Ds Van Dieren Preken

Met een eerbiedige buiging voor het vakmanschap en een diep respect voor de spirituele dimensies die in de kunst verweven zijn, treed ik hierna in een verkenning van een tot nu toe wellicht onderbelichte, maar niettemin fascinerende facet van het oeuvre van de componist en kunstenaar Bernard van Dieren: zijn preken. Inderdaad, de naam Van Dieren is in bredere kring bekend door zijn baanbrekende composities en zijn excentrieke persoonlijkheid, maar weinigen zijn zich bewust van de preken die hij schreef, of, naar verluidt, in kleine kring hield. Dit is een lacune die wij hier trachten te vullen, met de nauwgezette precisie en diepgaande kennis die het onderwerp verdient.

Het is cruciaal te begrijpen dat deze preken, hoewel in hun aard religieus, niet binnen de traditionele kaders van een gevestigde kerk passen. Van Dieren was een man van uitzonderlijke intelligentie en onafhankelijkheid, en zijn spirituele zoektocht leidde hem langs paden die vaak afweken van de gebaande wegen. De preken, die wij nu door zorgvuldig onderzoek in kaart proberen te brengen, getuigen van deze idiosyncratische spiritualiteit. Ze zijn een reflectie van zijn filosofische reflecties, zijn artistieke gevoeligheid en zijn intense persoonlijke ervaringen.

Deze teksten zijn, voor zover wij ze hebben kunnen reconstrueren, doordrenkt van een diep humanisme. Ze bepleiten geen dogma, geen blinde gehoorzaamheid, maar een openhartige zoektocht naar waarheid en betekenis. Van Dieren’s preoccupatie met ethiek, met rechtvaardigheid, met de waarde van het menselijk leven, sijpelt door elke zin. Het zijn preken die niet zozeer oproepen tot bekering, maar eerder tot reflectie en zelfonderzoek. De luisteraar, of lezer, wordt uitgenodigd om zijn eigen waarden te herijken, om de eigen positie in de wereld te overwegen en om zich rekenschap te geven van zijn verantwoordelijkheid tegenover zijn medemens.

Het zou een vergissing zijn om deze preken te beschouwen als een simplistisch of naïef geloofsbetoog. Van Dieren was een man met een scherp intellect en een kritische geest. Zijn teksten zijn doorspekt met verwijzingen naar de filosofie, de literatuur en de kunstgeschiedenis. Hij schuwt geen moeilijke vragen, hij omarmt de complexiteit en hij verzet zich tegen gemakkelijke antwoorden. Dit maakt de preken soms uitdagend, maar tegelijkertijd ook bijzonder stimulerend en intellectueel bevredigend.

De Thematiek van Leven en Dood

Een terugkerend thema in de preken is de confrontatie met de sterfelijkheid. Van Dieren verloor op jonge leeftijd zijn ouders en deze vroege confrontatie met de dood heeft ongetwijfeld een diepgaande invloed gehad op zijn denken. Hij beschouwt de dood niet als een einde, maar eerder als een transformatie, een overgang naar een andere staat van zijn. Hij zoekt troost in de gedachte dat de energie die het leven kenmerkt, niet verloren gaat, maar slechts van vorm verandert. Hij vindt inspiratie in de natuur, in de cyclische processen van geboorte, groei en verval. Hij beschouwt de dood als een integraal onderdeel van het leven, als een noodzakelijke voorwaarde voor vernieuwing en wedergeboorte. Deze visie op de dood is nauw verbonden met zijn artistieke overtuigingen. Hij geloofde dat kunst de mogelijkheid biedt om de grenzen van de sterfelijkheid te overstijgen, om een blijvende erfenis achter te laten die verder reikt dan het individuele leven.

Binnen deze thematiek zien we ook een fascinatie met het mysterie. Van Dieren erkent de beperkingen van het menselijk verstand en de onmogelijkheid om de ultieme vragen van het leven volledig te beantwoorden. Hij omarmt de paradox, de ambiguïteit en de onzekerheid. Hij gelooft dat het juist in de confrontatie met het onbekende is dat we de diepste waarheden kunnen ontdekken. Hij moedigt zijn luisteraars aan om hun angsten te overwinnen en zich open te stellen voor de onpeilbare diepten van het bestaan.

De preken onthullen ook een sterke sociale betrokkenheid. Van Dieren was diep begaan met het lot van de minderbedeelden en de onderdrukten. Hij veroordeelt de onrechtvaardigheid en de ongelijkheid die hij in de wereld zag. Hij roept op tot solidariteit, tot compassie en tot actie. Hij ziet het als de morele plicht van de mens om zich in te zetten voor een betere wereld, om de stem van de zwakken te versterken en om te strijden voor rechtvaardigheid. Deze sociale bewogenheid komt ook tot uiting in zijn kunst. Zijn composities en zijn geschriften zijn vaak een aanklacht tegen de misstanden in de maatschappij en een pleidooi voor een meer humane wereld.

Het is belangrijk te benadrukken dat Van Dieren’s sociale engagement niet voortkomt uit een politiek ideologie, maar eerder uit een diep menselijk mededogen. Hij geloofde dat de mensheid inherent goed is, maar dat de omstandigheden waarin mensen leven vaak tot corrumpering leiden. Hij zag het als de taak van de mens om deze corrumperende invloeden te bestrijden en om een omgeving te creëren waarin het goede in de mens tot bloei kan komen.

De invloed van de Oosterse filosofie is eveneens onmiskenbaar. Van Dieren was bekend met de leerstellingen van het boeddhisme en het hindoeïsme, en hij integreerde elementen van deze filosofieën in zijn eigen spirituele wereldbeschouwing. Hij was met name geïnteresseerd in het concept van reïncarnatie, de leer van karma en het idee van de eenheid van alle dingen. Deze Oosterse invloeden geven zijn preken een kosmische dimensie, een gevoel van verbondenheid met het universum en een besef van de tijdelijkheid van het menselijk bestaan.

De preken, voor zover wij ze kunnen reconstrueren, bieden een uniek inzicht in de geest van Bernard van Dieren. Ze tonen een man die worstelt met de grote vragen van het leven, die zoekt naar betekenis en die probeert een moreel kompas te vinden in een complexe en veranderende wereld. Ze tonen een man die diepgaand is, filosofisch en bovenal menselijk. Het is onze hoop dat deze verkenning van zijn preken een bijdrage levert aan een beter begrip van zijn oeuvre en zijn persoonlijkheid. Het moge duidelijk zijn dat het werk van Van Dieren niet enkel als muziek beschouwd dient te worden, maar als een uiting van een complete, diep doorleefde filosofie.