International Standards On Auditing 240

Fraude. Het woord alleen al roept beelden op van complotten, misleiding en financieel verlies. Voor accountants is het meer dan een woord; het is een constante zorg, een potentiële valkuil die de integriteit van hun werk en het vertrouwen in de financiële markten kan ondermijnen. ISA 240, "De verantwoordelijkheid van de accountant met betrekking tot fraude in een financiële audit", is een cruciale standaard die richtlijnen biedt over hoe we, als accountants, deze dreiging effectief kunnen aanpakken.

Dit artikel is bedoeld voor alle auditors, zowel intern als extern, ervaren en minder ervaren. Of je nu een doorgewinterde partner bent of net begint aan je carrière, een grondig begrip van ISA 240 is essentieel voor het uitvoeren van audits van hoge kwaliteit en het beschermen van de belangen van stakeholders. We duiken in de belangrijkste aspecten van de standaard, illustreren ze met voorbeelden en bieden praktische tips om fraude in uw auditpraktijk effectief te bestrijden.

Het Hart van ISA 240: Doelstellingen en Scope

ISA 240 is niet zomaar een set regels; het is een filosofie, een manier van denken die de hele audit moet doordringen. De standaard erkent dat de primaire verantwoordelijkheid voor het voorkomen en detecteren van fraude bij het management en de governance ligt. Echter, de accountant speelt een cruciale rol in het beoordelen van het frauderisico en het ontwerpen van auditprocedures om materiële afwijkingen als gevolg van fraude te detecteren.

De doelstellingen van ISA 240 zijn tweeledig:

Identificeren en beoordelen de risico's op een afwijking van materieel belang in de financiële overzichten als gevolg van fraude.
Verkrijgen voldoende en geschikte controle-informatie over de risico's op een afwijking van materieel belang als gevolg van fraude, door het ontwerpen en implementeren van passende procedures.

De scope van ISA 240 omvat alle audits van financiële overzichten uitgevoerd in overeenstemming met de International Standards on Auditing (ISA's). Het is belangrijk te onthouden dat ISA 240 aanvullend is op andere ISA's en dat de principes en vereisten ervan geïntegreerd moeten worden in de gehele auditplanning en -uitvoering.

Fraude begrijpen: Een noodzakelijk kwaad

Voordat we de praktische toepassing van ISA 240 kunnen bespreken, moeten we eerst begrijpen wat fraude eigenlijk is. ISA 240 definieert fraude als een opzettelijke handeling door een of meer individuen binnen het management, degenen belast met governance, werknemers of derden, waarbij misleiding wordt gebruikt om een onrechtmatig of illegaal voordeel te behalen.

Er zijn twee hoofdtypen fraude die relevant zijn voor auditors:

Frauduleuze financiële verslaggeving: Dit omvat opzettelijke misleiding in de financiële overzichten, zoals manipulatie, vervalsing of wijziging van administratieve bescheiden, het verkeerd weergeven of weglaten van gebeurtenissen of transacties, en het opzettelijk verkeerd toepassen van boekhoudkundige principes. Een klassiek voorbeeld is het opblazen van de omzet om de winstgevendheid te overdrijven.
Verduistering van activa: Dit omvat diefstal van de activa van een entiteit, zoals contanten, voorraden of andere eigendommen. Een voorbeeld hiervan is een medewerker die contant geld steelt uit de kas of voorraden verduistert voor persoonlijk gebruik.

De "frauduleuze driehoek" is een belangrijk concept om te begrijpen. Deze driehoek stelt dat fraude ontstaat wanneer drie elementen samenkomen:

Druk/Motivatie: Een prikkel of druk om fraude te plegen, zoals financiële problemen, prestatiedruk of persoonlijke schulden.
Gelegenheid: Een waargenomen mogelijkheid om fraude te plegen en te verbergen, vaak veroorzaakt door zwakke interne controles.
Rationalisatie: Een rechtvaardiging van de fraude, waarbij de dader zijn acties rationaliseert om zijn morele kompas te sussen. "Ik verdien dit", "Het bedrijf lijdt er niet onder", "Ik betaal het later terug" zijn veel voorkomende rationalisaties.

Door deze elementen te begrijpen, kunnen we als auditors beter risicosignalen (red flags) identificeren en gerichter onderzoek doen.

Risicobeoordeling: Op zoek naar de zwakke plekken

De kern van ISA 240 ligt in de risicobeoordeling. We moeten actief op zoek gaan naar potentiële frauderisico's en deze beoordelen op hun waarschijnlijkheid en omvang. Dit is geen eenmalige gebeurtenis, maar een doorlopend proces dat gedurende de hele audit plaatsvindt.

Belangrijke stappen in de risicobeoordeling zijn:

Gesprekken met het management en degenen belast met governance

We moeten open en eerlijke gesprekken voeren met het management en degenen belast met governance (zoals de auditcommissie) om hun perspectief op frauderisico's te begrijpen. Vraag naar hun evaluatie van frauderisico's, de interne controles die ze hebben ingesteld om deze risico's te beperken, en eventuele gevallen van fraude of vermoedens van fraude die ze kennen. Het is cruciaal om kritisch te zijn en door te vragen, niet alleen te accepteren wat men ons vertelt.

Analytische procedures

Voer analytische procedures uit om ongebruikelijke trends en afwijkingen in de financiële gegevens te identificeren. Vergelijk de cijfers met voorgaande perioden, met branchegemiddelden en met de verwachtingen van het management. Grote, onverklaarbare schommelingen kunnen wijzen op potentiële fraude.

Beoordeling van interne beheersing

Evalueer de effectiviteit van de interne beheersing van de entiteit. Zwakke interne controles creëren kansen voor fraude. Besteed speciale aandacht aan de controleomgeving, risicobeoordelingsproces, controleactiviteiten, informatie- en communicatiesystemen en monitoringactiviteiten. Vraag jezelf af: zijn er voldoende scheiding van taken? Is er een goede autorisatieprocedure? Worden afwijkingen tijdig onderzocht?

Overweging van de mogelijkheid van "management override"

Erken de mogelijkheid dat het management de interne beheersing kan "overrulen" (buiten werking stellen). Zelfs de meest robuuste interne controle kan worden omzeild door een managementteam dat vastbesloten is om fraude te plegen. Wees extra alert op situaties waarin het management veel controle heeft over de financiële verslaggeving en weinig toezicht ondervindt.

Respons op de Beoordeelde Risico's: Actie ondernemen

Nadat we de frauderisico's hebben beoordeeld, moeten we auditprocedures ontwerpen en implementeren die geschikt zijn om deze risico's aan te pakken. De aard, timing en omvang van deze procedures zullen afhangen van de specifieke risico's en de kenmerken van de entiteit.

Enkele voorbeelden van passende auditprocedures zijn:

Verbeterde steekproeftrekking: Vergroot de omvang van de steekproef om een groter aantal transacties te onderzoeken.
Onvoorspelbare testprocedures: Voer testprocedures uit die niet voorspelbaar zijn voor het management. Dit kan bijvoorbeeld inhouden dat u onaangekondigd een kascontrole uitvoert of dat u contact opneemt met klanten en leveranciers zonder voorafgaande waarschuwing aan het management.
Substantievere controle van journaalposten en andere aanpassingen: Onderzoek de journaalposten en andere aanpassingen aan de financiële overzichten nauwkeurig. Let op ongebruikelijke patronen, grote bedragen of posten die worden geboekt door personen die normaal niet bevoegd zijn om journaalposten te maken.
Bevestigingen met derden: Verkrijg rechtstreeks bevestigingen van derden, zoals klanten, leveranciers en banken, om de juistheid van de transacties en saldi te verifiëren.
Onderzoek naar zakelijke beweegredenen voor significante ongebruikelijke transacties: Onderzoek de zakelijke beweegredenen achter significante ongebruikelijke transacties om te bepalen of ze indicatief zijn voor frauduleuze financiële verslaggeving of dienen om activa te verduisteren.

Het is cruciaal om professionele oordeelsvorming te gebruiken bij het bepalen van de meest geschikte procedures. Er is geen "one-size-fits-all" oplossing. We moeten de specifieke omstandigheden van elke audit in overweging nemen en onze procedures daarop afstemmen.

Documentatie: Het bewijs van ons werk

Documentatie is essentieel voor elke audit, maar het is vooral belangrijk in het kader van ISA 240. We moeten al onze belangrijke beslissingen, procedures en bevindingen grondig documenteren. Dit omvat:

De discussie onder het auditteam over de vatbaarheid van de financiële overzichten voor afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude.
De geïdentificeerde en beoordeelde risico's op een afwijking van materieel belang als gevolg van fraude.
De auditprocedures die zijn uitgevoerd om op deze risico's te reageren.
De resultaten van die procedures.
Eventuele significante zaken die tijdens de audit zijn geïdentificeerd en hoe ze zijn behandeld.

Goede documentatie dient niet alleen als bewijs van ons werk, maar helpt ons ook om onze redenering te onderbouwen en onze beslissingen te verdedigen. Het kan ook van onschatbare waarde zijn bij toekomstige audits of in het geval van juridische procedures.

Communicatie: Openheid en transparantie

Communicatie is een essentieel onderdeel van ISA 240. We moeten tijdig en effectief communiceren over fraudegerelateerde zaken met het management, degenen belast met governance en, indien nodig, regelgevende instanties.

Specifieke communicatieverplichtingen omvatten:

Communicatie met het management: We moeten het management informeren over alle fraudegerelateerde zaken die we tijdens de audit tegenkomen, tenzij deze zaken onbeduidend zijn.
Communicatie met degenen belast met governance: We moeten alle significante fraudegerelateerde zaken communiceren met degenen belast met governance, inclusief alle zwakke plekken in de interne beheersing die we hebben geïdentificeerd.
Rapportage aan regelgevende instanties: In sommige gevallen kan het nodig zijn om fraude te melden aan regelgevende instanties, zoals de AFM. Dit hangt af van de aard en de ernst van de fraude, evenals van de toepasselijke wet- en regelgeving.

Transparantie is essentieel. We moeten open en eerlijk zijn over onze bevindingen en onze bezorgdheden. We moeten ook bereid zijn om onze aanbevelingen te onderbouwen en onze redenering uit te leggen.

Conclusie: Meer dan alleen een standaard

ISA 240 is meer dan alleen een standaard; het is een gids voor ethisch en professioneel gedrag. Het herinnert ons eraan dat we niet alleen controleurs van cijfers zijn, maar ook waakhonden van de integriteit van de financiële markten. Door de principes van ISA 240 toe te passen, kunnen we onze audits verbeteren, het risico op fraude verminderen en het vertrouwen in ons beroep behouden.

Door ISA 240 te begrijpen en toe te passen, dragen we bij aan een eerlijkere en transparantere financiële wereld. Onze inspanningen beschermen niet alleen de belangen van investeerders en andere stakeholders, maar versterken ook het vertrouwen in het financiële systeem als geheel.

Investeer in uw kennis van ISA 240. Volg trainingen, lees vakliteratuur en bespreek fraude-gerelateerde zaken met collega's. Door proactief te zijn en waakzaam te blijven, kunnen we samen een verschil maken in de strijd tegen fraude.