Barthel Scorelijst Gericht Op Dementie

Als mantelzorger, familielid of professional die werkt met mensen met dementie, weet u hoe belangrijk het is om hun functioneren goed in kaart te brengen. Het is niet alleen een kwestie van 'hoe gaat het', maar ook van precies weten welke activiteiten iemand zelfstandig kan uitvoeren en waar hulp nodig is. Dit is cruciaal voor het bieden van de juiste zorg en ondersteuning.

Er zijn verschillende instrumenten die hiervoor gebruikt kunnen worden. Een daarvan is de Barthel Index, ook wel bekend als de Barthel Scorelijst. Hoewel niet specifiek ontworpen voor dementie, wordt deze vaak ingezet om het functioneringsniveau te beoordelen. Laten we eens dieper ingaan op wat deze scorelijst inhoudt, hoe deze wordt gebruikt en welke overwegingen er zijn bij het toepassen ervan bij mensen met dementie.

Wat is de Barthel Index (Barthel Scorelijst)?

De Barthel Index is een gestandaardiseerde vragenlijst die gebruikt wordt om de mate van zelfstandigheid van een persoon in tien verschillende dagelijkse activiteiten (ADL, Activities of Daily Living) te meten. Deze activiteiten zijn:

Eten: Kan de persoon zelfstandig eten?
Wassen/persoonlijke hygiëne: Kan de persoon zichzelf wassen en verzorgen?
Aankleden: Kan de persoon zichzelf aankleden en uitkleden?
Douchen/baden: Kan de persoon zelfstandig douchen of in bad gaan?
Toiletbezoek: Kan de persoon zelfstandig naar het toilet gaan en zichzelf reinigen?
Continentie (darm): Is de persoon continent voor ontlasting?
Continentie (blaas): Is de persoon continent voor urine?
Verplaatsen (transfer): Kan de persoon zelfstandig van bed naar stoel (en terug) gaan?
Lopen: Kan de persoon zelfstandig lopen? (Of zich verplaatsen met een rolstoel)
Traplopen: Kan de persoon zelfstandig traplopen?

Voor elke activiteit wordt een score toegekend op basis van de mate van zelfstandigheid. De totale score varieert van 0 (volledig afhankelijk) tot 100 (volledig zelfstandig). De score geeft een indicatie van de noodzaak aan hulp bij de dagelijkse verzorging.

De relevantie bij dementie

Hoewel de Barthel Index niet specifiek voor dementie is ontwikkeld, kan het wel een waardevol instrument zijn om het functioneren van personen met dementie te beoordelen. Dementie kan namelijk leiden tot een geleidelijke achteruitgang van ADL-vaardigheden. De Barthel Index kan helpen om:

De progressie van de dementie te volgen: Door regelmatig de Barthel Index af te nemen, kan de achteruitgang in functioneren worden gemonitord.
De zorgbehoefte te bepalen: De score geeft inzicht in welke activiteiten de persoon nog zelfstandig kan uitvoeren en waar hulp nodig is. Dit is essentieel voor het opstellen van een zorgplan op maat.
De effectiviteit van interventies te evalueren: Na een bepaalde interventie (bijvoorbeeld ergotherapie) kan de Barthel Index opnieuw worden afgenomen om te beoordelen of de interventie effect heeft gehad op het functioneren.

Hoe wordt de Barthel Index afgenomen?

De Barthel Index wordt idealiter afgenomen door een getrainde professional, zoals een verpleegkundige, ergotherapeut of fysiotherapeut. De afname kan op verschillende manieren plaatsvinden:

Directe observatie: De professional observeert de persoon tijdens het uitvoeren van de activiteiten.
Interview: De professional stelt vragen aan de persoon zelf (indien mogelijk) of aan de mantelzorger/familieleden.
Documentatie: De professional baseert de score op basis van bestaande documentatie, zoals het zorgdossier.

Het is belangrijk om een holistische benadering te hanteren. Houd rekening met de cognitieve en fysieke mogelijkheden van de persoon en probeer een zo objectief mogelijk beeld te krijgen van de zelfstandigheid. De beoordeling moet gebaseerd zijn op wat de persoon daadwerkelijk doet, niet op wat hij/zij zou *kunnen* doen.

Kanttekeningen en alternatieven

Ondanks de bruikbaarheid van de Barthel Index zijn er ook kanttekeningen, zeker bij gebruik bij personen met dementie. Een belangrijk punt is dat de Barthel Index zich vooral richt op de fysieke aspecten van het functioneren en minder op de cognitieve aspecten. Iemand met dementie kan bijvoorbeeld fysiek in staat zijn om zichzelf te wassen, maar dit niet initiëren of vergeten de zeep af te spoelen. In dat geval geeft de Barthel Index een vertekend beeld van de werkelijke zorgbehoefte.

Een ander punt is dat de Barthel Index gevoelig kan zijn voor subjectiviteit. De beoordeling is afhankelijk van de interpretatie van de beoordelaar. Daarom is het belangrijk om duidelijke criteria te hanteren en te streven naar een zo objectief mogelijke beoordeling.

Alternatieven voor de Barthel Index, die meer specifiek gericht zijn op de cognitieve aspecten van het functioneren bij dementie, zijn bijvoorbeeld:

De Amsterdamse Dementie Screening Test (ADST): Een korte cognitieve test die inzicht geeft in verschillende cognitieve domeinen.
De Neuropsychiatrische Inventory (NPI): Een vragenlijst die gedragsproblemen bij dementie in kaart brengt.
De Dementia Management Strategy Scale (DMSS): Evalueert de effectiviteit van zorgstrategieën voor mensen met dementie.
De observatielijst "Dementie in beeld": Beschrijft verschillende gedragingen die relevant zijn bij dementie.

Het is vaak raadzaam om verschillende instrumenten te combineren om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van het functioneren van de persoon met dementie.

Kritiek op de Barthel Index

Hoewel veelgebruikt, is de Barthel Index niet zonder kritiek. Sommige critici beweren dat de Barthel Index te eenvoudig is en onvoldoende nuances biedt om de complexe zorgbehoefte van mensen met dementie accuraat weer te geven. Anderen wijzen erop dat de Barthel Index cultureel gebonden is en mogelijk niet geschikt is voor alle culturen.

Het is belangrijk om deze kritiek serieus te nemen en de Barthel Index kritisch te evalueren in de context van de individuele persoon met dementie. De Barthel Index moet altijd worden gezien als een onderdeel van een bredere beoordeling, waarbij ook andere factoren, zoals de cognitieve functie, gedragsproblemen en psychosociale behoeften, in overweging worden genomen.

De Barthel Index in de praktijk: Een casus

Stel, we hebben mevrouw Jansen, een 80-jarige vrouw met de diagnose Alzheimer. Haar dochter heeft contact opgenomen met de thuiszorg omdat ze merkt dat haar moeder steeds meer moeite heeft met de dagelijkse verzorging. De wijkverpleegkundige neemt de Barthel Index af en komt tot de volgende score:

Eten: 10 (volledig zelfstandig)
Wassen/persoonlijke hygiëne: 5 (behoefte aan hulp bij het wassen van de rug)
Aankleden: 5 (behoefte aan hulp bij het aantrekken van bepaalde kledingstukken)
Douchen/baden: 0 (volledig afhankelijk)
Toiletbezoek: 10 (volledig zelfstandig)
Continentie (darm): 10 (volledig continent)
Continentie (blaas): 10 (volledig continent)
Verplaatsen (transfer): 15 (zelfstandig met enige hulp)
Lopen: 10 (zelfstandig met een rollator)
Traplopen: 0 (kan geen trappen lopen)

De totale score is 75. Dit wijst op een matige afhankelijkheid. Op basis van deze score kan de wijkverpleegkundige samen met mevrouw Jansen en haar dochter een zorgplan opstellen. Er kan bijvoorbeeld worden besloten om hulp te bieden bij het douchen/baden en het aantrekken van bepaalde kledingstukken. Daarnaast kan er worden gekeken naar de mogelijkheden voor ergotherapie om de zelfstandigheid bij het wassen en de transfers te bevorderen.

Belangrijk is dat de Barthel Index slechts een momentopname is. De situatie van mevrouw Jansen kan veranderen. Daarom is het belangrijk om de Barthel Index regelmatig te herhalen en het zorgplan indien nodig aan te passen.

Conclusie

De Barthel Index is een nuttig instrument om het functioneren van personen met dementie te beoordelen, maar het is geen perfect instrument. Het is belangrijk om de beperkingen van de Barthel Index te kennen en het instrument kritisch te evalueren in de context van de individuele persoon. Combineer de Barthel Index met andere instrumenten en houd rekening met de cognitieve, fysieke en psychosociale behoeften van de persoon met dementie.

Het uiteindelijke doel is om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van het functioneren van de persoon met dementie, zodat de juiste zorg en ondersteuning kan worden geboden om de kwaliteit van leven te bevorderen.

Welke ervaringen heeft u met de Barthel Index of andere instrumenten voor het beoordelen van het functioneren bij dementie? En welke factoren vindt u het belangrijkst om te overwegen bij het bieden van zorg aan mensen met dementie?