Is Samenwonend Een Burgerlijke Staat

De vraag of 'samenwonend' een burgerlijke staat is, is een complexe kwestie die in de Nederlandse wetgeving en maatschappelijke opvattingen niet eenduidig beantwoord wordt. Hoewel samenwonen een veelvoorkomende levensvorm is, kent het niet dezelfde formele erkenning en juridische implicaties als bijvoorbeeld gehuwd of geregistreerd partnerschap. Dit artikel duikt dieper in deze problematiek, onderzoekt de nuances en schetst een helder beeld van de juridische status van samenwonenden in Nederland.

Burgerlijke Staat: Een Juridische Definitie

De burgerlijke staat is een juridisch concept dat de formele positie van een persoon binnen de wetgeving beschrijft. Traditioneel omvat het categorieën als ongehuwd, gehuwd, gescheiden, weduwe/weduwnaar, en geregistreerd partner. Deze status heeft belangrijke gevolgen voor rechten en plichten op het gebied van bijvoorbeeld erfrecht, belasting, en sociale zekerheid. De burgerlijke staat wordt officieel geregistreerd in de Basisregistratie Personen (BRP).

De cruciale vraag is dus: wordt samenwonen ook als een dergelijke formele status beschouwd?

Waarom Samenwonen Niet Automatisch Een Burgerlijke Staat Is

Geen Formele Registratie

In tegenstelling tot een huwelijk of geregistreerd partnerschap, is er geen formele registratie van een samenwoonrelatie bij de burgerlijke stand. Dit betekent dat de overheid in principe niet officieel weet dat twee mensen samenwonen, tenzij ze dit zelf expliciet aangeven in bepaalde contexten, zoals bij het aanvragen van toeslagen.

Deze afwezigheid van een formele registratie is een belangrijk argument waarom samenwonen niet automatisch als een burgerlijke staat wordt gezien. De overheid beschouwt individuen als ongehuwd, tenzij er een expliciete juridische band zoals een huwelijk of geregistreerd partnerschap is aangegaan.

Afwezigheid van Wettelijke Rechten en Plichten

Een ander significant verschil is dat samenwonenden, in de basis, niet dezelfde wettelijke rechten en plichten hebben als gehuwden of geregistreerde partners. Denk hierbij aan:

• Erfrecht: Zonder testament erven samenwonenden niet automatisch van elkaar.
• Pensioenrechten: De aanspraak op partnerpensioen is niet vanzelfsprekend en vereist vaak een aparte regeling.
• Alimentatie: Na een beëindiging van de samenleving is er in principe geen recht op partneralimentatie, tenzij dit contractueel is vastgelegd.
• Verdeling van bezittingen: Bij een scheiding is er geen automatische gemeenschap van goederen, waardoor de verdeling van bezittingen complexer kan zijn.

Dit gebrek aan automatische wettelijke bescherming onderstreept het verschil met de formele burgerlijke staten.

Uitzonderingen en Nuances

Hoewel samenwonen op zichzelf geen burgerlijke staat is, zijn er wel uitzonderingen en nuances die de positie van samenwonenden versterken en hen in bepaalde situaties gelijkstellen aan gehuwden of geregistreerde partners.

Samenlevingscontract

Het afsluiten van een samenlevingscontract is een cruciale stap voor samenwonenden die hun juridische positie willen versterken. In een samenlevingscontract kunnen afspraken worden vastgelegd over bijvoorbeeld:

• De verdeling van kosten van de huishouding
• De verdeling van bezittingen bij een eventuele scheiding
• Afspraken over partneralimentatie
• De toedeling van het ouderlijk gezag over eventuele kinderen

Een notarieel vastgelegd samenlevingscontract biedt meer zekerheid en kan dienen als bewijs van een duurzame relatie, wat in sommige gevallen relevant kan zijn voor bijvoorbeeld pensioenrechten of hypotheekverstrekking.

Fiscale Partnerschap

Voor de belastingdienst kunnen samenwonenden onder bepaalde voorwaarden als fiscale partners worden beschouwd. Dit is relevant voor de verdeling van bepaalde aftrekposten en heffingskortingen. De voorwaarden voor fiscaal partnerschap zijn onder andere:

• Het hebben van een gezamenlijke huishouding
• Het staan ingeschreven op hetzelfde adres
• Het hebben van een kind samen

Het fiscale partnerschap creëert dus een vorm van juridische erkenning van de samenwoonrelatie, zij het uitsluitend voor fiscale doeleinden.

Jurisprudentie en Gewijzigde Wetgeving

Door jurisprudentie en gewijzigde wetgeving zijn de rechten van samenwonenden in de loop der jaren versterkt. Zo zijn er bijvoorbeeld uitspraken geweest die samenwonenden in bepaalde situaties recht geven op partneralimentatie na een langdurige relatie. Ook zijn er wetswijzigingen geweest die de positie van samenwonenden met betrekking tot pensioenrechten hebben verbeterd.

Deze ontwikkelingen tonen aan dat de wetgever en de rechter rekening houden met de veranderende maatschappelijke realiteit en de groeiende populariteit van het samenwonen als levensvorm.

Real-World Voorbeelden en Data

Voorbeeld 1: Erfrecht. Stel, een stel woont al 20 jaar samen zonder samenlevingscontract of testament. Een van de partners overlijdt. De langstlevende partner erft in dit geval niets van de overledene. Alle bezittingen gaan naar de wettelijke erfgenamen (bijvoorbeeld kinderen of ouders). Dit illustreert het belang van een testament of samenlevingscontract.

Voorbeeld 2: Hypotheek. Banken kunnen bij het verstrekken van een hypotheek eisen dat samenwonenden een samenlevingscontract afsluiten, om de financiële risico's bij een eventuele scheiding te beperken.

Data: Volgens het CBS woonden in 2023 ruim 1,5 miljoen mensen in Nederland samen zonder gehuwd of geregistreerd partner te zijn. Dit benadrukt de relevantie van de juridische positie van deze groep.

Conclusie en Call to Action

Samenwonen is op zichzelf geen burgerlijke staat in de strikt juridische zin van het woord. Het ontbreekt aan een formele registratie en automatische wettelijke rechten en plichten. Echter, door het afsluiten van een samenlevingscontract, het ontstaan van fiscaal partnerschap, en de evolutie van jurisprudentie en wetgeving, kunnen samenwonenden hun juridische positie aanzienlijk versterken en in bepaalde situaties gelijkgesteld worden aan gehuwden of geregistreerde partners.

Het is cruciaal dat samenwonenden zich bewust zijn van hun juridische positie en actie ondernemen om hun belangen te beschermen. Dit kan door:

• Het afsluiten van een notarieel samenlevingscontract.
• Het opstellen van een testament.
• Het informeren over de voorwaarden voor fiscaal partnerschap.
• Het inwinnen van juridisch advies.

Door deze stappen te zetten, kunnen samenwonenden ervoor zorgen dat hun relatie juridisch goed is geregeld en dat ze niet voor onaangename verrassingen komen te staan bij bijvoorbeeld een scheiding of overlijden. Wacht niet af, maar neem vandaag nog actie!