Minder Door Extreem Weer In Nederland

Het weer in Nederland is de laatste jaren onvoorspelbaarder geworden. We zien vaker extreme weersomstandigheden, zoals hevige regenval, lange periodes van droogte en intense hittegolven. Deze veranderingen hebben een directe impact op de Nederlandse bevolking, en helaas niet altijd in positieve zin. Steeds vaker lezen we berichten over mensen die overlijden als gevolg van extreem weer. In dit artikel onderzoeken we de relatie tussen extreem weer en sterfte in Nederland, kijken we naar de kwetsbare groepen en bespreken we mogelijke maatregelen om de risico's te verminderen.

De Impact van Extreem Weer op de Volksgezondheid

Extreem weer kan op verschillende manieren de volksgezondheid beïnvloeden. Directe gevolgen zijn bijvoorbeeld:

• Hittestress: Hoge temperaturen, vooral in combinatie met een hoge luchtvochtigheid, kunnen leiden tot hittestress, uitdroging, en zelfs een hitteslag. Dit is vooral gevaarlijk voor ouderen, chronisch zieken en jonge kinderen.
• Overstromingen: Overstromingen kunnen leiden tot verdrinking, verwondingen en de verspreiding van infectieziekten. Ook de psychologische impact van een overstroming, zoals stress en angst, is significant.
• Stormschade: Stormen kunnen leiden tot vallende bomen, rondvliegende objecten en schade aan gebouwen. Dit kan direct leiden tot verwondingen en sterfte.
• Luchtvervuiling: Extreem weer kan de luchtkwaliteit verslechteren, bijvoorbeeld door fijnstof dat opwaait tijdens droge periodes of door ozonvorming tijdens hittegolven. Slechte luchtkwaliteit kan leiden tot ademhalingsproblemen en hart- en vaatziekten.

Naast deze directe gevolgen zijn er ook indirecte effecten. Denk aan een toename van infectieziekten door de verspreiding van ziekteverwekkers via water of door een verandering in het leefgebied van vectoren zoals muggen en teken. Ook de economische impact van extreem weer kan de volksgezondheid beïnvloeden, bijvoorbeeld door een vermindering van de voedselzekerheid of door stress als gevolg van financiële problemen.

Hittestress en Sterfte

Vooral hittegolven hebben een duidelijk effect op de sterftecijfers in Nederland. Tijdens lange periodes van extreme hitte zien we steevast een toename van het aantal overlijdens. Dit effect is vooral zichtbaar bij ouderen en mensen met chronische aandoeningen. Onderzoek van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft aangetoond dat er tijdens de hittegolven van 2003, 2006, 2018, 2019 en 2020 sprake was van een significante oversterfte. De hittegolf van 2006 was bijzonder heftig, met naar schatting 1000 extra sterfgevallen.

Een belangrijke factor is de urban heat island (stedelijk hitte-eiland) effect. In steden is het vaak warmer dan in het omliggende platteland, doordat gebouwen en wegen warmte absorberen en vasthouden. Dit maakt stadsbewoners extra kwetsbaar voor hittestress.

Voorbeelden:

• Tijdens de hittegolf van juli 2019 steeg de temperatuur in De Bilt naar een recordhoogte van 40,7 graden Celsius. In die periode overleden er naar schatting 400 mensen meer dan gemiddeld.
• In verzorgingshuizen en verpleegtehuizen werden extra maatregelen getroffen om bewoners te beschermen tegen de hitte, zoals het aanbieden van extra drinken, het koelen van de kamers en het verminderen van fysieke inspanning. Ondanks deze maatregelen bleef het aantal sterfgevallen verhoogd.

Overstromingen en Sterfte

Hoewel Nederland goed beschermd is tegen overstromingen, blijven ze een potentieel gevaar. De klimaatverandering zorgt voor een toename van de neerslag, waardoor de kans op overstromingen toeneemt. Vooral gebieden die buiten de dijken liggen, zijn kwetsbaar.

De watersnoodramp van 1953 is een tragische herinnering aan de gevolgen van een grote overstroming. Meer dan 1800 mensen kwamen om het leven. Hoewel de waterkeringen sindsdien aanzienlijk zijn verbeterd, blijft het belangrijk om alert te blijven en te investeren in watermanagement.

Recente voorbeelden:

• De overstromingen in Limburg in de zomer van 2021 lieten zien dat ook in Nederland extreme regenval tot grote overlast en schade kan leiden. Hoewel er geen dodelijke slachtoffers vielen in Nederland, was de impact op de volksgezondheid significant, met veel mensen die te maken kregen met stress, angst en gezondheidsproblemen door blootstelling aan vervuild water.
• Ook kleinere overstromingen, bijvoorbeeld als gevolg van extreme regenval in steden, kunnen leiden tot verwondingen en gezondheidsproblemen.

Kwetsbare Groepen

Niet iedereen is even kwetsbaar voor de gevolgen van extreem weer. Sommige groepen lopen een hoger risico dan anderen. Dit zijn onder meer:

• Ouderen: Ouderen zijn vaak minder goed in staat om hun lichaamstemperatuur te reguleren en zijn daardoor gevoeliger voor hittestress. Ze hebben ook vaker chronische aandoeningen die hun kwetsbaarheid vergroten.
• Chronisch zieken: Mensen met hart- en vaatziekten, longaandoeningen, diabetes en andere chronische aandoeningen lopen een hoger risico op complicaties als gevolg van extreem weer.
• Jonge kinderen: Jonge kinderen zijn ook minder goed in staat om hun lichaamstemperatuur te reguleren en zijn daardoor gevoeliger voor hittestress. Ze zijn ook vatbaarder voor infectieziekten.
• Mensen met een lage sociaaleconomische status: Mensen met een lage sociaaleconomische status wonen vaak in slechtere woningen en hebben minder toegang tot airconditioning of andere voorzieningen die hen kunnen beschermen tegen extreem weer.
• Mensen met een beperkt sociaal netwerk: Mensen die alleen wonen en weinig contact hebben met anderen, lopen een hoger risico om in de problemen te komen tijdens extreem weer.

Maatregelen om de Risico's te Verminderen

Om de risico's van extreem weer te verminderen, is een combinatie van maatregelen nodig, zowel op individueel niveau als op maatschappelijk niveau.

Individuele Maatregelen

• Blijf gehydrateerd: Drink voldoende water, vooral tijdens warme dagen.
• Zoek verkoeling: Blijf uit de zon, zoek de schaduw op of ga naar een koele plek, zoals een bibliotheek of een winkelcentrum.
• Kleed je luchtig: Draag lichte, loszittende kleding.
• Vermijd zware inspanning: Doe geen zware inspanning tijdens de heetste uren van de dag.
• Houd contact met kwetsbare mensen: Informeer bij ouderen, chronisch zieken en andere kwetsbare mensen in uw omgeving of ze hulp nodig hebben.
• Wees voorbereid op noodsituaties: Zorg voor een noodpakket met water, voedsel, medicijnen en andere benodigdheden.

Maatschappelijke Maatregelen

• Verbetering van de waterkeringen: Blijf investeren in de verbetering van de waterkeringen om Nederland te beschermen tegen overstromingen.
• Klimaatadaptatie in steden: Vergroening van steden, aanleg van waterbergingen en toepassing van koelende materialen kunnen helpen om het urban heat island effect te verminderen.
• Voorlichting en bewustwording: Informeer de bevolking over de risico's van extreem weer en over de maatregelen die ze kunnen nemen om zich te beschermen.
• Hitteplannen: Gemeenten en zorginstellingen moeten hitteplannen opstellen om kwetsbare groepen te beschermen tijdens hittegolven.
• Verbetering van de luchtkwaliteit: Maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren, zoals het verminderen van de uitstoot van schadelijke stoffen, kunnen de gezondheidseffecten van extreem weer verminderen.
• Onderzoek: Verder onderzoek naar de effecten van extreem weer op de volksgezondheid is nodig om effectieve maatregelen te kunnen ontwikkelen.

Conclusie

Extreem weer is een serieuze bedreiging voor de volksgezondheid in Nederland. De toenemende frequentie en intensiteit van hittegolven, overstromingen en andere extreme weersomstandigheden leiden tot een toename van sterfte en gezondheidsproblemen, vooral bij kwetsbare groepen. Het is cruciaal dat we ons bewust zijn van deze risico's en dat we maatregelen nemen om ons te beschermen. Door zowel individuele als maatschappelijke maatregelen te nemen, kunnen we de impact van extreem weer op onze gezondheid verminderen en een veerkrachtiger samenleving creëren. Alleen door samen te werken kunnen we de uitdagingen van klimaatverandering aangaan en een gezonde en veilige toekomst voor iedereen waarborgen. Laten we nu in actie komen om de schade te beperken en levens te redden.