International Classification Of Functioning Model

Heeft u zich ooit afgevraagd hoe we werkelijk de impact van een aandoening of beperking op iemands leven begrijpen? Het gaat verder dan alleen de medische diagnose. Het gaat om wat iemand kan doen, wat ze willen doen, en welke factoren hen daarin belemmeren of juist ondersteunen. Daarom is er de Internationale Classificatie van Functioneren, Beperkingen en Gezondheid (ICF), een model dat ons helpt verder te kijken dan de symptomen.

De ICF, ontwikkeld door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), is niet zomaar een checklist; het is een raamwerk dat een holistisch beeld schetst van iemands functioneren. Het helpt ons te begrijpen hoe gezondheidsproblemen, persoonlijke factoren en omgevingsfactoren elkaar beïnvloeden. Dit is cruciaal voor professionals in de gezondheidszorg, maar ook voor beleidsmakers, onderzoekers en, niet in de laatste plaats, de personen om wie het gaat: mensen met een aandoening of beperking en hun families.

Waarom is de ICF zo belangrijk?

Stel je voor: een jongvolwassene die een auto-ongeluk heeft gehad. De medische rapporten beschrijven de fysieke schade, maar zeggen weinig over hoe dit zijn dagelijks leven beïnvloedt. Kan hij nog studeren? Kan hij zijn vrienden zien? Voelt hij zich geïsoleerd? De ICF helpt ons deze vragen te beantwoorden door functioneren in kaart te brengen.

De ICF biedt diverse voordelen:

• Uniforme taal: Het creëert een gemeenschappelijke taal voor het beschrijven van functioneren, wat de communicatie tussen verschillende professionals en landen vergemakkelijkt.
• Holistische benadering: Het kijkt verder dan de medische diagnose en omvat de impact op iemands activiteiten en participatie in de maatschappij.
• Person-centered zorg: Het benadrukt het belang van de persoonlijke ervaring en de wensen van de persoon zelf.
• Evidence-based praktijk: Het biedt een basis voor het meten van de effectiviteit van interventies en revalidatieprogramma's.

Zoals de WHO zelf stelt: “De ICF is een classificatie van gezondheidscomponenten en niet van ziekten. Het beschrijft wat mensen kunnen doen in een standaard omgeving (capaciteit) en wat ze daadwerkelijk doen in hun gebruikelijke omgeving (prestatie)."

De Componenten van de ICF

De ICF is opgebouwd uit verschillende componenten die samen een volledig beeld vormen van iemands functioneren. De belangrijkste componenten zijn:

1. Lichaamsfuncties en -structuren

Dit onderdeel beschrijft de fysiologische functies van lichaamssystemen (zoals de ademhaling, spijsvertering, hersenfuncties) en de anatomische delen van het lichaam (zoals organen, ledematen). Voorbeelden zijn spierkracht, zicht, gehoor, of de structuur van de ruggengraat. Beperkingen in deze functies of structuren worden aangeduid als functiestoornissen of structuurafwijkingen.

Voorbeeld: Iemand met multiple sclerose kan spasticiteit (een functiestoornis) en schade aan de myeline schede (een structuurafwijking) ervaren.

2. Activiteiten en Participatie

Dit onderdeel beschrijft de taken of acties die een persoon uitvoert (activiteiten) en de mate waarin een persoon betrokken is in verschillende levenssituaties (participatie). Activiteiten omvatten bijvoorbeeld leren, lopen, spreken, eten en persoonlijke verzorging. Participatie omvat betrokkenheid bij werk, onderwijs, sociale interacties en recreatie. Beperkingen in activiteiten worden aangeduid als activiteitenbeperkingen, terwijl problemen met participatie participatieproblemen worden genoemd.

Voorbeeld: Een persoon met een dwarslaesie kan moeite hebben met lopen (activiteitenbeperking) en daardoor minder deelnemen aan sportactiviteiten (participatieprobleem).

3. Omgevingsfactoren

Deze factoren omvatten de fysieke, sociale en attitudinale omgeving waarin een persoon leeft. Dit kan variëren van de beschikbaarheid van hulpmiddelen en toegankelijkheid van gebouwen tot de steun van familie en vrienden en de maatschappelijke attitudes ten opzichte van mensen met een beperking. Omgevingsfactoren kunnen een positieve (facilitator) of negatieve (barrière) invloed hebben op iemands functioneren.

Voorbeeld: De aanwezigheid van een lift in een gebouw is een facilitator voor iemand in een rolstoel, terwijl negatieve stereotypen over mensen met een beperking een barrière kunnen vormen.

4. Persoonlijke Factoren

Hoewel niet expliciet gecodeerd in de ICF, zijn persoonlijke factoren zoals leeftijd, geslacht, etniciteit, opleidingsniveau, levensstijl, karakter en coping-strategieën belangrijk om mee te nemen in de beoordeling van functioneren. Deze factoren kunnen iemands ervaring van een aandoening en de impact ervan beïnvloeden.

Voorbeeld: Iemand met een sterke wilskracht en positieve instelling kan beter omgaan met de uitdagingen die een beperking met zich meebrengt dan iemand met een negatieve instelling.

Hoe wordt de ICF in de praktijk gebruikt?

De ICF wordt breed ingezet in de praktijk, onder andere door:

• Fysiotherapeuten en ergotherapeuten: Om behandelplannen op te stellen die gericht zijn op het verbeteren van activiteiten en participatie.
• Artsen: Om een completer beeld te krijgen van de impact van een ziekte op iemands leven.
• Maatschappelijk werkers: Om te beoordelen welke ondersteuning iemand nodig heeft om optimaal te kunnen functioneren.
• Beleidsmakers: Om beleid te ontwikkelen dat de inclusie van mensen met een beperking bevordert.
• Onderzoekers: Om de effectiviteit van interventies te evalueren en de impact van verschillende factoren op functioneren te onderzoeken.

Praktisch voorbeeld: Een ergotherapeut kan de ICF gebruiken om te beoordelen hoe een persoon met reuma zijn dagelijkse activiteiten kan uitvoeren. De therapeut kijkt naar de lichaamsfuncties (bijvoorbeeld pijn en bewegingsbereik), de activiteiten (bijvoorbeeld aankleden, koken) en de omgevingsfactoren (bijvoorbeeld de inrichting van de keuken). Op basis van deze analyse kan de therapeut advies geven over hulpmiddelen, aanpassingen en strategieën om de activiteiten te vergemakkelijken en de participatie te bevorderen.

De ICF in Nederland

In Nederland wordt de ICF steeds vaker toegepast in verschillende sectoren, waaronder de revalidatiezorg, de gehandicaptenzorg en de ouderenzorg. Er zijn diverse initiatieven om het gebruik van de ICF te stimuleren en te implementeren in de praktijk.

Organisaties zoals Vilans en het Nederlands Paramedisch Instituut (NPi) bieden trainingen en workshops aan over de ICF. Daarnaast zijn er verschillende instrumenten en checklists ontwikkeld op basis van de ICF die gebruikt kunnen worden om het functioneren van mensen in kaart te brengen.

Conclusie: Een investering in inclusie

De Internationale Classificatie van Functioneren, Beperkingen en Gezondheid (ICF) is meer dan alleen een classificatiesysteem; het is een filosofie die de mens centraal stelt. Door te kijken naar het functioneren in plaats van alleen naar de aandoening, kunnen we een betere kwaliteit van leven creëren voor mensen met een beperking.

Het vereist een omslag in denken, van een focus op de ziekte naar een focus op de mogelijkheden van de persoon. Het vereist een samenwerking tussen verschillende professionals en de actieve betrokkenheid van de persoon zelf. Maar de investering is het waard, want het leidt tot een meer inclusieve en rechtvaardige samenleving, waarin iedereen de kans krijgt om optimaal te participeren.

Dus, de volgende keer dat u iemand met een aandoening of beperking ontmoet, denk dan aan de ICF. Vraag uzelf af: wat kan deze persoon? Welke factoren belemmeren hem of haar? En hoe kan ik helpen om die barrières te slechten?