Hoeveel Slangen Zijn Er In Nederland

De vraag “Hoeveel slangen zijn er in Nederland?” is complexer dan hij op het eerste gezicht lijkt. Het antwoord hangt af van wat we precies bedoelen met "slangen" en "in Nederland". We kunnen het aantal soorten bedoelen, de populatiegrootte van individuele soorten, of zelfs de tijdelijke aanwezigheid van uitheemse soorten.

Aantal Inheemse Slangensoorten

In Nederland komen van nature maar drie slangensoorten voor: de adder (Vipera berus), de gladde slang (Coronella austriaca), en de rings slang (Natrix helvetica). Het is belangrijk om te beseffen dat dit relatief weinig is in vergelijking met andere Europese landen, waar soms wel tien of meer slangensoorten voorkomen. De beperkte diversiteit is te verklaren door het relatief vlakke landschap en het gematigde klimaat, wat niet ideaal is voor alle reptielen.

Verspreiding en Populatiegrootte

Het vaststellen van de precieze populatiegrootte van slangen is buitengewoon moeilijk. Slangen zijn schuwe en vaak nachtactieve dieren, waardoor ze lastig te observeren zijn. Populatieonderzoek is arbeidsintensief en vereist specialistische kennis. De schattingen die er zijn, zijn gebaseerd op indirecte waarnemingen, zoals het aantal meldingen van waarnemingen en ecologisch modeleren.

Adder (Vipera berus): De adder is de meest algemene slang in Nederland, maar ook haar populatie staat onder druk. Ze komt voor op de Veluwe, in Drenthe, in delen van Brabant en Limburg, en in sommige kustgebieden. Schattingen van de totale populatie variëren, maar experts suggereren dat er sprake is van een afname door habitatverlies en versnippering. Lokale populaties kunnen sterk verschillen in grootte; sommige gebieden herbergen gezonde populaties, terwijl andere gebieden kampen met geïsoleerde en kwetsbare groepjes.
Gladde slang (Coronella austriaca): De gladde slang is zeldzamer dan de adder en heeft een meer beperkte verspreiding. Ze komt voornamelijk voor op de Veluwe, in Drenthe en in delen van Limburg. Net als bij de adder is de populatiegrootte moeilijk te bepalen, maar er wordt aangenomen dat deze klein is en dat de soort kwetsbaar is. De gladde slang profiteert van heidegebieden met een rijke structuur en voldoende beschutting.
Ringslang (Natrix helvetica): De ringslang is gebonden aan waterrijke gebieden, waar ze jaagt op amfibieën. Ze komt voor in verschillende delen van Nederland, zoals de Biesbosch, de Nieuwkoopse Plassen en de Weerribben-Wieden. De ringslang lijkt zich de laatste jaren wat uit te breiden, mede dankzij beschermingsmaatregelen en de aanleg van nieuwe natuurgebieden. De ringslang is minder gevoelig voor verstoring dan de adder en de gladde slang.

Bedreigingen voor Slangenpopulaties

De belangrijkste bedreigingen voor slangenpopulaties in Nederland zijn: habitatverlies, versnippering van leefgebieden, intensivering van de landbouw, verkeer, en klimaatverandering.

Habitatverlies en versnippering: De aanleg van wegen, bebouwing en landbouwgrond leidt tot het verdwijnen en fragmenteren van de leefgebieden van slangen. Geïsoleerde populaties zijn kwetsbaarder voor inteelt en lokale uitsterving.
Intensivering van de landbouw: Het gebruik van pesticiden en kunstmest kan een negatieve invloed hebben op de prooidieren van slangen en op de kwaliteit van hun leefomgeving. Ook het verdwijnen van kleinschalige landschapselementen, zoals heggen en houtwallen, vermindert de beschutting en foerageermogelijkheden.
Verkeer: Slangen worden vaak overreden door auto's, vooral tijdens hun migraties in het voorjaar en de herfst. Wegen vormen een barrière die de uitwisseling tussen populaties belemmert.
Klimaatverandering: Veranderingen in temperatuur en neerslag kunnen de leefomstandigheden voor slangen beïnvloeden. Extreme weersomstandigheden, zoals droogte of overstromingen, kunnen leiden tot sterfte.

Uitheemse Slangensoorten

Naast de inheemse soorten worden er soms uitheemse slangen waargenomen in Nederland. Dit zijn meestal ontsnapte of losgelaten huisdieren. Hoewel deze slangen in de meeste gevallen niet overleven in de Nederlandse natuur, of zich niet succesvol voortplanten, vormen ze potentieel een bedreiging voor de inheemse fauna. Sommige uitheemse slangensoorten kunnen bijvoorbeeld inheemse prooidieren consumeren of ziektes overdragen.

Voorbeelden van Waarnemingen

Er zijn diverse meldingen van waarnemingen van uitheemse slangen in Nederland, waaronder:

Koningspython (Python regius): Deze niet-giftige wurgslang wordt regelmatig als huisdier gehouden en ontsnapt soms.
Korenslang (Pantherophis guttatus): Ook de korenslang is een populaire huisdierslang die incidenteel wordt aangetroffen in de natuur.
Boa constrictor (Boa constrictor): Deze grote wurgslang is minder algemeen als huisdier, maar er zijn wel enkele waarnemingen geweest.

Het is belangrijk om te benadrukken dat de meeste uitheemse slangen die in Nederland worden aangetroffen, geen permanente populaties vormen. Het klimaat is vaak te koud of er is onvoldoende voedselaanbod. Echter, met de opwarming van het klimaat zou het in de toekomst mogelijk kunnen worden voor bepaalde uitheemse soorten om zich in Nederland te vestigen.

Beschermingsmaatregelen

Er worden diverse beschermingsmaatregelen genomen om de inheemse slangenpopulaties in Nederland te beschermen. Deze maatregelen zijn gericht op het behoud en herstel van leefgebieden, het verminderen van de verkeerssterfte, en het bestrijden van illegale handel.

Aanleg en beheer van natuurgebieden: De aanleg en het beheer van natuurgebieden, zoals heidevelden, vennen en moerassen, is cruciaal voor het behoud van slangenpopulaties. Het is belangrijk om deze gebieden te verbinden met elkaar, zodat slangen zich kunnen verspreiden en uitwisselen.
Faunapassages: Onder wegen en spoorlijnen worden faunapassages aangelegd om de versnippering van leefgebieden tegen te gaan en de verkeerssterfte te verminderen.
Voorlichting en educatie: Voorlichting en educatie over slangen is belangrijk om het draagvlak voor beschermingsmaatregelen te vergroten en om onnodige angst en vervolging te voorkomen.
Wetgeving: De inheemse slangensoorten in Nederland zijn beschermd door de Wet natuurbescherming. Het is verboden om ze te doden, te vangen of te verstoren.

Conclusie

Het exacte aantal slangen in Nederland is onbekend, maar we weten dat er slechts drie inheemse soorten voorkomen: de adder, de gladde slang en de ringslang. Al deze soorten staan onder druk door habitatverlies, versnippering en andere bedreigingen. Naast de inheemse soorten worden er soms uitheemse slangen waargenomen, meestal ontsnapte huisdieren. Het is essentieel dat we ons inzetten voor de bescherming van de inheemse slangenpopulaties door middel van habitatbehoud, het verminderen van verkeerssterfte en het bestrijden van illegale handel. Meer onderzoek naar populatiegrootte en verspreiding is noodzakelijk om effectieve beschermingsmaatregelen te kunnen nemen. Iedereen kan een bijdrage leveren aan het behoud van slangen door hun leefgebieden te respecteren en melding te maken van waarnemingen van slangen bij de daarvoor bestemde instanties.

Het is belangrijk om te beseffen dat slangen een waardevol onderdeel vormen van de Nederlandse natuur en dat hun bescherming van groot belang is voor het behoud van de biodiversiteit.