Kraakman Anatomy Of Corporate Law

De analyse van het vennootschapsrecht door Reinier Kraakman, samen met andere vooraanstaande wetenschappers zoals John Armour, Paul Davies, Henry Hansmann, Gerard Hertig en Klaus Hopt, is een hoeksteen geworden van de moderne benadering van dit rechtsgebied. Hun werk, met name het invloedrijke boek "The Anatomy of Corporate Law: A Comparative and European Perspective," biedt een diepgaand inzicht in de fundamentele vragen en structuren die ten grondslag liggen aan de organisatie van vennootschappen. Dit artikel duikt in de belangrijkste punten en argumenten van hun analyse, waarbij we de complexiteit uitleggen zonder te simplificeren en relevante voorbeelden en data aanhalen om de concepten te illustreren.

De Fundamentele Puzzels van het Vennootschapsrecht

Kraakman et al. identificeren zes fundamentele "puzzels" die elk vennootschapsrechtelijk systeem moet oplossen om een efficiënte en effectieve werking van de vennootschap te garanderen. Deze puzzels omvatten:

1. Vermogensverschaffing

Het aantrekken van kapitaal is essentieel voor de groei en ontwikkeling van bedrijven. Vennootschapsrecht moet een juridisch kader bieden dat investeerders vertrouwen geeft in hun investeringen. Dit omvat het definiëren van de rechten en plichten van aandeelhouders, het reguleren van de uitgifte van aandelen en het beschermen van minderheidsaandeelhouders.

Denk bijvoorbeeld aan de beursgang van Adyen. De complexe regelgeving rondom de uitgifte van aandelen, de due diligence procedures en de prospectusvereisten zijn allemaal bedoeld om potentiële investeerders te beschermen en een eerlijke prijsvorming te garanderen.

2. Het Agency Probleem (Tussen Bestuurders en Aandeelhouders)

Het agency probleem ontstaat doordat de belangen van de bestuurders (agents) niet altijd overeenkomen met die van de aandeelhouders (principals). Bestuurders kunnen beslissingen nemen die in hun eigen voordeel zijn, ten koste van de aandeelhouders. Het vennootschapsrecht moet mechanismen bieden om deze belangenconflicten te beheersen, zoals toezicht door een raad van commissarissen, stemrecht voor aandeelhouders en aansprakelijkheidsregels voor bestuurders.

Een klassiek voorbeeld is het overnamebod van Kraft Heinz op Unilever in 2017. De aandeelhouders van Unilever hadden twijfels over de strategie van Kraft Heinz en de potentiële negatieve impact op de lange termijn waarde van het bedrijf. Door hun stemrecht uit te oefenen, konden zij de overname tegenhouden, waarmee ze hun belangen beschermden tegen de potentieel opportunistische actie van een externe partij.

3. Het Agency Probleem (Tussen Meerderheids- en Minderheidsaandeelhouders)

Ook tussen meerderheids- en minderheidsaandeelhouders kan er een agency probleem ontstaan. De meerderheidsaandeelhouder kan zijn positie misbruiken om minderheidsaandeelhouders te benadelen, bijvoorbeeld door ongunstige transacties aan te gaan of dividenden te onthouden. Het vennootschapsrecht beschermt minderheidsaandeelhouders door middel van voorkeursrechten, uitkoopprocedures en afwijkingsrechten.

Een voorbeeld hiervan is de zaak VEB tegen Fortis. De VEB, een belangenorganisatie voor beleggers, claimde dat Fortis misleidende informatie had verstrekt rondom de overname van ABN Amro, wat de belangen van de minderheidsaandeelhouders schaadde. Deze zaak toonde aan hoe belangrijk het is dat minderheidsaandeelhouders toegang hebben tot juridische middelen om hun rechten te beschermen.

4. Collectieve Actie Problemen

Aandeelhouders, met name kleine aandeelhouders, hebben vaak te maken met collectieve actie problemen. Het kost veel tijd en geld om actie te ondernemen tegen bestuurders of meerderheidsaandeelhouders, terwijl de individuele opbrengst vaak beperkt is. Dit kan leiden tot passiviteit, waardoor misstanden onbestraft blijven. Het vennootschapsrecht probeert dit te verhelpen door middel van class actions en belangenorganisaties die de belangen van aandeelhouders kunnen behartigen.

De schikking in de Dieselgate-affaire met Volkswagen is een goed voorbeeld. Individuele autobezitters hadden weinig mogelijkheden om Volkswagen aan te klagen. Echter, door middel van een collectieve actie konden zij gezamenlijk een aanzienlijke schadevergoeding eisen.

5. Derdenbescherming (Crediteuren en Andere Stakeholders)

Vennootschapsrecht moet ook de belangen van derden beschermen, zoals crediteuren, werknemers en het milieu. Dit wordt gedaan door middel van faillissementsrecht, milieuwetgeving en arbeidsrecht. Het idee is dat de vennootschap niet alleen in het belang van de aandeelhouders mag handelen, maar ook rekening moet houden met de bredere maatschappelijke impact van haar activiteiten.

Het faillissement van Lehman Brothers in 2008 illustreert het belang van derdenbescherming. De faillissementsprocedure was complex en langdurig, maar had als doel om de schade voor de crediteuren zoveel mogelijk te beperken. De wetgeving rondom faillissementen stelt regels voor de rangorde van vorderingen, om ervoor te zorgen dat de meest kwetsbare partijen niet als laatste aan bod komen.

6. Regulering van Intergroepstransacties

In groepsstructuren is het belangrijk om intergroepstransacties te reguleren. Deze transacties kunnen worden gebruikt om winst te verschuiven of vermogen weg te sluizen ten nadele van de minderheidsaandeelhouders of crediteuren van een dochtervennootschap. Het vennootschapsrecht stelt eisen aan de transparantie en redelijkheid van intergroepstransacties.

Het Enron-schandaal is een schrijnend voorbeeld van wat er mis kan gaan bij onvoldoende regulering van intergroepstransacties. Door complexe financiële constructies en interne transacties kon Enron jarenlang zijn schulden verbergen en de winst kunstmatig opdrijven. Dit leidde uiteindelijk tot het faillissement van het bedrijf en aanzienlijke schade voor aandeelhouders en werknemers.

De Functies van het Vennootschapsrecht

Kraakman et al. stellen dat het vennootschapsrecht vier belangrijke functies vervult:

• Definiëren van de rechten en plichten van belanghebbenden: Het vennootschapsrecht legt vast wie welke rechten en plichten heeft binnen de vennootschap, bijvoorbeeld de rechten van aandeelhouders op dividend en stemrecht, en de plichten van bestuurders om de vennootschap te besturen in het belang van alle stakeholders.
• Bieden van een raamwerk voor besluitvorming: Het vennootschapsrecht regelt hoe beslissingen worden genomen binnen de vennootschap, bijvoorbeeld door middel van aandeelhoudersvergaderingen en besluitvorming door de raad van bestuur.
• Bieden van een kader voor aansprakelijkheid: Het vennootschapsrecht regelt de aansprakelijkheid van bestuurders en andere belanghebbenden voor hun handelen, bijvoorbeeld als zij hun plichten schenden.
• Faciliteren van de overdracht van controle: Het vennootschapsrecht regelt de overdracht van controle over de vennootschap, bijvoorbeeld bij een overname of fusie.

Conclusie en Call to Action

Het werk van Kraakman et al. biedt een essentieel kader voor het begrijpen en analyseren van het vennootschapsrecht. Door de fundamentele puzzels en functies van het vennootschapsrecht te identificeren, biedt het een basis voor het vergelijken van verschillende vennootschapsrechtelijke systemen en het beoordelen van de effectiviteit van individuele regels en instituties. Het is cruciaal voor zowel juristen, bestuurders, beleidsmakers als studenten om deze inzichten te begrijpen en toe te passen in hun werk.

De voortdurende evolutie van de economie en de opkomst van nieuwe vormen van ondernemerschap stellen het vennootschapsrecht voor nieuwe uitdagingen. Het is daarom van essentieel belang dat we kritisch blijven nadenken over de rol van het vennootschapsrecht en actief bijdragen aan de ontwikkeling van een juridisch kader dat de groei van bedrijven bevordert, de belangen van alle stakeholders beschermt en bijdraagt aan een duurzame economie. Dit vereist een voortdurende dialoog tussen wetenschap, praktijk en beleid, waarbij de inzichten van Kraakman et al. als leidraad dienen.