Ongewenst Gedrag In De Zorg

Voel je je ongemakkelijk, bang, of zelfs machteloos op je werk in de zorg? Je bent niet alleen. Ongewenst gedrag komt helaas vaker voor dan we zouden willen, en de gevolgen kunnen enorm zijn. Dit artikel is bedoeld om je te informeren, te steunen en concrete stappen te bieden om hiermee om te gaan.

Ongewenst gedrag in de zorg: een probleem dat we moeten aanpakken.

Wat verstaan we onder ongewenst gedrag?

Het is belangrijk om te definiëren wat we precies bedoelen met ongewenst gedrag. Het gaat verder dan alleen fysiek geweld. Denk aan:

• Verbale agressie: Schelden, schreeuwen, kleineren, discriminerende opmerkingen.
• Intimidatie: Dreigementen, pesten, chantage.
• Seksuele intimidatie: Ongewenste aanrakingen, seksistische opmerkingen, ongewenste avances.
• Discriminatie: Op basis van geslacht, ras, geloof, seksuele geaardheid, leeftijd, handicap, etc.
• Psychisch geweld: Manipulatie, isolatie, vernedering.
• Fysiek geweld: Slaan, schoppen, duwen, spugen.

Het is cruciaal te beseffen dat elke vorm van gedrag die je een onveilig of ongemakkelijk gevoel geeft, onder ongewenst gedrag valt. En het maakt niet uit wie het gedrag vertoont: collega's, leidinggevenden, patiënten, of familieleden van patiënten.

Waarom komt ongewenst gedrag voor in de zorg?

De zorgsector is helaas kwetsbaar voor ongewenst gedrag. Er zijn verschillende factoren die hieraan bijdragen:

Hoge werkdruk en stress

Onderbezetting, lange diensten, en de emotionele belasting van het werk leiden tot stress en frustratie. Dit kan leiden tot agressie, zowel van medewerkers onderling als van patiënten en hun families die gefrustreerd zijn over de wachttijden of de kwaliteit van de zorg.

Machtsongelijkheid

Er is vaak een duidelijke machtsverhouding tussen zorgverleners en patiënten, en soms ook tussen leidinggevenden en ondergeschikten. Dit kan misbruikt worden voor intimidatie of andere vormen van ongewenst gedrag. Patiënten voelen zich soms machteloos en kunnen hun frustraties uiten door agressief te worden.

Emotionele belasting

Zorgverleners worden dagelijks geconfronteerd met ziekte, lijden en dood. Dit kan een zware tol eisen en bijdragen aan een gevoel van uitputting en cynisme. Burn-out kan leiden tot minder empathie en meer irritatie, wat de kans op ongewenst gedrag vergroot.

Cultuur van zwijgen

Soms heerst er een cultuur waarin ongewenst gedrag wordt weggekeken of gebagatelliseerd. Medewerkers zijn bang om zich uit te spreken, uit angst voor represailles of omdat ze denken dat er toch niets aan gedaan wordt. Dit creëert een klimaat waarin ongewenst gedrag kan blijven voortbestaan.

Veranderende Patiëntenpopulatie

De patiëntenpopulatie wordt steeds diverser, en de verwachtingen van patiënten ten aanzien van de zorg nemen toe. Dit kan leiden tot spanningen en conflicten, vooral wanneer er sprake is van taalbarrières of culturele verschillen.

Wat zijn de gevolgen van ongewenst gedrag?

De gevolgen van ongewenst gedrag zijn ingrijpend, zowel voor de individuele zorgverlener als voor de organisatie als geheel.

Impact op de individuele zorgverlener

• Stress en angst: Angst om naar het werk te gaan, slapeloosheid, concentratieproblemen.
• Verminderd zelfvertrouwen: Gevoel van minderwaardigheid, twijfel aan eigen kunnen.
• Burn-out: Uitputting, cynisme, depersonalisatie.
• Depressie: Verdriet, hopeloosheid, verlies van interesse.
• Fysieke klachten: Hoofdpijn, maagklachten, spierspanning.
• Verhoogd ziekteverzuim: Meer dagen afwezigheid door ziekte.
• Verloop: Zorgverleners verlaten de organisatie of zelfs de zorgsector helemaal.

Impact op de organisatie

• Verhoogd ziekteverzuim: Meer medewerkers die zich ziek melden.
• Verloop: Moeite om gekwalificeerd personeel te werven en te behouden.
• Verminderde productiviteit: Minder efficiënt werken door stress en angst.
• Slechtere kwaliteit van zorg: Minder aandacht voor patiënten door stress en angst.
• Schade aan de reputatie: Negatieve publiciteit kan de reputatie van de organisatie schaden.
• Hogere kosten: Kosten voor ziekteverzuim, vervanging, en juridische procedures.

Volgens onderzoek van vakbonden en beroepsorganisaties in de zorg geeft een aanzienlijk percentage van de zorgverleners aan regelmatig te maken te hebben met ongewenst gedrag. Deze cijfers onderstrepen de urgentie van het probleem en de noodzaak om actie te ondernemen.

Wat kun je doen tegen ongewenst gedrag?

Het is cruciaal om te beseffen dat je niet machteloos bent. Er zijn verschillende stappen die je kunt nemen om ongewenst gedrag aan te pakken:

1. Herken en benoem het gedrag

Het begint met het herkennen dat er sprake is van ongewenst gedrag. Neem jezelf serieus en bagatelliseer je gevoelens niet. Benoem het gedrag, zowel voor jezelf als (indien mogelijk) voor de persoon die het gedrag vertoont.

2. Grenzen stellen

Laat duidelijk weten dat je het gedrag niet accepteert. Je kunt dit verbaal doen door bijvoorbeeld te zeggen: "Ik vind dit niet oké" of "Ik wil niet dat je zo tegen me praat". Je kunt ook non-verbaal grenzen stellen door bijvoorbeeld afstand te nemen of weg te lopen.

3. Documenteer het gedrag

Maak een nauwkeurige notitie van wat er is gebeurd, wanneer het is gebeurd, wie erbij betrokken waren, en wat jouw reactie was. Deze documentatie kan van pas komen als je een klacht wilt indienen of aangifte wilt doen.

4. Praat erover

Zoek steun bij collega's, vrienden, familie of een vertrouwenspersoon. Praten helpt om je gevoelens te verwerken en te voorkomen dat je je isoleert. Soms kunnen anderen je ook helpen om de situatie in perspectief te plaatsen of om concrete stappen te bedenken.

5. Meld het gedrag

Meld het ongewenste gedrag bij je leidinggevende, de HR-afdeling, of een andere interne meldingsinstantie. Elke organisatie in de zorg zou een procedure moeten hebben voor het melden van ongewenst gedrag. Wees niet bang om een melding te doen, ook al ben je bang voor represailles. Je hebt recht op een veilige werkomgeving.

6. Zoek professionele hulp

Als je last blijft houden van de gevolgen van het ongewenste gedrag, is het belangrijk om professionele hulp te zoeken. Een psycholoog of therapeut kan je helpen om de ervaring te verwerken en om copingmechanismen te ontwikkelen.

Wat kunnen organisaties doen om ongewenst gedrag te voorkomen?

De verantwoordelijkheid voor het creëren van een veilige werkomgeving ligt niet alleen bij de individuele zorgverlener, maar ook bij de organisatie. Organisaties kunnen verschillende maatregelen nemen om ongewenst gedrag te voorkomen en aan te pakken:

1. Beleid en procedures

Ontwikkel een duidelijk beleid met betrekking tot ongewenst gedrag, inclusief procedures voor het melden en afhandelen van klachten. Zorg ervoor dat alle medewerkers op de hoogte zijn van dit beleid en de procedures.

2. Training en educatie

Bied training aan alle medewerkers over de verschillende vormen van ongewenst gedrag, hoe je het kunt herkennen, en hoe je er mee om kunt gaan. Besteed ook aandacht aan communicatievaardigheden en conflicthantering.

3. Preventie

Investeer in preventieve maatregelen, zoals het verbeteren van de werkdruk, het bevorderen van een open communicatiecultuur, en het aanstellen van vertrouwenspersonen.

4. Ondersteuning

Bied ondersteuning aan medewerkers die te maken hebben gehad met ongewenst gedrag, bijvoorbeeld door middel van counseling of coaching.

5. Handhaving

Neem adequate maatregelen tegen daders van ongewenst gedrag. Dit kan variëren van een waarschuwing tot ontslag, afhankelijk van de ernst van de situatie.

6. Evalueer en verbeter

Evalueer regelmatig het beleid en de procedures met betrekking tot ongewenst gedrag, en pas ze aan waar nodig. Betrek medewerkers bij deze evaluatie, zodat hun ervaringen en suggesties worden meegenomen.

Ongewenst gedrag in de zorg is een complex probleem dat een gezamenlijke aanpak vereist. Door open te zijn over het probleem, elkaar te steunen en concrete maatregelen te nemen, kunnen we samen werken aan een veiligere en prettigere werkomgeving voor iedereen in de zorg.