting. Het is geen optie, maar een absolute verplichting.
• "In hun internationale betrekkingen": Dit beperkt de toepassing tot relaties tussen staten. Het is niet van toepassing op interne conflicten binnen een staat.
• "De dreiging met of het gebruik van geweld": Dit is de kern van de bepaling. Zowel het daadwerkelijke gebruik van geweld (zoals een invasie) als de dreiging ermee (zoals het massaal opstellen van troepen aan een grens) zijn verboden.
• "Tegen de territoriale integriteit of de politieke onafhankelijkheid van enige staat": Dit specificeert het soort geweld dat verboden is. Het gaat om geweld dat gericht is op het aantasten van de grenzen van een staat (territoriale integriteit) of het ondermijnen van zijn vermogen om onafhankelijk beslissingen te nemen (politieke onafhankelijkheid).
• "Of op enige andere wijze die onverenigbaar is met de doelstellingen van de Verenigde Naties": Deze clausule is breder en omvat alle vormen van geweld die indruisen tegen de fundamentele principes van de VN, zoals het handhaven van de vrede en veiligheid.

Waarom is Artikel 2, paragraaf 4 zo belangrijk?

Artikel 2, paragraaf 4 is van cruciaal belang om een aantal redenen:

• Het bevordert de vrede en veiligheid: Door het gebruik van geweld te verbieden, draagt het artikel bij aan een stabielere en vreedzamere internationale omgeving. Zonder dit verbod zou de wereld waarschijnlijk veel chaotischer en gewelddadiger zijn.
• Het beschermt de soevereiniteit van staten: Elke staat, ongeacht zijn omvang of macht, heeft het recht op soevereiniteit en territoriale integriteit. Artikel 2, paragraaf 4 helpt deze rechten te beschermen tegen agressie van andere staten.
• Het vormt de basis voor het systeem van collectieve veiligheid: Het artikel is een cruciale pijler van het systeem van collectieve veiligheid van de VN, dat tot doel heeft om, door middel van internationale samenwerking, bedreigingen van de vrede en daden van agressie te voorkomen en te bestrijden.
• Het is een jus cogens norm: Veel juristen beschouwen het verbod op het gebruik van geweld als een *jus cogens* norm, wat betekent dat het een fundamenteel principe van het internationaal recht is waarvan niet mag worden afgeweken.

Volgens een rapport van de VN is de wereldwijde wapenhandel tussen 2017 en 2021 met 4,6% toegenomen. Dit benadrukt de aanhoudende noodzaak om Artikel 2, paragraaf 4 te handhaven en te versterken, ondanks de uitdagingen.

Uitzonderingen op het verbod op geweld

Hoewel Artikel 2, paragraaf 4 een algemeen verbod op het gebruik van geweld oplegt, zijn er enkele belangrijke uitzonderingen:

1. Zelfverdediging (Artikel 51)

Artikel 51 van het VN-Handvest erkent het inherente recht op individuele of collectieve zelfverdediging in geval van een gewapende aanval. Dit betekent dat een staat het recht heeft om geweld te gebruiken om zichzelf te verdedigen tegen een aanval, totdat de Veiligheidsraad van de VN maatregelen heeft genomen om de vrede en veiligheid te handhaven.

Het recht op zelfverdediging is echter aan strikte voorwaarden verbonden:

• De aanval moet *gewapend* zijn.
• De reactie moet *noodzakelijk* en *proportioneel* zijn. Dit betekent dat het geweld alleen mag worden gebruikt als er geen andere redelijke optie is, en de reactie moet in verhouding staan tot de dreiging.

2. Machtiging door de Veiligheidsraad (Hoofdstuk VII)

De Veiligheidsraad van de VN heeft de bevoegdheid om maatregelen te nemen om de vrede en veiligheid te handhaven of te herstellen, inclusief het machtigen van het gebruik van geweld. Op grond van Hoofdstuk VII van het VN-Handvest kan de Veiligheidsraad vaststellen dat er sprake is van een bedreiging van de vrede, een verbreking van de vrede of een daad van agressie, en vervolgens maatregelen nemen, waaronder economische sancties, wapenembargo's of, in het uiterste geval, het machtigen van het gebruik van geweld.

Voorbeelden hiervan zijn de interventies in Korea (1950), Koeweit (1991) en Libië (2011), waar de Veiligheidsraad militaire acties machtigde om de vrede en veiligheid te handhaven.

3. Interventie op uitnodiging (omstreden)

Een meer omstreden uitzondering is de interventie op uitnodiging. Dit verwijst naar de situatie waarin een staat een andere staat uitnodigt om militair in te grijpen op zijn grondgebied, bijvoorbeeld om een opstand te onderdrukken of de orde te herstellen. De rechtmatigheid van deze vorm van interventie is echter onderworpen aan debat, omdat het potentieel in strijd is met het beginsel van niet-inmenging in de interne aangelegenheden van andere staten. Sommigen stellen dat een dergelijke uitnodiging de schending van de soevereiniteit compenseert, terwijl anderen beweren dat het een staat niet toestaat om een ander land te machtigen om artikel 2, paragraaf 4 te overtreden.

Uitdagingen en Interpretatie

Hoewel Artikel 2, paragraaf 4 een fundamenteel principe is, is de toepassing ervan niet altijd eenvoudig. Er zijn verschillende uitdagingen en interpretatiekwesties:

1. De definitie van "geweld"

Wat precies "geweld" omvat, is niet altijd duidelijk. Traditioneel verwijst het naar militaire acties, maar de vraag is of bijvoorbeeld cyberaanvallen die aanzienlijke schade veroorzaken, ook als "geweld" kunnen worden beschouwd. Dit is een punt van voortdurend debat en evolutie in het internationaal recht.

2. Humanitaire interventie (omstreden)

Het idee van humanitaire interventie, waarbij een staat ingrijpt in een andere staat om grootschalige schendingen van de mensenrechten te stoppen, is controversieel. Hoewel veel mensen het moreel juist vinden, staat het niet expliciet vermeld als een uitzondering op Artikel 2, paragraaf 4. Degenen die humanitaire interventie steunen, proberen dit vaak te rechtvaardigen door te stellen dat het geweld is dat wordt gebruikt om de doelstellingen van de VN (zoals de bescherming van de mensenrechten) te bevorderen, en dus niet "onverenigbaar" is met deze doelstellingen.

3. Staten die de regels overtreden

Het belangrijkste probleem is misschien wel dat, ondanks het duidelijke verbod, staten nog steeds geweld gebruiken in strijd met Artikel 2, paragraaf 4. De invasie van Irak in 2003, ondanks het ontbreken van een duidelijke machtiging van de Veiligheidsraad, is een pijnlijk voorbeeld. Dit benadrukt het belang van het versterken van het internationale rechtssysteem en het afdwingen van naleving van de regels.

Wat kun je doen?

Hoewel Artikel 2, paragraaf 4 een juridisch instrument is dat voornamelijk door staten wordt gehanteerd, zijn er manieren waarop ook jij kunt bijdragen aan het bevorderen van de vrede en het respect voor het internationaal recht:

• Wees geïnformeerd: Leer meer over internationale betrekkingen, de rol van de VN en de belangrijkste juridische principes zoals Artikel 2, paragraaf 4.
• Steun organisaties: Steun organisaties die zich inzetten voor vrede, mensenrechten en de rechtstaat.
• Spreek je uit: Laat je stem horen bij je politici en pleit voor een buitenlands beleid dat de vrede en het internationaal recht respecteert.
• Bevorder dialoog: Moedig dialoog en begrip aan tussen verschillende culturen en gemeenschappen.

Artikel 2, paragraaf 4 van het VN-Handvest is niet zomaar een juridische bepaling. Het is een belofte aan de wereld om te streven naar vrede en veiligheid, en het is onze collectieve verantwoordelijkheid om deze belofte waar te maken. Door de complexiteit ervan te begrijpen en actief bij te dragen aan een vreedzamere wereld, kunnen we een verschil maken.