Charles Taylor A Secular Age

Stel je voor: je loopt door de straten van een middeleeuwse stad. Overal om je heen zie je tekenen van geloof – kathedralen die de hemel raken, monniken in hun habijten, en gesprekken over God die alledaags zijn. Nu verbeeld je je dezelfde wandeling in de 21e eeuw. De spirituele sfeer is radicaal anders. Hoewel religie nog steeds belangrijk is voor velen, is ze niet langer de vanzelfsprekende basis van onze samenleving. Hoe is deze transformatie gebeurd? De Canadese filosoof Charles Taylor probeert deze vraag te beantwoorden in zijn magnum opus, A Secular Age.

Wat is A Secular Age?

A Secular Age is een lijvig, diepgravend onderzoek naar de secularisatie van de westerse wereld. Het boek, gepubliceerd in 2007, is meer dan 800 pagina's dik en behandelt een breed scala aan onderwerpen, van de Reformatie tot de moderne cultuur. Het is een uitdaging om te lezen, maar de inzichten die het biedt zijn onschatbaar. Taylor's doel is niet om te bewijzen dat religie verdwijnt, maar om te begrijpen hoe de voorwaarden voor geloof zijn veranderd. Hij wil onderzoeken waarom het in de moderne tijd zo veel moeilijker, of op zijn minst zo veel optioneeler, is geworden om in God te geloven.

De Betekenis van "Seculier"

Het woord "seculier" kan verschillende dingen betekenen. Taylor onderscheidt drie verschillende betekenissen:

• Seculier 1: De terugtrekking van religie uit de publieke sfeer. Dit is de meest gebruikelijke betekenis, waarbij religie minder invloed heeft op politiek, recht en onderwijs.
• Seculier 2: De afname van religieuze praktijk en geloof. Dit is een kwestie van statistiek – zijn er minder mensen die naar de kerk gaan of die zichzelf religieus noemen?
• Seculier 3: De verandering in de voorwaarden van geloof. Dit is de meest interessante betekenis voor Taylor. Het gaat om de manier waarop het in de moderne tijd anders is om te geloven dan vroeger.

Taylor concentreert zich voornamelijk op Seculier 3. Hij is minder geïnteresseerd in de vraag of mensen religieus zijn of niet, en meer in de vraag hoe ze religieus zijn, en waarom geloof überhaupt een probleem is geworden.

De 'Immanente Frame'

Een centraal concept in A Secular Age is het 'immanente frame'. Dit verwijst naar het wereldbeeld dat dominant is geworden in de moderne westerse samenleving. Het is een frame waarin de werkelijkheid wordt begrepen als uitsluitend natuurlijk en causaal, zonder verwijzing naar het bovennatuurlijke. Binnen dit frame is er geen ruimte voor God, engelen, of andere spirituele wezens.

Het immanente frame is niet iets wat plotseling is ontstaan. Het is het resultaat van een lange historische ontwikkeling, beginnend met de Reformatie en de wetenschappelijke revolutie. Deze ontwikkelingen hebben geleid tot een grotere nadruk op de rede, de autonomie van het individu, en de beheersing van de natuur. In het pre-moderne wereldbeeld was de wereld doordrenkt van betekenis en spirituele krachten. De natuur was niet alleen een verzameling van objecten, maar een manifestatie van Gods wil. In het moderne wereldbeeld daarentegen is de natuur gereduceerd tot een neutraal, objectief domein, dat door de wetenschap kan worden begrepen en door de technologie kan worden beheerst.

Het immanente frame heeft geleid tot wat Taylor noemt "ontzauberung" (disenchantment), een term ontleend aan Max Weber. De wereld is ontdaan van haar magische en spirituele dimensies. Dit heeft geleid tot een gevoel van leegte en zinloosheid bij veel mensen.

De Uitdaging van Geloof binnen het Immanente Frame

Het immanente frame maakt geloven in God tot een keuze, een optie onder vele. Vroeger was geloof de norm, de vanzelfsprekende basis van de samenleving. Nu moeten mensen actief kiezen om te geloven, en ze worden constant geconfronteerd met alternatieve wereldbeelden. Dit creëert een 'cross-pressure', een constante spanning tussen de aantrekkingskracht van het geloof en de aantrekkingskracht van het seculiere wereldbeeld.

De Opkomst van het Authentieke Zelf

Een andere belangrijke factor in de secularisatie is de opkomst van het 'authentieke zelf'. In de moderne tijd is het belangrijk geworden om trouw te zijn aan jezelf, om je eigen unieke identiteit te ontwikkelen en uit te drukken. Dit heeft geleid tot een focus op individuele ervaring en expressie, en tot een afkeer van traditionele autoriteiten en sociale normen.

Het ideaal van authenticiteit kan een positieve kracht zijn, maar het kan ook leiden tot een egocentrische levenshouding. Als het enige wat telt is om trouw te zijn aan jezelf, dan kan het moeilijk zijn om je te verbinden met iets groters dan jezelf, zoals God of de gemeenschap.

De Aantrekkingskracht van de Transcendente

Ondanks de dominantie van het immanente frame, blijft er een diep verlangen bestaan naar de transcendente. Mensen blijven op zoek naar betekenis, zingeving, en verbinding met iets groters dan zichzelf. Dit kan zich uiten in religieuze praktijken, maar ook in andere vormen van spiritualiteit, zoals mindfulness, yoga, of natuurbeleving.

Taylor benadrukt dat de zoektocht naar de transcendente in de moderne tijd complexer is geworden. We zijn ons bewuster van de verschillende mogelijkheden en we zijn kritischer ten opzichte van traditionele autoriteiten. Maar dit betekent niet dat de behoefte aan spiritualiteit is verdwenen. In feite is de zoektocht naar de transcendente misschien wel intensiever geworden in een seculiere tijd.

A Secular Age in het Dagelijks Leven

Hoe kunnen we A Secular Age toepassen op ons eigen leven? Het boek biedt geen kant-en-klare antwoorden, maar het kan ons wel helpen om de volgende vragen te overwegen:

• Hoe beïnvloedt het immanente frame mijn eigen wereldbeeld? Ben ik me bewust van de aannames en vooronderstellingen die ik maak over de werkelijkheid?
• Hoe ga ik om met de spanning tussen geloof en ongeloof? Voel ik me soms een 'cross-pressure'?
• Wat betekent authenticiteit voor mij? Ben ik trouw aan mezelf, en zo ja, hoe uit zich dat?
• Wat zijn mijn bronnen van betekenis en zingeving? Voel ik een verlangen naar de transcendente, en zo ja, hoe probeer ik dat verlangen te vervullen?

Door deze vragen te stellen, kunnen we een dieper inzicht krijgen in onze eigen spiritualiteit en in de uitdagingen en kansen van het leven in een seculiere tijd. Het is belangrijk om te onthouden dat er geen 'juiste' of 'foute' manier is om te leven in een seculiere tijd. De sleutel is om bewust te zijn van de verschillende mogelijkheden en om een manier te vinden om te leven die authentiek en betekenisvol is voor jou.

Voorbeelden in de Nederlandse Context

In Nederland zien we de effecten van secularisatie overal om ons heen. Denk aan de afname van het kerkbezoek, de secularisatie van het onderwijs, en de opkomst van een meer individualistische cultuur. Tegelijkertijd zien we ook een heropleving van spiritualiteit in verschillende vormen, van mindfulness-cursussen tot alternatieve geneeswijzen. De Nederlandse context, met haar lange traditie van tolerantie en pluralisme, is een interessante case study voor de thema's die Taylor aan de orde stelt.

De Waarde van A Secular Age

A Secular Age is een complex en uitdagend boek, maar het is ook een boek dat ons kan helpen om de moderne wereld beter te begrijpen. Het is een boek dat ons uitdaagt om na te denken over de grote vragen van het leven: wie zijn we, waar komen we vandaan, en wat is de zin van ons bestaan? Het leert ons om de complexiteit van geloof en ongeloof te waarderen en om open te staan voor verschillende perspectieven. Het biedt geen gemakkelijke antwoorden, maar het biedt wel een rijkdom aan inzichten die ons kunnen helpen om een betekenisvoller leven te leiden in een seculiere tijd. De waarde ligt in de reflectie die het opwekt, de vragen die het stelt, en de nieuwe manieren van kijken die het ons biedt op een wereld die constant verandert. Door A Secular Age te lezen, kunnen we een beter begrip krijgen van onszelf, van onze cultuur, en van de spirituele uitdagingen van de 21e eeuw.