Onvrijwillige Zorg Is Volgens De Wet

Kent u dat gevoel, dat u zich onmachtig voelt over de situatie van een dierbare? Dat u zich zorgen maakt over zijn of haar welzijn, maar dat diegene de hulp die u zo graag wilt aanbieden, afwijst? In situaties waarin iemand met een psychische aandoening of verstandelijke beperking niet meer in staat is om zelf beslissingen te nemen over zijn of haar zorg, komt het thema onvrijwillige zorg naar voren. Een complex en emotioneel beladen onderwerp dat, gelukkig, in Nederland wettelijk geregeld is.

Wat is onvrijwillige zorg?

Onvrijwillige zorg, zoals de naam al zegt, is zorg die wordt verleend tegen de wil van de betrokkene in. Dit kan variëren van het toedienen van medicatie tot het beperken van iemands bewegingsvrijheid. Het is belangrijk om te benadrukken dat onvrijwillige zorg nooit de eerste optie is. Het is een ultimum remedium, een allerlaatste redmiddel wanneer alle andere, minder ingrijpende mogelijkheden zijn uitgeput.

Belangrijk: Onvrijwillige zorg is niet hetzelfde als dwang. Dwang kan een onderdeel zijn van onvrijwillige zorg, maar het gaat erom dat de zorg niet met instemming van de betrokkene wordt verleend. De reden hiervoor is meestal gelegen in een ernstige psychische aandoening of verstandelijke beperking die de wilsvorming beïnvloedt.

De Wet Zorg en Dwang (Wzd) en de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz)

In Nederland is onvrijwillige zorg geregeld in twee belangrijke wetten:

De Wet Zorg en Dwang (Wzd): Deze wet regelt de onvrijwillige zorg voor mensen met een verstandelijke beperking of een psychogeriatrische aandoening (bijvoorbeeld dementie).
De Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz): Deze wet regelt de onvrijwillige zorg voor mensen met een psychische aandoening.

Beide wetten zijn bedoeld om de rechten van de betrokkene te beschermen en te waarborgen dat onvrijwillige zorg alleen wordt toegepast als het echt noodzakelijk is en op een zo min mogelijk ingrijpende manier.

Wanneer is onvrijwillige zorg toegestaan?

De wet stelt strenge eisen aan de toepassing van onvrijwillige zorg. Er moet aan de volgende voorwaarden zijn voldaan:

Er is sprake van een ernstig nadeel voor de betrokkene zelf of voor anderen. Dit kan bijvoorbeeld gevaar voor de eigen veiligheid (suïcide), agressie naar anderen, of ernstige verwaarlozing zijn.
De onvrijwillige zorg is noodzakelijk om dit ernstig nadeel af te wenden.
Er is geen andere, minder ingrijpende manier om het ernstig nadeel af te wenden.
De onvrijwillige zorg is proportioneel in verhouding tot het ernstig nadeel.

Voorbeeld: Stel, een persoon met schizofrenie is in een psychotische toestand en weigert medicatie. Hij is ervan overtuigd dat hij wordt achtervolgd en dreigt mensen aan te vallen. In dit geval kan, na beoordeling door een arts en onder strikte voorwaarden, onvrijwillige medicatie worden toegediend om het risico op agressie te verminderen. Dit is echter alleen toegestaan als er geen andere, minder ingrijpende opties zijn (bijvoorbeeld kalmerende gesprekken of een rustige omgeving) die effectief zijn.

Wie beslist over onvrijwillige zorg?

De beslissing over onvrijwillige zorg wordt niet zomaar genomen. De wet schrijft voor dat er een zorgvuldige procedure gevolgd moet worden, waarbij verschillende professionals betrokken zijn:

De zorgverantwoordelijke: Dit is de professional die verantwoordelijk is voor de dagelijkse zorg van de betrokkene. Hij of zij signaleert de behoefte aan onvrijwillige zorg.
De arts: Een onafhankelijke arts (niet de behandelend arts) moet beoordelen of aan de wettelijke voorwaarden voor onvrijwillige zorg is voldaan. Deze arts wordt ook wel de geneesheer-directeur (Wvggz) of de onafhankelijk arts (Wzd) genoemd.
De vertegenwoordiger: Indien de betrokkene niet in staat is om zijn of haar eigen belangen te behartigen, wordt een vertegenwoordiger (bijvoorbeeld een familielid, curator of mentor) betrokken. De vertegenwoordiger heeft het recht om mee te denken en bezwaar te maken tegen de voorgenomen onvrijwillige zorg.
De rechter: In sommige gevallen, bijvoorbeeld bij een langdurige opname in een psychiatrisch ziekenhuis, moet de rechter toestemming geven voor de onvrijwillige zorg.

Belangrijk: De betrokkene heeft altijd het recht om gehoord te worden en zijn of haar mening te geven over de voorgenomen onvrijwillige zorg. Ook heeft de betrokkene het recht om een advocaat te raadplegen en in beroep te gaan tegen een beslissing over onvrijwillige zorg.

Welke vormen van onvrijwillige zorg zijn er?

De wet onderscheidt verschillende vormen van onvrijwillige zorg, die allemaal gericht zijn op het afwenden van een ernstig nadeel. Enkele voorbeelden zijn:

Toedienen van medicatie: Dit kan nodig zijn om bijvoorbeeld psychotische symptomen te verminderen of een depressie te behandelen.
Beperken van de bewegingsvrijheid: Dit kan bijvoorbeeld door middel van fixatie (vastbinden) of het afsluiten van een kamer.
Observatie: Het observeren van de betrokkene om te beoordelen of er sprake is van een risico op zelfbeschadiging of agressie.
Onderzoek aan het lichaam: Bijvoorbeeld bloedonderzoek of een röntgenfoto.
Beperken van het recht op het ontvangen van bezoek: Dit kan in uitzonderlijke gevallen nodig zijn om de rust en veiligheid van de betrokkene of anderen te waarborgen.
Opname in een instelling: Dit is de meest ingrijpende vorm van onvrijwillige zorg en wordt alleen toegepast als er geen andere mogelijkheden zijn.

Let op: Elke vorm van onvrijwillige zorg moet altijd worden afgestemd op de individuele situatie van de betrokkene en moet zo min mogelijk ingrijpend zijn. Het doel is om de betrokkene te helpen stabiliseren en uiteindelijk weer in staat te stellen om zelf beslissingen te nemen over zijn of haar zorg.

Wat kunt u doen als u zich zorgen maakt?

Als u zich zorgen maakt over iemand in uw omgeving en u denkt dat onvrijwillige zorg nodig is, is het belangrijk om de volgende stappen te ondernemen:

Bespreek uw zorgen met de behandelend arts of zorgverantwoordelijke: Zij kunnen de situatie beoordelen en eventueel verdere stappen ondernemen.
Neem contact op met de gemeente: De gemeente heeft een meldpunt voor zorgwekkende situaties. Zij kunnen u verder helpen en de juiste instanties inschakelen.
Raadpleeg een onafhankelijke cliëntondersteuner: Een cliëntondersteuner kan u helpen bij het begrijpen van de wetgeving en bij het maken van de juiste keuzes.
Neem contact op met een patiëntenorganisatie: Patiëntenorganisaties kunnen u informeren over uw rechten en u in contact brengen met andere mensen die in dezelfde situatie zitten.

Het is cruciaal te onthouden: U staat er niet alleen voor. Er zijn professionals en organisaties die u kunnen helpen en begeleiden. Schroom niet om hulp te zoeken.

Conclusie

Onvrijwillige zorg is een complex en gevoelig onderwerp. De wetgeving in Nederland is er op gericht om de rechten van de betrokkene te beschermen en te waarborgen dat onvrijwillige zorg alleen wordt toegepast als het echt noodzakelijk is en op een zo min mogelijk ingrijpende manier. Het is belangrijk om te weten dat er procedures zijn en professionals betrokken worden om tot een zorgvuldige besluitvorming te komen.

Hopelijk heeft dit artikel u meer inzicht gegeven in het onderwerp onvrijwillige zorg en de wettelijke kaders die hieraan verbonden zijn. Onthoud dat empathie, open communicatie en het zoeken naar de minst ingrijpende oplossing altijd voorop moeten staan.