Artikel 7 17 Burgerlijk Wetboek

Heeft u ooit een contract gesloten en later gemerkt dat een onvoorziene omstandigheid alles op zijn kop zet? Artikel 6:258 van het Burgerlijk Wetboek (BW) biedt in dergelijke situaties mogelijk een uitweg. In dit artikel duiken we diep in deze belangrijke bepaling, verkennen we de betekenis ervan, de voorwaarden voor toepassing, en geven we concrete voorbeelden. Dit artikel is bedoeld voor iedereen die te maken heeft met contracten: ondernemers, consumenten, juristen in de dop, en iedereen die gewoon meer wil weten over contractenrecht.

Onvoorziene Omstandigheden: Wat zijn dat precies?

Artikel 6:258 BW spreekt van onvoorziene omstandigheden. Dit zijn omstandigheden die ten tijde van het sluiten van de overeenkomst nog niet waren voorzien, en die bovendien van dien aard zijn dat de wederpartij naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet mag verwachten. Het gaat dus om situaties die een fundamentele wijziging in de contractuele verhouding teweegbrengen.

Voorwaarden voor toepassing van artikel 6:258 BW

Om een beroep te kunnen doen op artikel 6:258 BW, moet aan een aantal cumulatieve voorwaarden zijn voldaan:

• Onvoorzienbaarheid: De omstandigheid was ten tijde van het sluiten van de overeenkomst niet voorzien. Dit betekent niet dat de partijen er letterlijk aan gedacht moeten hebben, maar wel dat ze de mogelijkheid ervan in hun overwegingen hebben betrokken. Denk aan een ernstige economische crisis die plotseling opduikt, of een natuurramp van ongekende schaal.
• Essentiële invloed: De omstandigheid heeft een wezenlijke invloed op de uitvoering van de overeenkomst. Dit betekent dat de uitvoering van de overeenkomst aanzienlijk zwaarder, duurder of zelfs onmogelijk is geworden.
• Redelijkheid en Billijkheid: Naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid mag de wederpartij ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet verwachten. Dit is een open norm die de rechter invult aan de hand van de concrete omstandigheden van het geval. Hierbij spelen factoren zoals de aard van de overeenkomst, de verhouding tussen de partijen, en de mate waarin de partijen zelf invloed hebben gehad op het ontstaan van de omstandigheid een rol.

Let op: Het enkele feit dat een overeenkomst minder winstgevend is geworden dan verwacht, is niet voldoende om een beroep te doen op artikel 6:258 BW. Het moet gaan om een fundamentele verstoring van de contractuele balans.

Voorbeelden van onvoorziene omstandigheden

Laten we een paar concrete voorbeelden bekijken om de theorie te verduidelijken:

• De leverancier van zonnepanelen die door een plotselinge oorlog in een cruciale grondstofregio, zijn grondstoffen niet meer kan verkrijgen, waardoor de kosten van de zonnepanelen met 500% stijgen. Dit zou de leverancier in een onmogelijke positie brengen om aan zijn contractuele verplichtingen te voldoen.
• Een festivalorganisator die een evenement moet afgelasten vanwege een nieuwe, onvoorziene pandemie met strenge overheidsmaatregelen. De pandemie was niet voorzien ten tijde van het contracteren met leveranciers en artiesten.
• Een aannemer die tijdens de bouw van een huis stuit op ernstige bodemverontreiniging die niet was te voorzien en die de kosten van de bouw aanzienlijk verhoogt.

In al deze gevallen is de vraag of de betreffende omstandigheid daadwerkelijk "onvoorzien" was, en of de redelijkheid en billijkheid gebieden dat de overeenkomst moet worden aangepast of ontbonden.

Wat zijn de gevolgen van een succesvol beroep op artikel 6:258 BW?

Als de rechter oordeelt dat er sprake is van onvoorziene omstandigheden, dan heeft hij de mogelijkheid om de overeenkomst aan te passen of te ontbinden. Dit staat in lid 1 van artikel 6:258 BW.

• Aanpassing van de overeenkomst: De rechter kan de overeenkomst zodanig wijzigen dat de nadelige gevolgen van de onvoorziene omstandigheid worden weggenomen of gematigd. Dit kan bijvoorbeeld door de prijs aan te passen, de leveringstermijn te verlengen, of de omvang van de te leveren prestatie te verminderen.
• Ontbinding van de overeenkomst: In uitzonderlijke gevallen kan de rechter de overeenkomst geheel of gedeeltelijk ontbinden. Dit is de meest ingrijpende maatregel, en wordt alleen toegepast als aanpassing van de overeenkomst geen redelijke oplossing biedt.

De rechter zal bij het bepalen van de aanpassing of ontbinding rekening houden met alle omstandigheden van het geval, en zal proberen een oplossing te vinden die recht doet aan de belangen van beide partijen. Artikel 6:258 lid 2 BW geeft aan dat de rechter een vordering tot wijziging of ontbinding kan afwijzen, als de omstandigheden krachtens de aard van de overeenkomst of de in het verkeer geldende opvattingen voor rekening komen van degene die zich erop beroept.

Hoe beroep je je op artikel 6:258 BW?

Een beroep op artikel 6:258 BW begint in de praktijk vaak met onderhandelingen tussen de partijen. Het is aan te raden om eerst in overleg te treden met de wederpartij en te proberen gezamenlijk tot een oplossing te komen. Wellicht zijn er mogelijkheden om de overeenkomst aan te passen zonder tussenkomst van de rechter.

Als onderhandelingen geen resultaat opleveren, dan kan een van de partijen een vordering instellen bij de rechter. De partij die zich op artikel 6:258 BW beroept, moet bewijzen dat er sprake is van onvoorziene omstandigheden en dat de redelijkheid en billijkheid gebieden dat de overeenkomst moet worden aangepast of ontbonden. Het is dan raadzaam om u te laten bijstaan door een jurist.

Tip: Verzamel zoveel mogelijk bewijsmateriaal om uw stelling te onderbouwen. Denk aan documenten, e-mails, verklaringen van getuigen, en rapporten van deskundigen.

Artikel 6:258 BW en de Praktijk: Enkele Kanttekeningen

Hoewel artikel 6:258 BW een belangrijk vangnet biedt in geval van onvoorziene omstandigheden, is het belangrijk om te beseffen dat de rechter niet snel zal ingrijpen in een bestaande overeenkomst. Het uitgangspunt van het contractenrecht is immers dat afspraken moeten worden nagekomen. De lat voor een succesvol beroep op artikel 6:258 BW ligt dus hoog.

Bovendien is het belangrijk om te beseffen dat artikel 6:258 BW regelend recht is. Dit betekent dat partijen in hun overeenkomst kunnen afwijken van deze bepaling. Het is dus mogelijk om in een contract een clausule op te nemen die het risico van bepaalde onvoorziene omstandigheden bij een van de partijen legt.

Preventie is beter dan genezen: Contracten en Onvoorziene Omstandigheden

De beste manier om problemen met onvoorziene omstandigheden te voorkomen, is door hier al bij het opstellen van het contract rekening mee te houden. Denk na over mogelijke risico's en neem clausules op die deze risico's afdekken. Dit kan bijvoorbeeld door een overmachtclausule op te nemen, of door een prijsaanpassingsclausule. Een jurist kan u hierbij helpen.

• Overmachtclausule: Definieert welke gebeurtenissen als overmacht worden beschouwd en wat de gevolgen daarvan zijn voor de uitvoering van de overeenkomst.
• Prijsaanpassingsclausule: Biedt de mogelijkheid om de prijs van de overeenkomst aan te passen in geval van onvoorziene kostenstijgingen.
• Hardship clausule: Vergelijkbaar met artikel 6:258 BW, maar biedt partijen meer flexibiliteit om zelf tot een oplossing te komen bij onvoorziene omstandigheden.

Conclusie: Artikel 6:258 BW als Ultimum Remedium

Artikel 6:258 BW is een waardevolle bepaling die partijen beschermt tegen de gevolgen van onvoorziene omstandigheden die de uitvoering van een overeenkomst onredelijk bezwarend maken. Het is echter belangrijk om te beseffen dat de rechter niet snel zal ingrijpen in een bestaande overeenkomst. Artikel 6:258 BW fungeert dan ook als een ultimum remedium: een laatste redmiddel als alle andere pogingen tot een oplossing zijn mislukt.

Door bij het opstellen van een contract aandacht te besteden aan mogelijke risico's en door clausules op te nemen die deze risico's afdekken, kunnen partijen veel problemen voorkomen. Het is dan ook aan te raden om u bij het opstellen van belangrijke contracten te laten adviseren door een jurist. Zo bent u goed voorbereid op onvoorziene omstandigheden, en kunt u uw contractuele belangen optimaal beschermen.