Wat Moet Je Doen Bij Een Shock

Een shock is een levensbedreigende toestand die optreedt wanneer het lichaam niet genoeg bloed naar de organen kan pompen. Dit kan leiden tot orgaanfalen en zelfs de dood. Het is cruciaal om snel te handelen als je vermoedt dat iemand in shock is. Deze handleiding beschrijft wat je moet doen om iemand te helpen die in shock verkeert.

De Definitie en Oorzaken van Shock

Shock is niet hetzelfde als psychische shock. Het is een fysiologische reactie waarbij de bloedsomloop ernstig tekortschiet om de benodigde zuurstof en voedingsstoffen naar de cellen en weefsels te transporteren. Dit kan worden veroorzaakt door verschillende factoren:

• Hypovolemische shock: Door bloedverlies (bijvoorbeeld door een ernstige bloeding), vochtverlies (bijvoorbeeld door braken, diarree, of ernstige brandwonden) of plasmaverlies.
• Cardiogene shock: Door hartfalen, waarbij het hart niet in staat is voldoende bloed rond te pompen. Bijvoorbeeld, na een hartinfarct of door hartritmestoornissen.
• Distributieve shock: Door verwijding van de bloedvaten, waardoor de bloeddruk daalt. Dit kan komen door sepsis (bloedvergiftiging), anafylaxie (een ernstige allergische reactie) of neurologische aandoeningen (bijvoorbeeld een ruggenmergtrauma).
• Obstructieve shock: Door een blokkade van de bloedstroom naar het hart of de grote bloedvaten, zoals bij een longembolie of harttamponade.

Verschillende Soorten Shock en Hun Kenmerken

Het type shock bepaalt de specifieke behandeling. Het is dus belangrijk om, indien mogelijk, een idee te krijgen van de oorzaak. Denk aan recente gebeurtenissen of medische geschiedenis.

Hypovolemische shock wordt vaak gekenmerkt door snelle hartslag, zwakke pols, bleke en koude huid, dorst, en verminderd bewustzijn. Bij een cardiogene shock zien we vergelijkbare symptomen, maar vaak ook kortademigheid en oedeem (vochtophoping). Distributieve shock kan zich uiten in een rode, warme huid (vooral bij sepsis), lage bloeddruk en snelle hartslag. Obstructieve shock heeft symptomen die afhangen van de obstructie, maar kortademigheid en pijn op de borst zijn vaak aanwezig.

Symptomen van Shock

Het herkennen van de symptomen is essentieel. De symptomen kunnen variëren afhankelijk van de oorzaak en ernst van de shock, maar enkele veel voorkomende signalen zijn:

• Snelle hartslag: Het hart probeert de bloeddruk te compenseren.
• Zwakke pols: Minder bloed bereikt de uiteinden van het lichaam.
• Koude, klamme en bleke huid: Het lichaam stuurt bloed naar de vitale organen, waardoor de huid minder bloed krijgt.
• Snelle, oppervlakkige ademhaling: Het lichaam probeert meer zuurstof op te nemen.
• Misselijkheid en braken: Verminderde bloedtoevoer naar de maag en darmen.
• Duizeligheid of flauwte: Verminderde bloedtoevoer naar de hersenen.
• Verwardheid, angst of onrust: Verminderde bloedtoevoer naar de hersenen.
• Verminderde urineproductie: Nieren proberen vocht vast te houden.
• Grote pupillen: Een reactie van het zenuwstelsel.

Let op: Niet alle symptomen hoeven aanwezig te zijn om shock te vermoeden. Soms zijn de symptomen subtiel, vooral in de vroege stadia.

Wat te Doen bij Vermoeden van Shock

Als je vermoedt dat iemand in shock is, is snelle actie noodzakelijk:

1. Bel Direct 112

Dit is de belangrijkste stap. Geef duidelijk de locatie en de situatie door. Zeg dat je vermoedt dat iemand in shock is en beschrijf de symptomen.

2. Zorg voor een Vrije Luchtweg

Controleer of de luchtweg vrij is. Kantel het hoofd achterover en til de kin op (tenzij er sprake is van een mogelijke nekblessure). Verwijder eventuele obstakels in de mond, zoals braaksel of losse tanden.

3. Controleer de Ademhaling en Hartslag

Kijk, luister en voel of de persoon ademt. Voel de pols. Als de persoon niet ademt, begin direct met reanimatie (hartmassage en beademing) volgens de geldende richtlijnen. Als de persoon wel ademt, controleer dan regelmatig de ademhaling en hartslag tot de ambulance arriveert.

4. Leg de Persoon Plat en Verhoog de Benen

Leg de persoon plat op de rug. Til de benen ongeveer 20-30 cm omhoog. Dit bevordert de bloedtoevoer naar de vitale organen. Let op: Doe dit niet bij mensen met hoofd- of nekletsel, of bij mensen met hartproblemen (overleg dit met 112 indien mogelijk).

5. Houd de Persoon Warm

Bedek de persoon met een deken of jas om onderkoeling te voorkomen. Het lichaam verliest warmte sneller in shock.

6. Stel de Persoon Gerust

Praat kalm en geruststellend tegen de persoon. Angst en stress kunnen de situatie verergeren. Leg uit dat hulp onderweg is en dat je bij hem/haar blijft.

7. Behandel Zichtbare Verwondingen

Stop eventuele bloedingen door druk uit te oefenen op de wond met een schone doek of verband. Immobiliseer gebroken ledematen. Vermijd onnodig bewegen van de persoon, vooral als er sprake is van mogelijke rugletsel.

8. Vermijd Dranken of Eten

Geef de persoon geen eten of drinken. Dit kan de situatie verergeren, vooral als er een operatie nodig is.

9. Observeer de Persoon Nauwkeurig

Blijf de persoon observeren en noteer eventuele veranderingen in de toestand, zoals bewustzijnsniveau, ademhaling, en kleur van de huid. Geef deze informatie door aan de ambulancepersoneel.

Specifieke Situaties en Aanpassingen

In sommige situaties zijn er specifieke aanpassingen nodig:

Real-World Voorbeelden en Data

Stel je voor: een wielrenner valt tijdens een wedstrijd en heeft een open beenbreuk met veel bloedverlies. De aanwezige EHBO'er belt direct 112, stopt de bloeding met een drukverband, legt de wielrenner plat met de benen omhoog, en houdt hem warm met een deken. Deze snelle actie kan het verschil maken tussen leven en dood.

Of denk aan een persoon die gestoken wordt door een wesp en een ernstige allergische reactie krijgt (anafylaxie). Een omstander herkent de symptomen (ademhalingsproblemen, huiduitslag, zwelling) en dient direct de adrenaline-injectie toe die de persoon bij zich draagt. Ook hier is snel handelen cruciaal.

Data van de Nederlandse Hartstichting tonen aan dat snelle herkenning en behandeling van cardiogene shock, bijvoorbeeld na een hartinfarct, de overlevingskansen aanzienlijk verhoogt. Elke minuut telt!

Conclusie en Oproep tot Actie

Shock is een ernstige medische noodsituatie die snelle en adequate actie vereist. Door de symptomen te herkennen, direct 112 te bellen, en de basisprincipes van eerste hulp toe te passen, kun je het verschil maken tussen leven en dood. Overweeg het volgen van een EHBO-cursus om je kennis en vaardigheden op dit gebied te verbeteren. Jouw actie kan levens redden! Wees voorbereid, ken de signalen, en handel snel!