Verschil Verteltijd En Vertelde Tijd

Heb je ooit een boek gelezen of een film gekeken waarbij je het gevoel had dat de tijd *veel* sneller of juist *veel* langzamer ging dan de werkelijke gebeurtenissen? Dat effect komt vaak door het slimme gebruik van verteltijd en vertelde tijd. In dit artikel duiken we diep in deze twee cruciale literaire termen, ontleden we hoe ze werken en laten we zien hoe je ze kunt herkennen en waarderen. Of je nu een aspirant-schrijver bent, een boekenwurm of gewoon geïnteresseerd bent in hoe verhalen werken, deze uitleg is voor jou.

Wat zijn Verteltijd en Vertelde Tijd?

Laten we eerst de basis definiëren. Vertelde tijd verwijst naar de periode waarin het verhaal daadwerkelijk plaatsvindt. Het is de chronologische duur van de gebeurtenissen die worden beschreven. Stel je voor dat een boek het verhaal vertelt van een persoon's leven, van geboorte tot dood. De vertelde tijd is dan de gehele levensduur, bijvoorbeeld 80 jaar.

Verteltijd daarentegen, is de tijd die de lezer nodig heeft om het verhaal te lezen of te bekijken. Dit is de lengte van het boek, de speelduur van de film, of de tijd die nodig is om een gesproken verhaal aan te horen. Een boek van 300 pagina's heeft dus een verteltijd die overeenkomt met de leestijd van die 300 pagina's.

Het is belangrijk om te onthouden dat verteltijd en vertelde tijd zelden exact gelijk zijn. Een roman kan bijvoorbeeld een heel mensenleven beslaan (lange vertelde tijd) maar slechts 400 pagina's lang zijn (relatief korte verteltijd). De kunst van het verhalen vertellen ligt in de manier waarop de auteur deze twee tijden manipuleert.

Het Verschil in een Tabel

Om het overzichtelijk te houden, een korte tabel:

Waarom is dit Belangrijk?

Het verschil tussen verteltijd en vertelde tijd stelt auteurs in staat om de beleving van tijd te manipuleren. Ze kunnen belangrijke momenten in de vertelde tijd *uitvergroten* door er veel verteltijd aan te besteden, of juist *versnellen* door grote tijdsperiodes in een paar zinnen samen te vatten. Deze techniek is cruciaal voor het creëren van spanning, het ontwikkelen van karakters en het overbrengen van emoties.

Denk bijvoorbeeld aan een spannende scène in een thriller. De vertelde tijd (de paar minuten waarin de protagonist achtervolgd wordt) kan in de verteltijd (meerdere pagina's vol gedetailleerde beschrijvingen) enorm worden uitgerekt. Dit verhoogt de spanning en laat de lezer volledig opgaan in het moment.

Hoe Auteurs Verteltijd en Vertelde Tijd Manipuleren

Auteurs gebruiken verschillende technieken om de relatie tussen verteltijd en vertelde tijd te beïnvloeden. Hier zijn enkele voorbeelden:

• Versnelling (Samenvatting): Een lange periode in de vertelde tijd wordt kort samengevat in de verteltijd. Bijvoorbeeld: "De volgende tien jaar waren gevuld met hard werken en kleine tegenslagen."
• Vertraging (Scène): Een korte periode in de vertelde tijd wordt uitvoerig beschreven, waardoor de leestijd aanzienlijk langer is dan de daadwerkelijke gebeurtenis. Denk aan een gedetailleerde beschrijving van een zonsondergang of de gedachten van een personage.
• Pauze: De vertelde tijd staat stil, terwijl de verteltijd doorgaat. Dit gebeurt vaak door beschrijvingen, reflecties of dialogen die niet direct bijdragen aan de voortgang van het verhaal.
• Ellips: Het overslaan van bepaalde periodes in de vertelde tijd. Bijvoorbeeld, een verhaal kan beginnen met een kind en dan plotseling overgaan naar dezelfde persoon als volwassene, zonder de tussenliggende jaren te beschrijven.
• Retardering: Het oprekken van een moment in de vertelde tijd door middel van herhalingen, uitweidingen, of door de focus te verleggen naar details die op dat moment niet essentieel lijken, maar later van belang kunnen zijn.

Het effect van deze technieken is groot. Een goed geplaatste pauze kan de lezer de tijd geven om te reflecteren op de gebeurtenissen. Een snelle samenvatting kan de lezer informeren zonder te vervelen. En een vertraging kan de spanning opbouwen tot een climax.

Voorbeelden uit de Literatuur

Laten we naar enkele concrete voorbeelden kijken:

• "In de ban van de ring" (J.R.R. Tolkien): Tolkien besteedt veel tijd aan de beschrijvingen van de landschappen van Midden-aarde. Deze uitgebreide beschrijvingen (lange verteltijd) vertragen het verhaal (korte vertelde tijd per beschreven scene) en creëren een gevoel van onderdompeling en ontzag.
• "De Aanslag" (Harry Mulisch): De roman speelt zich af over een periode van decennia, maar de cruciale gebeurtenis - de aanslag zelf - wordt in relatief korte tijd beschreven. De nasleep en de gevolgen (lange vertelde tijd) worden daarentegen uitvoerig belicht (langere verteltijd). Dit legt de nadruk op de impact van de gebeurtenis op het leven van de protagonist.
• "Het Diner" (Herman Koch): Het verhaal speelt zich af tijdens een enkel diner (korte vertelde tijd), maar door flashbacks en interne monologen wordt de lezer meegenomen in de complexe achtergronden en motieven van de personages (veel langere, gesuggereerde vertelde tijd).

Hoe Herken Je Verteltijd en Vertelde Tijd?

Het herkennen van verteltijd en vertelde tijd vereist aandacht voor de manier waarop het verhaal wordt verteld. Hier zijn enkele tips:

• Let op tijdsprongen: Verspringt het verhaal plotseling in de tijd? Dit is een indicatie van een ellips.
• Let op lange beschrijvingen: Wordt een kort moment extreem gedetailleerd beschreven? Dit wijst op een vertraging.
• Let op samenvattingen: Worden grote periodes snel samengevat? Dit is een versnelling.
• Let op de verhouding tussen gebeurtenissen en pagina's: Duurt een belangrijke gebeurtenis slechts een paar minuten in het verhaal, maar wordt deze over meerdere pagina's beschreven? Dan is de verteltijd langer dan de vertelde tijd.

Verteltijd en Vertelde Tijd in Film

Het principe van verteltijd en vertelde tijd is ook van toepassing op film. Een film van twee uur kan het verhaal vertellen van een heel leven, of juist focussen op slechts een paar cruciale uren. Filmmakers gebruiken montage, flashbacks, slow motion en andere technieken om de beleving van tijd te manipuleren.

Denk bijvoorbeeld aan de film "Boyhood", die over een periode van 12 jaar werd opgenomen. De vertelde tijd (12 jaar) is veel langer dan de verteltijd (de speelduur van de film). De filmmaker gebruikt subtiele tijdsprongen en momentopnames om de groei en ontwikkeling van de protagonist te laten zien.

Tips voor Schrijvers

Als je zelf een verhaal schrijft, kun je bewust gebruikmaken van verteltijd en vertelde tijd om je verhaal te versterken:

• Denk na over de belangrijkste momenten: Welke gebeurtenissen verdienen een gedetailleerde beschrijving, en welke kunnen worden samengevat?
• Gebruik vertraging om spanning op te bouwen: Rek cruciale momenten uit om de lezer op het puntje van zijn stoel te houden.
• Gebruik versnelling om de vaart erin te houden: Vermijd onnodige details en houd het tempo hoog.
• Experimenteer met tijdsprongen: Gebruik ellipsen om de lezer te verrassen en het verhaal fris te houden.
• Laat je leiden door de emotie: De verteltijd en vertelde tijd moeten de emotionele impact van het verhaal versterken.

Conclusie

Het begrijpen van het verschil tussen verteltijd en vertelde tijd is essentieel voor zowel lezers als schrijvers. Het stelt ons in staat om de kunst achter het verhalen vertellen te waarderen en te begrijpen hoe auteurs de tijd kunnen manipuleren om onze emoties te beïnvloeden. Door bewust te zijn van deze technieken, kunnen we dieper in verhalen duiken en een rijkere lees- of kijkervaring hebben. Of je nu een boek leest, een film kijkt of zelf een verhaal schrijft, houd de relatie tussen verteltijd en vertelde tijd in gedachten. Het zal je blik op storytelling voorgoed veranderen.