Hoe Oud Zijn De Hunebedden

Hunebedden, de imposante stenen monumenten die het Drentse landschap sieren, roepen al eeuwen vragen op. Een van de meest fundamentele vragen is natuurlijk: hoe oud zijn deze raadselachtige bouwwerken eigenlijk? Het antwoord is complexer dan je misschien zou denken, en vereist een duik in de archeologie, geologie en geschiedenis van Noord-Nederland.

De Hunebedden: Getuigen van een Ver Verleden

Om de leeftijd van de hunebedden te bepalen, moeten we eerst begrijpen waar ze vandaan komen. Hunebedden zijn grafkamers, gebouwd in de Nieuwe Steentijd, ook wel het Neolithicum genoemd. Deze periode markeert een belangrijke overgang in de menselijke geschiedenis, van een nomadische levensstijl als jager-verzamelaars naar een meer sedentaire levensstijl gebaseerd op landbouw en veeteelt.

De bouwers van de hunebedden behoorden tot de Trechterbekercultuur (TRB), een archeologische cultuur die zich uitstrekte over een groot gebied in Noord-Europa, van Nederland tot Polen en Scandinavië. De TRB-cultuur kenmerkte zich door hun specifieke aardewerk, gereedschappen en, uiteraard, hun kenmerkende grafmonumenten: de hunebedden.

Dateringstechnieken in de Archeologie

Archeologen gebruiken verschillende methoden om de leeftijd van archeologische vondsten, waaronder hunebedden, te bepalen. Enkele van de meest gebruikte technieken zijn:

• Radiokoolstofdatering (C14-datering): Deze methode is gebaseerd op de constante afbraak van het radioactieve isotoop koolstof-14 in organisch materiaal. Door de hoeveelheid resterende C14 te meten, kan de tijd sinds het overlijden van het organisme worden geschat. Deze techniek is zeer geschikt voor het dateren van botten, houtskool en ander organisch materiaal dat in en rond de hunebedden wordt gevonden.
• Dendrochronologie: Deze methode, ook wel jaarringenonderzoek genoemd, is gebaseerd op het feit dat bomen jaarringen vormen die in breedte variëren afhankelijk van de klimaatomstandigheden. Door de jaarringenpatronen van oude houten voorwerpen te vergelijken met bekende chronologieën, kan de leeftijd van het hout worden bepaald. Hoewel direct dateren van hunebedden met dendrochronologie lastig is (er is immers weinig hout gebruikt), kan het gebruikt worden om andere vondsten op dezelfde archeologische locatie te dateren en zo een indicatie te krijgen van de leeftijd van de hunebedden.
• Typologie: Deze methode is gebaseerd op de analyse van de vorm en stijl van objecten, zoals aardewerk of gereedschappen. Door deze objecten te vergelijken met andere vondsten waarvan de leeftijd bekend is, kan een relatieve datering worden verkregen. De kenmerkende vorm van de trechterbekers die bij de hunebedden gevonden worden, helpt om de hunebedden aan de TRB-cultuur te linken.
• Thermoluminescentie (TL) datering: Deze techniek wordt gebruikt voor het dateren van keramiek en andere verhitte materialen. De methode meet de hoeveelheid energie die in het materiaal is opgeslagen sinds het voor het laatst werd verhit.

De Chronologie van de Hunebedden

Op basis van archeologisch onderzoek en dateringsmethoden is vastgesteld dat de hunebedden in Drenthe voornamelijk gebouwd zijn tussen 3400 en 3200 voor Christus. Dit plaatst hun constructie in het Midden-Neolithicum. Het is belangrijk te onthouden dat dit een algemene tijdsperiode is, en dat er individuele hunebedden kunnen zijn die iets ouder of jonger zijn.

Dit betekent dat de hunebedden ongeveer 5400 tot 5200 jaar oud zijn. Om dit in perspectief te plaatsen: ze zijn ouder dan de piramides van Gizeh in Egypte, en dateren van dezelfde periode als de constructie van Stonehenge in Engeland.

Voorbeelden van Onderzoek en Dateringen

Er zijn talloze archeologische onderzoeken uitgevoerd naar de hunebedden in Drenthe. Enkele voorbeelden:

• Het Hunebedcentrum in Borger: Dit centrum voert regelmatig archeologisch onderzoek uit in de omgeving van de hunebedden. Onderzoek bij Hunebed D27, het grootste hunebed van Nederland, heeft geleid tot preciezere dateringen van de constructie en het gebruik van de grafkamer.
• Universiteit Groningen: De Universiteit Groningen heeft een lange traditie van archeologisch onderzoek in Drenthe. Onderzoekers van de universiteit hebben onder andere C14-dateringen uitgevoerd op botresten en houtskool die in hunebedden zijn gevonden.
• De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE): De RCE is verantwoordelijk voor het behoud en beheer van het archeologisch erfgoed in Nederland. De dienst heeft uitgebreide documentatie over de hunebedden, inclusief informatie over hun datering en constructie.

Een concreet voorbeeld is de C14-datering van botmateriaal gevonden in Hunebed D26 (het zogenaamde "Papeloze Kerk" hunebed) die een leeftijd tussen 3300 en 3000 v.Chr. aangaf. Dergelijke resultaten worden vervolgens vergeleken met de vondsten en dateringen van andere hunebedden, waardoor een completer beeld ontstaat van de chronologie van de hunebedbouw in Drenthe.

De Betekenis van de Ouderdom

De hoge leeftijd van de hunebedden maakt ze tot uitzonderlijke getuigen van het verleden. Ze geven ons een uniek inkijkje in het leven en de cultuur van de mensen die duizenden jaren geleden in Drenthe woonden. De hunebedden tonen aan dat er al vroeg complexe sociale structuren en rituelen bestonden in deze regio. De bouw van de hunebedden vereiste aanzienlijke inspanning en organisatie, wat suggereert dat de TRB-gemeenschappen goed georganiseerd en sociaal complex waren.

De monumentaliteit van de hunebedden is opmerkelijk. Ze zijn gebouwd met grote zwerfstenen, sommige wel tientallen tonnen zwaar, die tijdens de ijstijden vanuit Scandinavië naar Drenthe zijn getransporteerd. Hoe de mensen van de Trechterbekercultuur deze zware stenen hebben verplaatst en opgericht, is nog steeds een mysterie, hoewel er verschillende theorieën bestaan over het gebruik van sleeën, rollen en menselijke spierkracht.

Conclusie: Een Oproep tot Behoud

De hunebedden zijn ongeveer 5400 tot 5200 jaar oud, gebouwd door de mensen van de Trechterbekercultuur tijdens het Neolithicum. Ze zijn waardevolle getuigen van een ver verleden en verdienen onze bescherming en respect. Het is van groot belang dat we de hunebedden blijven onderzoeken en conserveren, zodat toekomstige generaties ook van deze indrukwekkende monumenten kunnen genieten en er van kunnen leren.

Breng een bezoek aan het Hunebedcentrum, wandel langs de hunebedden en laat je fascineren door deze oeroude bouwwerken. Steun archeologisch onderzoek en draag bij aan het behoud van dit unieke erfgoed. Laten we samen zorgen dat de hunebedden nog vele eeuwen getuigen kunnen blijven van het rijke verleden van Drenthe.

Door onze kennis over de hunebedden te blijven vergroten, kunnen we een dieper begrip krijgen van de prehistorie en de mensen die vóór ons in dit land hebben gewoond. De hunebedden zijn meer dan alleen stenen; ze zijn een verbinding met ons verleden en een bron van inspiratie voor de toekomst.