Verschil Last Onder Bestuursdwang En Dwangsom

We kennen het allemaal wel: een situatie waarin de overheid ingrijpt, omdat er iets niet goed gaat. Of het nu gaat om een vervuilde sloot, een illegaal gebouw of een bedrijf dat zich niet aan de regels houdt. In dergelijke gevallen kan de overheid bestuursdwang of een dwangsom inzetten. Maar wat is nu precies het verschil tussen deze twee instrumenten? En welke wordt in welke situatie gebruikt? Het begrijpen van deze verschillen is belangrijk, niet alleen voor juristen, maar ook voor ondernemers en burgers die met de overheid te maken kunnen krijgen. Het kan immers een groot verschil maken voor de impact op uw leven of bedrijf.

Laten we de verschillen en overeenkomsten tussen bestuursdwang en een dwangsom eens nader bekijken, zodat u beter bent voorbereid op mogelijke scenario's.

Wat is Bestuursdwang?

Bestuursdwang is een bevoegdheid van de overheid om zelf in te grijpen en een overtreding te beëindigen, als de overtreder dat niet doet. Het is als het ware een ‘doen-instrument’ van de overheid. De overheid neemt de touwtjes in handen om de situatie te herstellen. Dit is geregeld in de Algemene wet bestuursrecht (Awb).

Hoe werkt bestuursdwang?

Het proces van bestuursdwang verloopt over het algemeen in de volgende stappen:

Constatering van een overtreding: De overheid stelt vast dat er een wet of regel wordt overtreden.
Aanschrijving: De overtreder wordt schriftelijk gewaarschuwd en krijgt een termijn om de overtreding te beëindigen. Dit is cruciaal, omdat de overtreder de kans krijgt om de situatie zelf te corrigeren.
Besluit tot bestuursdwang: Als de overtreder niet binnen de gestelde termijn de overtreding beëindigt, neemt de overheid een besluit tot bestuursdwang. Dit besluit moet goed worden gemotiveerd.
Uitvoering van de bestuursdwang: De overheid voert de bestuursdwang uit. Dat kan bijvoorbeeld door een illegaal gebouw te slopen, een vervuilde sloot te reinigen of een bedrijf te sluiten.
Kostenverhaal: De kosten van de bestuursdwang worden verhaald op de overtreder.

Voorbeelden van bestuursdwang

Enkele voorbeelden van situaties waarin bestuursdwang kan worden toegepast:

Het slopen van een illegaal gebouw.
Het verwijderen van een auto die fout geparkeerd staat en de doorgang blokkeert.
Het saneren van een vervuilde bodem.
Het sluiten van een café dat de sluitingstijden overtreedt.
Het verwijderen van graffiti op een openbare muur.

Wat is een Dwangsom?

Een dwangsom is een geldsom die de overtreder moet betalen als hij een bepaalde verplichting niet nakomt. Het is een ‘prikkel-instrument’ van de overheid. De dwangsom is bedoeld om de overtreder te bewegen de overtreding te beëindigen. Het is als een stok achter de deur; de dreiging van de betaling moet voldoende motivatie bieden. Ook de dwangsom is geregeld in de Algemene wet bestuursrecht (Awb).

Hoe werkt een dwangsom?

Het proces van een dwangsom verloopt over het algemeen in de volgende stappen:

Constatering van een overtreding: De overheid stelt vast dat er een wet of regel wordt overtreden.
Aanschrijving: De overtreder wordt schriftelijk gewaarschuwd en krijgt een termijn om de overtreding te beëindigen.
Besluit tot oplegging van een dwangsom: De overheid legt een dwangsom op voor elke dag, week of keer dat de overtreding voortduurt. In het besluit staat duidelijk vermeld wat de hoogte van de dwangsom is, hoe vaak deze verschuldigd is en tot welk maximumbedrag.
Betaling van de dwangsom: Als de overtreder de overtreding niet beëindigt binnen de gestelde termijn, moet hij de dwangsom betalen.

Voorbeelden van een dwangsom

Enkele voorbeelden van situaties waarin een dwangsom kan worden opgelegd:

Het niet voldoen aan een informatieplicht.
Het niet naleven van een bouwvoorschrift.
Het niet stoppen met het veroorzaken van geluidsoverlast.
Het niet verwijderen van een illegale reclame-uiting.
Het niet leveren van gevraagde documenten.

De Belangrijkste Verschillen op een Rij

De verschillen tussen bestuursdwang en een dwangsom zijn essentieel om te begrijpen:

Aard van de maatregel: Bestuursdwang is een daadwerkelijke handeling van de overheid om de overtreding te beëindigen. Een dwangsom is een financiële prikkel om de overtreder te bewegen de overtreding te beëindigen.
Wie voert uit? Bij bestuursdwang voert de overheid de noodzakelijke handelingen uit. Bij een dwangsom moet de overtreder zelf handelen om de betaling te voorkomen.
Doel: Het doel van bestuursdwang is het direct beëindigen van de overtreding en het herstellen van de rechtmatige situatie. Het doel van een dwangsom is het indirect beëindigen van de overtreding door de overtreder te motiveren.
Kosten: Bij bestuursdwang worden de daadwerkelijke kosten van de overheidsingreep verhaald op de overtreder. Bij een dwangsom betaalt de overtreder een vastgestelde geldsom, ongeacht de daadwerkelijke kosten van de overtreding.

Wanneer kies je voor Bestuursdwang en wanneer voor een Dwangsom?

De keuze tussen bestuursdwang en een dwangsom hangt af van verschillende factoren:

Spoedeisendheid: Als de situatie spoedeisend is en direct ingrijpen noodzakelijk is, is bestuursdwang vaak de meest geschikte optie. Denk aan een acuut gevaarlijke situatie.
Aard van de overtreding: Als de overtreding eenvoudig door de overheid kan worden beëindigd, is bestuursdwang een efficiënte oplossing. Bij complexere overtredingen, waarbij de overheid afhankelijk is van de medewerking van de overtreder, kan een dwangsom effectiever zijn.
Bereidheid van de overtreder: Als de overtreder niet bereid is om mee te werken en de overtreding uit zichzelf te beëindigen, kan bestuursdwang noodzakelijk zijn. Als de overtreder wel bereid is tot medewerking, maar een financiële prikkel nodig heeft, kan een dwangsom voldoende zijn.
Effectiviteit: De overheid moet inschatten welke maatregel het meest effectief zal zijn om de overtreding te beëindigen. Soms is een combinatie van beide instrumenten de beste oplossing. Bijvoorbeeld, eerst een dwangsom en, als dat niet werkt, bestuursdwang.

Een praktijkvoorbeeld

Stel, er staat een illegaal schuurtje in de tuin van de buren. De gemeente kan:

Bestuursdwang toepassen: De gemeente laat het schuurtje zelf slopen en verhaalt de kosten op de buren.
Een dwangsom opleggen: De gemeente legt een dwangsom op voor elke dag dat het schuurtje er nog staat. De buren worden zo gedwongen het schuurtje zelf te slopen om de betaling te voorkomen.

Welke maatregel de gemeente kiest, hangt af van de omstandigheden. Als het schuurtje snel weg moet (bijvoorbeeld omdat het gevaar oplevert), is bestuursdwang waarschijnlijk de beste optie. Als de buren wel bereid zijn om mee te werken, maar een extra stimulans nodig hebben, kan een dwangsom voldoende zijn.

Counterpoints en Kritiek

Er zijn ook kritische geluiden te horen over zowel bestuursdwang als dwangsommen. Sommigen vinden bestuursdwang een te zwaar middel, omdat het ingrijpend kan zijn en de overtreder direct met de gevolgen wordt geconfronteerd. Anderzijds kan een dwangsom als onrechtvaardig worden ervaren als de overtreder de overtreding niet kan beëindigen, bijvoorbeeld door financiële problemen. De overheid moet dan ook altijd een zorgvuldige afweging maken en de proportionaliteit van de maatregel in acht nemen.

Een ander punt van kritiek is dat dwangsommen soms niet effectief zijn, omdat de overtreder de dwangsom simpelweg betaalt en de overtreding voortzet. In dergelijke gevallen is bestuursdwang alsnog noodzakelijk. De hoogte van de dwangsom moet dan ook afgestemd zijn op de ernst van de overtreding en de financiële draagkracht van de overtreder.

Oplossingsgerichte Aanpak

Om de nadelen van bestuursdwang en dwangsommen te minimaliseren, is het belangrijk dat de overheid een oplossingsgerichte aanpak hanteert. Dit betekent dat de overheid:

Duidelijk communiceert: De overheid moet helder communiceren over de overtreding, de verplichtingen van de overtreder en de mogelijke gevolgen.
Meedenkt met de overtreder: De overheid moet meedenken met de overtreder en zoeken naar oplossingen om de overtreding te beëindigen.
Proportioneel handelt: De overheid moet proportioneel handelen en de minst ingrijpende maatregel kiezen die effectief is.
Rechtvaardig handelt: De overheid moet rechtvaardig handelen en de belangen van alle betrokkenen in acht nemen.

Door een dergelijke aanpak kan de overheid voorkomen dat bestuursdwang en dwangsommen als onrechtvaardig of onnodig ingrijpend worden ervaren. Het bevordert het vertrouwen in de overheid en draagt bij aan een effectieve handhaving van de wet.

Het is cruciaal om te onthouden dat zowel bestuursdwang als een dwangsom instrumenten zijn die met zorg en aandacht moeten worden ingezet. De overheid heeft de taak om de wet te handhaven, maar ook om de belangen van de burger te beschermen. Een goede balans tussen deze twee aspecten is essentieel voor een rechtvaardige en effectieve handhaving.

Kortom, zowel bestuursdwang als een dwangsom zijn krachtige instrumenten in handen van de overheid. Het begrijpen van hun verschillen en de situaties waarin ze worden ingezet, is essentieel voor iedereen die met de overheid te maken kan krijgen.

Heeft dit artikel u geholpen om de verschillen tussen bestuursdwang en een dwangsom beter te begrijpen? Wat zijn uw ervaringen met deze instrumenten van de overheid?