De 4 Fases Van Dementie

Kent u iemand die steeds vergeetachtiger wordt? Of die moeite heeft met alledaagse taken? Dan is het belangrijk om te weten dat dit tekenen van dementie kunnen zijn. Deze aandoening, die het geheugen en de cognitieve functies aantast, kent een progressief verloop, vaak onderverdeeld in verschillende fases. In dit artikel bespreken we de 4 fases van dementie en proberen we een helder beeld te schetsen van wat u, of uw naaste, kunt verwachten.

Wat is dementie?

Dementie is een verzamelnaam voor een groep aandoeningen die de hersenen aantasten. De meest voorkomende vorm is de ziekte van Alzheimer, maar er zijn ook andere vormen, zoals vasculaire dementie, frontotemporale dementie en Lewy body dementie. Dementie is geen onderdeel van normale veroudering. Het is een ziekte die ernstige gevolgen heeft voor het dagelijks leven.

Het belangrijkste kenmerk van dementie is de achteruitgang van cognitieve functies, zoals:

Geheugen
Taal
Aandacht
Oriëntatie
Probleemoplossend vermogen
Oordeelsvermogen

Deze achteruitgang is vaak progressief, wat betekent dat de symptomen in de loop van de tijd erger worden. Om het verloop van dementie beter te begrijpen, wordt het vaak ingedeeld in verschillende fases. Houd er rekening mee dat de ervaring van elke persoon met dementie uniek is, en de fases kunnen overlappen of in intensiteit variëren.

De 4 Fases van Dementie

De indeling in fases helpt bij het herkennen van de voortgang van de ziekte en het aanpassen van de zorg en ondersteuning. De 4 fases worden over het algemeen beschreven als volgt:

Fase 1: Vroege fase (Milde dementie)

In de vroege fase zijn de symptomen vaak subtiel en kunnen ze gemakkelijk worden toegeschreven aan normale veroudering of stress. Herkent u dit? Velen bagatelliseren de eerste tekenen, waardoor de diagnose soms later wordt gesteld. Enkele veelvoorkomende kenmerken zijn:

Geheugenproblemen: Vergeten van recente gebeurtenissen, afspraken of namen.
Moeite met planning en organisatie: Problemen met het organiseren van taken, het maken van plannen of het volgen van instructies.
Taalproblemen: Moeite met het vinden van de juiste woorden of het begrijpen van complexe zinnen.
Desoriëntatie in tijd en plaats: Vergeten van de datum, de dag van de week of de locatie.
Stemming veranderingen: Prikkelbaarheid, angst of depressie.
Beslissingen nemen wordt lastiger: Het kan langer duren en moeilijker zijn om de juiste beslissing te nemen.

In deze fase is de persoon met dementie zich vaak bewust van de problemen en kan hij/zij zich hierdoor gefrustreerd of angstig voelen. Het is belangrijk om in deze fase een diagnose te laten stellen, zodat passende ondersteuning en behandeling kunnen worden gestart. Denk aan:

Hulp bij het organiseren van dagelijkse activiteiten.
Aanpassingen in de leefomgeving om verwarring te verminderen.
Gesprekken met een therapeut om om te gaan met de emotionele impact van de diagnose.

Fase 2: Middenfase (Matige dementie)

In de middenfase worden de symptomen duidelijker en beginnen ze een grotere impact te hebben op het dagelijks leven. De persoon met dementie heeft meer hulp nodig bij alledaagse taken. Kenmerkend voor deze fase zijn:

Ernstiger geheugenverlies: Vergeten van belangrijke gebeurtenissen, zoals de namen van familieleden of de eigen geboortedatum.
Toegenomen verwarring: Vaker desoriëntatie in tijd en plaats, en moeite met het herkennen van bekende personen.
Problemen met taal en spraak: Moeite met het begrijpen van wat er gezegd wordt, en het uiten van zichzelf.
Moeite met alledaagse taken: Problemen met koken, aankleden, wassen en andere persoonlijke verzorging.
Gedragsveranderingen: Agitatie, rusteloosheid, agressie, achterdocht of herhalend gedrag.
Slaapproblemen: Verandering van slaappatroon.

Communicatie wordt steeds moeilijker in deze fase. Het is belangrijk om geduldig te zijn, duidelijke en eenvoudige taal te gebruiken, en non-verbale signalen (zoals gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal) te interpreteren. Professionele zorg wordt in deze fase vaak noodzakelijk, bijvoorbeeld in de vorm van thuiszorg of dagopvang. Verder is het belangrijk om:

De leefomgeving veilig te maken om valpartijen en andere ongelukken te voorkomen.
Routines en structuur te creëren om verwarring te verminderen.
Te focussen op de positieve momenten en de persoon met dementie te betrekken bij activiteiten die hij/zij nog aankan.

Fase 3: Late fase (Ernstige dementie)

In de late fase is de persoon met dementie volledig afhankelijk van anderen voor de dagelijkse verzorging. De cognitieve functies zijn sterk achteruitgegaan en er is sprake van ernstige geheugenverlies en verlies van spraak. Belangrijke kenmerken van deze fase zijn:

Volledige afhankelijkheid: Hulp nodig bij alle aspecten van de persoonlijke verzorging, zoals eten, drinken, wassen, aankleden en toiletgang.
Ernstig geheugenverlies: Geen herkenning van familieleden of bekende personen.
Verlies van spraak: Moeite met communiceren, vaak beperkt tot enkele woorden of geluiden.
Motorische problemen: Moeite met lopen, zitten en slikken.
Incontinentie: Verlies van controle over blaas en darmen.
Gevoelig voor infecties: Verhoogd risico op longontsteking, urineweginfecties en andere infecties.

In deze fase is de zorg vooral gericht op comfort en kwaliteit van leven. Het is belangrijk om:

De persoon met dementie warm, schoon en comfortabel te houden.
Pijn te bestrijden en andere symptomen te verlichten.
Te blijven communiceren, ook al is het niet meer verbaal. Raak de persoon aan, zing liedjes of lees voor.
De omgeving rustig en prikkelarm te houden.

Deze fase is emotioneel zwaar voor de familie en naasten. Zoek steun bij andere mantelzorgers, een therapeut of een zorgprofessional.

Fase 4: Terminale fase

De terminale fase van dementie is het eindstadium, waarin het lichaam steeds zwakker wordt en de persoon met dementie uiteindelijk overlijdt. In deze fase is de zorg gericht op palliatieve zorg, wat inhoudt dat de focus ligt op het verlichten van lijden en het bieden van comfort. Pijnbeheersing is essentieel.

Enkele kenmerken van deze fase zijn:

Verlies van eetlust en gewicht: Moeite met slikken en verminderde interesse in eten.
Verlies van bewustzijn: Afnemende reactie op prikkels en toenemende slaperigheid.
Verandering in ademhaling: Oppervlakkige of onregelmatige ademhaling.
Organsystemen falen: De vitale functies van het lichaam beginnen af te nemen.

In deze fase is het belangrijk om de wensen van de persoon met dementie te respecteren, voor zover bekend, en om hem/haar een waardig en vredig einde te bieden. Familieleden spelen een belangrijke rol bij het bieden van steun en troost in deze moeilijke tijd. Professionele palliatieve zorg kan de familie helpen om de beste zorg te bieden.

Wat kunt u doen?

Als u vermoedt dat iemand in uw omgeving dementie heeft, is het belangrijk om:

Naar de huisarts te gaan: Een arts kan een diagnose stellen en u doorverwijzen naar specialisten.
Informatie te verzamelen: Lees over dementie en de verschillende vormen.
Steun te zoeken: Praat met andere mensen die ervaring hebben met dementie, bijvoorbeeld in een lotgenotengroep.
De persoon met dementie te ondersteunen: Bied hulp en begrip, en probeer de kwaliteit van leven zo goed mogelijk te houden.
Voor uzelf te zorgen: Mantelzorg voor iemand met dementie kan zwaar zijn. Zorg ervoor dat u voldoende rust neemt en steun zoekt wanneer dat nodig is.

Tot slot

Dementie is een complexe en uitdagende aandoening, maar met de juiste kennis, ondersteuning en zorg kan de kwaliteit van leven van mensen met dementie en hun naasten worden verbeterd. Wees er voor elkaar, en aarzel niet om hulp te zoeken. Door open te zijn over dementie en de verschillende fases te begrijpen, kunnen we samen een meer begripvolle en ondersteunende samenleving creëren.