Endocervicale Cylindrische- En Squameus Metaplastische Cellen

De interpretatie van cytologische preparaten van de baarmoederhals (cervix) is een cruciaal onderdeel van de screening op baarmoederhalskanker. Bij deze interpretatie spelen verschillende celtypen een belangrijke rol, waaronder endocervicale cylindrische cellen en squameus metaplastische cellen. Hun aanwezigheid, morfologie en contextuele informatie zijn van essentieel belang voor een accurate diagnose en het bepalen van de juiste vervolgstappen. Dit artikel duikt dieper in deze celtypen, hun betekenis en hun relevantie in de klinische praktijk.

Endocervicale Cylindrische Cellen: De Basis

Endocervicale cellen zijn afkomstig van de bekleding van het endocervicale kanaal, de opening tussen de baarmoederholte en de vagina. Normaal gesproken zijn dit eenlagige, cilindervormige cellen met een basaal gelegen kern. Hun belangrijkste functie is de productie van mucus, die helpt bij het transport van sperma en beschermt tegen infecties.

Kenmerken van Normale Endocervicale Cellen

In een cytologisch preparaat vertonen normale endocervicale cellen specifieke kenmerken:

• Cilindrische vorm: De cellen zijn duidelijk langwerpig, met een grotere lengte dan breedte.
• Basale kern: De kern bevindt zich aan de basis van de cel, weg van het apicale oppervlak.
• Honeycomb patroon: In clusters vormen de cellen vaak een karakteristiek honingraatpatroon. Dit patroon ontstaat doordat de celgrenzen duidelijk zichtbaar zijn en de cellen dicht tegen elkaar liggen.
• Gladde celkern: De kernen zijn uniform en glad, zonder significante variaties in grootte of vorm.
• Fijn chromatinepatroon: Het chromatine in de celkern is fijn en gelijkmatig verdeeld.

De aanwezigheid van voldoende endocervicale cellen in een Pap-uitstrijkje is belangrijk om de transformatiezone te beoordelen, het gebied waar plaveiselepitheel overgaat in cilinderepitheel. Dit gebied is de meest voorkomende locatie voor de ontwikkeling van cervicale intra-epitheliale neoplasie (CIN), de voorloper van baarmoederhalskanker. Een afwezigheid van endocervicale cellen (of transformatiezone component) maakt de interpretatie moeilijker en kan herhaling van het onderzoek noodzakelijk maken, zeker bij oudere patienten.

Abnormale Endocervicale Cellen

Afwijkende endocervicale cellen, ook wel endocervicale adenocarcinoom in situ (AIS) of invasief adenocarcinoom, kunnen wijzen op precancereuze of kankerachtige aandoeningen. Deze cellen vertonen vaak:

• Kernhyperchromasie: De celkern is donkerder gekleurd dan normaal.
• Vergrote kernen: De kernen zijn groter dan normaal.
• Onregelmatige kernvorm: De kernen kunnen onregelmatig van vorm zijn.
• Grof chromatinepatroon: Het chromatine in de celkern is grof en ongelijkmatig verdeeld.
• Verlies van honeycomb patroon: Het karakteristieke honingraatpatroon kan verloren gaan.
• Nucleoli: Aanwezigheid van prominente nucleoli (structuren in de celkern).

Het identificeren van deze afwijkende cellen vereist expertise en zorgvuldige evaluatie, omdat ze kunnen lijken op reactieve veranderingen of andere benigne aandoeningen. Immunocytochemie, zoals p16 en Ki-67, kan helpen bij het differentiëren tussen reactieve en neoplastische veranderingen.

Squameus Metaplastische Cellen: De Overgang

Squameus metaplasie is een proces waarbij cilindervormige epitheelcellen, zoals de endocervicale cellen, worden vervangen door plaveiselepitheelcellen. Dit is een normaal fysiologisch proces dat met name plaatsvindt in de transformatiezone van de baarmoederhals. Het is een adaptieve reactie op de zure omgeving van de vagina en op hormonale invloeden.

Het Metaplastische Proces

Het metaplastische proces verloopt in verschillende stadia:

1. Reserve cel hyperplasie: Reserve cellen, die zich onder de cilindrische cellen bevinden, prolifereren.
2. Differentiatie: De reserve cellen differentiëren naar plaveiselepitheelcellen.
3. Verdringing: De plaveiselepitheelcellen verdringen geleidelijk de cilindrische cellen.

Squameus metaplastische cellen vertegenwoordigen de cellen in dit overgangsproces. Ze vertonen kenmerken van zowel cilindrische als plaveiselepitheelcellen.

Kenmerken van Squameus Metaplastische Cellen

De morfologische kenmerken van squameus metaplastische cellen kunnen variëren afhankelijk van het stadium van het metaplastische proces. Over het algemeen vertonen ze de volgende eigenschappen:

• Variabele vorm: De cellen kunnen rond, ovaal of polygoon van vorm zijn.
• Hoge kern-cytoplasma verhouding: De celkern is relatief groot in verhouding tot het cytoplasma.
• Dense cytoplasma: Het cytoplasma is vaak dicht en kan eosinofiel (roze) of basofiel (blauw) gekleurd zijn.
• Scherpe celgrenzen: De celgrenzen zijn meestal scherp gedefinieerd.
• Aanwezigheid van vacuolen: Vacuolen (kleine blaasjes) kunnen aanwezig zijn in het cytoplasma.

Het is belangrijk om te benadrukken dat de meeste squameus metaplastische cellen benigne zijn. Ze zijn een indicatie van een normale fysiologische reactie. Echter, in sommige gevallen kunnen ze ook geassocieerd zijn met infecties, ontstekingen of CIN.

Metaplasie en CIN

De transformatiezone, waar squameus metaplasie plaatsvindt, is bijzonder gevoelig voor infectie met het humaan papillomavirus (HPV). HPV-infectie kan leiden tot dysplasie (cellulaire abnormaliteiten) en uiteindelijk tot CIN. De relatie tussen metaplasie en CIN is complex. Enerzijds kan metaplasie de toegang van HPV tot de basale cellen van het epitheel vergemakkelijken, waardoor infectie en dysplasie kunnen ontstaan. Anderzijds kan het metaplastische proces zelf reactieve veranderingen veroorzaken die de interpretatie van cytologische preparaten bemoeilijken.

Klinische Relevantie en Voorbeelden

De accurate identificatie en interpretatie van endocervicale en squameus metaplastische cellen zijn van cruciaal belang in de klinische praktijk. Hier zijn enkele voorbeelden:

• Pap-uitstrijkje met afwezige endocervicale cellen: Een Pap-uitstrijkje zonder endocervicale cellen of transformatiezone component bij een vrouw ouder dan 30 jaar kan als onbevredigend worden beschouwd, vooral als er risicofactoren zijn voor baarmoederhalskanker. In dit geval kan herhaling van het uitstrijkje worden aanbevolen. In sommige gevallen kan ook HPV-testen worden uitgevoerd.
• Pap-uitstrijkje met atypische squameus metaplastische cellen: Als er atypische squameus metaplastische cellen worden gevonden, kan een colposcopie (een onderzoek van de baarmoederhals met een microscoop) en biopsie worden uitgevoerd om CIN uit te sluiten.
• Pap-uitstrijkje met endocervicaal adenocarcinoom in situ (AIS): De diagnose van AIS vereist verder onderzoek, waaronder colposcopie, endocervicale curettage en conisatie (een chirurgische verwijdering van een kegelvormig stuk weefsel uit de baarmoederhals).

Data uit onderzoek tonen aan dat een adequate bemonstering van de transformatiezone, gekenmerkt door de aanwezigheid van endocervicale cellen of metaplastische cellen, de sensitiviteit van het Pap-uitstrijkje voor het detecteren van CIN verhoogt. Studies hebben ook aangetoond dat HPV-testen een waardevolle aanvulling kunnen zijn op cytologie, met name bij vrouwen met atypische cellen of afwezige endocervicale cellen.

Conclusie en Oproep tot Actie

Het begrijpen van de morfologie en klinische relevantie van endocervicale cylindrische en squameus metaplastische cellen is essentieel voor een accurate interpretatie van cytologische preparaten van de baarmoederhals. Zorgvuldige evaluatie van deze cellen, in combinatie met andere klinische informatie en HPV-testen, helpt bij het identificeren van vrouwen met een verhoogd risico op baarmoederhalskanker en het optimaliseren van de preventie en behandeling van deze ziekte.

Als professionals in de gezondheidszorg is het belangrijk om continu onze kennis te updaten op het gebied van cervicale cytologie en de nieuwste richtlijnen te volgen. Dit draagt bij aan een betere patiëntenzorg en de uiteindelijke doelstelling: het verminderen van de incidentie en mortaliteit van baarmoederhalskanker.