Protocol Zwachtelen Tot Aan De Lies Vilans

Heb je ooit te maken gehad met een zwaar, vermoeid been, misschien zelfs zwelling? Compressietherapie, specifiek zwachtelen tot aan de lies volgens het Vilans protocol, kan dan een cruciale oplossing bieden. Dit artikel is geschreven voor (wijk)verpleegkundigen, verzorgenden, en andere professionals in de gezondheidszorg die verantwoordelijk zijn voor de zorg en behandeling van patiënten met veneuze aandoeningen of lymfoedeem. Het doel is om een helder en praktisch overzicht te bieden van de stappen, overwegingen en cruciale aspecten van het correct toepassen van deze techniek. We zullen dieper ingaan op het 'waarom' achter elke stap, en de potentiële valkuilen vermijden.

In de dagelijkse praktijk zien we vaak dat compressietherapie niet altijd optimaal wordt ingezet. Dit kan leiden tot suboptimale resultaten en zelfs complicaties. Het correct aanleggen van een zwachtel, met de juiste druk en techniek, is essentieel voor een succesvolle behandeling. Laten we dus samen kijken hoe we dit kunnen optimaliseren!

Waarom Zwachtelen Tot Aan De Lies?

Zwachtelen tot aan de lies is een vorm van compressietherapie die wordt toegepast om de veneuze terugstroom in de benen te verbeteren. Het is essentieel bij de behandeling van:

Veneuze insufficiëntie (slecht functionerende kleppen in de aderen).
Lymfoedeem (vochtophoping als gevolg van een probleem met het lymfestelsel).
Ulcus cruris venosum (open been als gevolg van veneuze insufficiëntie).
Diepe veneuze trombose (DVT) (na acute fase, ter preventie van post-trombotisch syndroom).

Het zwachtelen tot aan de lies, in plaats van bijvoorbeeld alleen tot de knie, zorgt voor een gelijkmatige drukverdeling over het gehele been. Dit is cruciaal om te voorkomen dat de zwelling zich ophoopt boven de rand van de zwachtel (het zogenaamde 'snoer effect'). Het bevordert ook een betere afvoer van vocht en afvalstoffen via het lymfestelsel.

Een goede compressie vermindert de diameter van de oppervlakkige venen, waardoor het bloed sneller terugstroomt naar het hart. Dit verlaagt de druk in de beenaderen en vermindert oedeem. Bovendien ondersteunt de compressie de werking van de spierpomp in de benen, waardoor de veneuze terugstroom nog verder wordt gestimuleerd. Denk hierbij aan het effect van steunkousen, maar dan in een intensievere, tijdelijke vorm.

Het Vilans Protocol: Stapsgewijze Uitleg

Het Vilans protocol biedt een gestructureerde aanpak voor het zwachtelen van de benen. Hieronder volgt een gedetailleerde beschrijving van de stappen, met aandacht voor de cruciale details:

1. Voorbereiding

Communicatie is key! Begin altijd met het uitleggen van de procedure aan de patiënt. Leg uit waarom het zwachtelen nodig is, wat het doel is en wat de patiënt kan verwachten. Beantwoord eventuele vragen en stel de patiënt gerust.

Beoordeling van de huid: Inspecteer de huid zorgvuldig op wonden, blaren, eczeem of andere huidafwijkingen. Documenteer eventuele bevindingen.
Meten van de enkel- en kuitomvang: Dit is essentieel om de juiste druk te bepalen en de voortgang te monitoren. Gebruik een meetlint en noteer de waarden.
Materialen verzamelen: Zorg dat je alle benodigde materialen bij de hand hebt:
- Onderlaag (bijvoorbeeld tubigrip of synthetische watten).
- Korte rek zwachtels (bijvoorbeeld Rosidal K). Het aantal en de breedte van de zwachtels zijn afhankelijk van de beenomvang.
- Fixatiewindsel.
- Schaar.
Patiënt positioneren: Laat de patiënt comfortabel liggen of zitten, met het been in een ontspannen positie.

2. Aanbrengen van de Onderlaag

De onderlaag beschermt de huid en zorgt voor een gelijkmatige drukverdeling. Het vermindert ook het risico op huidirritatie en drukplekken.

Breng de tubigrip of synthetische watten aan vanaf de voet tot aan de lies. Zorg ervoor dat de onderlaag glad en zonder plooien zit.
Vermijd te strak aanbrengen van de onderlaag, dit kan de bloedcirculatie belemmeren.

3. Aanbrengen van de Korte Rek Zwachtels

Dit is de cruciale stap. De juiste techniek en druk zijn essentieel voor een effectieve behandeling.

Begin bij de voet: Start bij de basis van de tenen en werk omhoog naar de enkel.
Overlap: Wikkel de zwachtel met een overlap van ongeveer 50%. Dit zorgt voor een gelijkmatige drukverdeling.
Druk: De druk moet afnemen van distaal (onder) naar proximaal (boven). De hoogste druk moet bij de enkel zitten en geleidelijk afnemen richting de lies. Dit bevordert de veneuze terugstroom. Gebruik hiervoor de zogenaamde ‘drukverlooptechniek’.
Spiralen: Wikkel de zwachtel in spiralen omhoog. Vermijd cirkelvormige windingen, omdat dit een snoer effect kan veroorzaken.
Hiel: Besteed extra aandacht aan de hiel. Gebruik de 'acht-vormige' techniek om de hiel goed te bedekken en de druk te verdelen.
Knie: Zorg ervoor dat de knie licht gebogen is tijdens het zwachtelen om bewegingsvrijheid te behouden.
Lies: Zwachtel door tot aan de lies. Laat geen stukje huid onbedekt.
Gladheid: Controleer tijdens het zwachtelen of de zwachtel glad en zonder plooien zit. Plooien kunnen drukplekken veroorzaken.

4. Fixatie

De fixatiewindsel zorgt ervoor dat de zwachtels op hun plaats blijven zitten.

Breng de fixatiewindsel aan over de korte rek zwachtels.
Zorg ervoor dat de fixatiewindsel niet te strak zit, dit kan de bloedcirculatie belemmeren.

5. Controle en Nazorg

Monitoren is cruciaal! Na het aanbrengen van de zwachtel is het belangrijk om de patiënt te controleren op tekenen van inadequate compressie.

Kleur en temperatuur van de tenen: Controleer of de tenen roze zijn en een normale temperatuur hebben. Bleke, blauwe of koude tenen kunnen wijzen op een verminderde bloedcirculatie.
Sensibiliteit: Vraag de patiënt of hij/zij tintelingen, gevoelloosheid of pijn ervaart in de tenen of het been.
Zwelling: Controleer of de zwelling afneemt.
Instructies aan de patiënt: Geef de patiënt duidelijke instructies over wat te doen bij pijn, verkleuring of andere klachten. Leg uit hoe vaak de zwachtel vervangen moet worden en hoe de huid verzorgd moet worden.
Documentatie: Documenteer de procedure, de metingen, de gebruikte materialen en de reactie van de patiënt.

Aandachtspunten en Valkuilen

Hoewel het Vilans protocol een duidelijke leidraad biedt, zijn er enkele belangrijke aandachtspunten en valkuilen om te vermijden:

Arteriële insufficiëntie: Zwachtelen is contra-geïndiceerd bij arteriële insufficiëntie. Controleer altijd de enkel-arm index (EAI) om arteriële problemen uit te sluiten. Een EAI lager dan 0,8 is een contra-indicatie voor compressietherapie.
Diabetes Mellitus: Patiënten met diabetes mellitus hebben een verhoogd risico op huidproblemen en verminderde sensibiliteit. Wees extra voorzichtig bij het zwachtelen en controleer de huid regelmatig.
Hartfalen: Bij patiënten met hartfalen kan compressietherapie leiden tot overbelasting van het hart. Wees voorzichtig en overleg met de arts.
Nierinsufficiëntie: Ook bij nierinsufficiëntie is het belangrijk om voorzichtig te zijn met compressietherapie, vanwege de mogelijke invloed op de vochtbalans.
Te strak zwachtelen: Te strak zwachtelen kan de bloedcirculatie belemmeren en leiden tot ischemie (zuurstoftekort) in de tenen.
Te los zwachtelen: Te los zwachtelen is niet effectief en kan de zwelling niet voldoende verminderen.
Plooien in de zwachtel: Plooien in de zwachtel kunnen drukplekken veroorzaken.
Onvoldoende instructie aan de patiënt: Het is cruciaal dat de patiënt begrijpt wat hij/zij moet doen bij problemen en hoe de zwachtel verzorgd moet worden.

Evidence-Based Practice

Het Vilans protocol is gebaseerd op evidence-based practice. Verschillende studies hebben aangetoond dat compressietherapie effectief is bij de behandeling van veneuze aandoeningen en lymfoedeem. Het correct aanleggen van de zwachtel, met de juiste druk en techniek, is essentieel voor een succesvolle behandeling.

Onderzoek heeft aangetoond dat het zwachtelen tot aan de lies effectiever is dan zwachtelen tot de knie bij het verminderen van oedeem en het bevorderen van wondgenezing bij ulcus cruris venosum. Het zorgt voor een meer gelijkmatige drukverdeling en voorkomt het 'snoer effect'.

Maak het Relatable: Casus Voorbeeld

Stel, je bent wijkverpleegkundige en je bezoekt mevrouw Jansen, een 78-jarige dame met een ulcus cruris venosum aan haar rechterbeen. Ze klaagt over veel pijn en zwelling in haar been. Na onderzoek constateer je dat de zwachtel die door een collega is aangelegd, niet tot aan de lies reikt en er een duidelijke snoervorming boven de knie te zien is.

Je legt mevrouw Jansen uit dat de huidige zwachtel niet optimaal werkt en dat je een nieuwe zwachtel gaat aanleggen volgens het Vilans protocol, tot aan de lies. Je legt uit waarom dit belangrijk is en wat ze kan verwachten. Je meet de enkel- en kuitomvang en selecteert de juiste materialen. Vervolgens leg je de zwachtel aan met de juiste drukverlooptechniek, van distaal naar proximaal, en besteedt extra aandacht aan de hiel en de knie. Na het aanbrengen controleer je de kleur en temperatuur van de tenen en vraag je mevrouw Jansen naar eventuele pijn of tintelingen. Je geeft haar duidelijke instructies over wat te doen bij problemen en hoe de huid te verzorgen.

Na een week zie je mevrouw Jansen terug en constateer je dat de zwelling in haar been is afgenomen en dat de pijn minder is geworden. De wond ziet er ook beter uit. Mevrouw Jansen is erg tevreden over de behandeling en voelt zich veel comfortabeler.

Eindig met Waarde

Het correct toepassen van het Vilans protocol voor zwachtelen tot aan de lies is van onschatbare waarde voor de zorg van patiënten met veneuze aandoeningen en lymfoedeem. Door de stappen nauwkeurig te volgen, de aandachtspunten in acht te nemen en de patiënt goed te informeren, kun je een significante bijdrage leveren aan het verbeteren van hun kwaliteit van leven.

Onthoud dat kennis en vaardigheid hand in hand gaan. Blijf jezelf ontwikkelen, volg scholingen en deel je ervaringen met collega's. Samen kunnen we de compressietherapie optimaliseren en de beste zorg bieden aan onze patiënten. Het is een investering in de gezondheid en het welzijn van de patiënten die we dienen. En dat is waar het uiteindelijk om draait.