Bordwell & Thompson Film Art An Introduction

Film Art: An Introduction, geschreven door David Bordwell en Kristin Thompson, is een hoeksteen in de filmstudies. Het is een alomvattend leerboek dat studenten en filmliefhebbers inwijdt in de essentiële elementen van filmanalyse. Het boek staat bekend om zijn heldere uitleg, gestructureerde aanpak en talloze voorbeelden, en het is ontworpen om lezers te helpen films op een dieper, meer bewust niveau te begrijpen en waarderen.

De Vier Formele Systemen

Bordwell en Thompson structureren hun analyse rond vier belangrijke formele systemen die samen de basis vormen van de filmische expressie. Deze systemen zijn: mise-en-scène, cinematografie, montage en geluid.

Mise-en-scène: De Geconstrueerde Wereld

Mise-en-scène, een Franse term die 'in scène plaatsen' betekent, omvat alles wat voor de camera wordt geplaatst en opgenomen. Dit omvat de setting (locatie, decors), kostuums en make-up, belichting en de acteurs en hun performance. Bordwell en Thompson benadrukken dat elk van deze elementen niet willekeurig is, maar bewust is gekozen om betekenis over te brengen en de narratieve impact van de film te versterken.

Denk bijvoorbeeld aan de film The Grand Budapest Hotel van Wes Anderson. De symmetrische composities, de opvallende kleurenpaletten en de gedetailleerde decors dragen allemaal bij aan de dromerige en enigszins absurde sfeer van de film. De kostuums weerspiegelen de personages en hun rol in de maatschappij, terwijl de belichting gebruikt wordt om bepaalde momenten te benadrukken en de stemming te bepalen.

Cinematografie: De Camera als Verteller

Cinematografie verwijst naar de manier waarop de camera wordt gebruikt om het verhaal te vertellen. Dit omvat aspecten zoals kadering (de manier waarop de camera de ruimte in beeld brengt), lensgebruik (groothoek, telelens, etc.), beweging van de camera (pan, tilt, tracking shots) en kleur en toon. De keuzes van de cinematograaf bepalen de perspectief van de kijker en kunnen emoties en spanning oproepen.

Een goed voorbeeld is de film Citizen Kane van Orson Welles. De film staat bekend om zijn innovatieve diepe focus, waardoor zowel de voorgrond als de achtergrond scherp in beeld zijn. Dit creëert een gevoel van complexiteit en laat de kijker de relaties tussen de personages en hun omgeving beter begrijpen. Welles maakt ook gebruik van extreem lage camerahoeken om Kane een gevoel van macht en dominantie te geven.

Montage: De Kunst van het Verbinden

Montage, of editing, is het proces van het samenvoegen van verschillende shots tot een samenhangende sequentie. Montage kan gebruikt worden om ritme en tempo te creëren, informatie te onthullen, relaties te leggen tussen personages of gebeurtenissen en emoties op te roepen. Bordwell en Thompson bespreken verschillende soorten montage, zoals continuïteitsmontage (die een vloeiende en onopvallende overgang tussen shots nastreeft) en disjunctieve montage (die de aandacht vestigt op de overgang tussen shots).

De beroemde "Odessa Steps" sequentie in Sergei Eisenstein's Battleship Potemkin is een krachtig voorbeeld van montage. Eisenstein gebruikt montage als botsing om de brutaliteit van het tsaristische leger te benadrukken en de empathie van de kijker voor de slachtoffers op te wekken. De herhaalde shots van de kinderwagen die de trap afrolt, creëren een gevoel van chaos en tragedie.

Geluid: De Ontzichtbare Kracht

Geluid is een cruciaal, maar vaak onderschat, element van film. Geluid kan dialoog omvatten, muziek en geluidseffecten. Het kan gebruikt worden om de sfeer te bepalen, informatie te geven, spanning op te bouwen en de emoties van de personages te versterken. Bordwell en Thompson benadrukken dat geluid net zo belangrijk is als beeld bij het creëren van een effectieve filmervaring.

In de film A Quiet Place is het ontbreken van geluid net zo belangrijk als het geluid zelf. De film speelt zich af in een post-apocalyptische wereld waar monsters jagen op basis van geluid. De filmmakers maken gebruik van stiltes en subtiele geluiden om de spanning op te bouwen en de kwetsbaarheid van de personages te benadrukken. Het gebruik van sound design is essentieel om de angst en het gevaar van de omgeving te ervaren.

Narratieve Analyse

Naast de formele systemen, besteden Bordwell en Thompson ook aandacht aan de narratieve structuur van films. Ze analyseren hoe verhalen worden verteld, hoe personages worden ontwikkeld, hoe plots zich ontvouwen en hoe thema's worden behandeld. Ze introduceren concepten zoals de narratieve boog, de actant model en de verschillende soorten narratieve vertellers.

Neem bijvoorbeeld de film Pulp Fiction van Quentin Tarantino. De film staat bekend om zijn niet-lineaire narratieve structuur, waarbij de scènes niet in chronologische volgorde worden gepresenteerd. Dit creëert een gevoel van verrassing en intrige, en dwingt de kijker om actief deel te nemen aan het samenstellen van het verhaal. De film maakt ook gebruik van intertekstuele verwijzingen naar andere films en genres, wat bijdraagt aan de postmodernistische stijl.

Stilistische Analyse

Bordwell en Thompson bespreken ook de verschillende filmstijlen en filmbewegingen. Ze analyseren hoe filmmakers specifieke technieken en conventies gebruiken om hun eigen persoonlijke stijl te ontwikkelen, of om deel te nemen aan een grotere esthetische beweging. Ze behandelen stijlen zoals neo-realisme, nouvelle vague, expressionisme en modernisme.

De films van de French New Wave, zoals Breathless van Jean-Luc Godard, staan bekend om hun experimentele camerawerk, hun impulsieve montage en hun focus op het alledaagse leven. Godard brak met de traditionele filmconventies en creëerde een nieuwe, meer persoonlijke en expressieve filmstijl.

Beyond the Text: Contextual Analysis

Hoewel Film Art zich primair richt op de formele en narratieve aspecten van film, erkennen Bordwell en Thompson ook het belang van contextuele analyse. Ze benadrukken dat films geproduceerd en geconsumeerd worden binnen een specifieke historische, culturele en economische context. Ze moedigen lezers aan om na te denken over de manier waarop deze context de betekenis en de impact van een film kan beïnvloeden.

Bijvoorbeeld, de populariteit van superheldenfilms in de afgelopen decennia kan worden begrepen in de context van de politieke en economische onzekerheid. Deze films bieden vaak een gevoel van hoop en empowerment, en spreken aan een verlangen naar sterke leiders en duidelijke morele waarden.

Conclusie: Kijken is Niet Genoeg

Film Art: An Introduction is meer dan alleen een leerboek; het is een uitnodiging om films actief te kijken en te analyseren. Bordwell en Thompson dagen lezers uit om verder te kijken dan de oppervlakkige verhaallijn en na te denken over de keuzes die de filmmakers hebben gemaakt. Door de formele systemen, de narratieve structuren en de stilistische kenmerken van films te begrijpen, kunnen we onze filmische geletterdheid vergroten en onze waardering voor de kunst van het filmen verdiepen.

De volgende keer dat je een film kijkt, probeer dan eens na te denken over de mise-en-scène, de cinematografie, de montage en het geluid. Vraag jezelf af hoe deze elementen bijdragen aan de betekenis en de impact van de film. Je zult versteld staan van wat je kunt ontdekken!