Wat Te Doen Bij Ondertemperatuur Volwassenen

Heb je het gevoel dat je echt koud bent, zelfs als de omgevingstemperatuur normaal is? Voel je je rillerig, verward of buitengewoon moe? Dan is het belangrijk om alert te zijn op ondertemperatuur, ook wel hypothermie genoemd. Dit artikel is bedoeld voor volwassenen die meer willen weten over wat te doen bij ondertemperatuur. We bespreken de oorzaken, symptomen en, cruciaal, de stappen die je kunt ondernemen om jezelf of iemand anders te helpen die aan ondertemperatuur lijdt.

Wat is Ondertemperatuur precies?

Je lichaam heeft een kerntemperatuur nodig van ongeveer 37 graden Celsius om optimaal te functioneren. Ondertemperatuur treedt op wanneer je lichaam warmte sneller verliest dan het kan produceren, waardoor je lichaamstemperatuur daalt tot onder de 35 graden Celsius. Dit kan leiden tot een cascade van problemen, omdat je vitale organen niet meer goed kunnen werken.

Oorzaken van Ondertemperatuur

Ondertemperatuur kan door verschillende factoren worden veroorzaakt, soms zelfs zonder extreme kou. Hier zijn enkele belangrijke oorzaken:

Blootstelling aan koude omgeving: Dit is de meest voor de hand liggende oorzaak. Lange periodes in de kou, vooral in combinatie met wind en vocht (regen, sneeuw), versnellen het warmteverlies. Denk hierbij aan wandelen in de bergen, onvoldoende kleding bij koud weer, of zelfs onbedoeld in het water vallen.
Onderdompeling in koud water: Water leidt warmte veel sneller af dan lucht. Zelfs relatief warm water (bijvoorbeeld 15 graden Celsius) kan snel leiden tot ondertemperatuur.
Onvoldoende kleding: Het dragen van kleding die niet voldoende beschermt tegen de kou, zoals dunne kleding bij vrieskou, kan het lichaam sneller laten afkoelen.
Alcohol- of drugsgebruik: Alcohol en sommige drugs kunnen de bloedvaten verwijden, waardoor je sneller warmte verliest. Ze kunnen ook je oordeel vertroebelen, waardoor je minder alert bent op de kou.
Bepaalde medische aandoeningen: Sommige aandoeningen, zoals hypothyreoïdie (een trage schildklier), diabetes, en bepaalde neurologische aandoeningen, kunnen je vatbaarder maken voor ondertemperatuur.
Medicatie: Bepaalde medicijnen, zoals kalmeringsmiddelen, kunnen je lichaamstemperatuur reguleren.
Leeftijd: Ouderen en jonge kinderen zijn gevoeliger voor ondertemperatuur. Ouderen hebben vaak een minder efficiënte thermoregulatie en minder spiermassa om warmte te genereren. Jonge kinderen hebben een groter oppervlak in verhouding tot hun volume, waardoor ze sneller warmte verliezen.
Ondervoeding: Een tekort aan calorieën maakt het moeilijker voor je lichaam om warmte te produceren.

Symptomen van Ondertemperatuur

De symptomen van ondertemperatuur variëren afhankelijk van de ernst van de aandoening. Het is belangrijk om de vroege tekenen te herkennen, zodat je snel kunt handelen. De symptomen kunnen worden onderverdeeld in mild, matig en ernstig:

Milde Ondertemperatuur (32-35 graden Celsius):

Rillen: Dit is een van de eerste reacties van je lichaam om warmte te genereren.
Snelle ademhaling: Je lichaam probeert meer zuurstof te krijgen om de spieren te helpen bij het rillen.
Vermoeidheid: Je voelt je lusteloos en zwak.
Verwarring: Je kunt moeite hebben met helder denken.
Klamme huid: De huid kan koud en klam aanvoelen.

Matige Ondertemperatuur (28-32 graden Celsius):

Stop met rillen: Dit is een slecht teken. Het betekent dat je lichaam niet meer de energie heeft om te rillen.
Spierrigiditeit: Je spieren worden stijf en ongecontroleerd.
Slaperigheid: Je voelt je extreem slaperig en kunt moeite hebben om wakker te blijven.
Verwarde spraak: Je praat onduidelijk of onlogisch.
Vertraagde ademhaling: Je ademhaling wordt langzamer en oppervlakkiger.
Hartritmestoornissen: Je hartslag kan onregelmatig worden.

Ernstige Ondertemperatuur (onder 28 graden Celsius):

Bewusteloosheid: Je verliest het bewustzijn.
Zeer trage ademhaling of geen ademhaling: Je ademhaling kan stoppen.
Zeer trage hartslag of geen hartslag: Je hartslag kan stoppen.
Grote pupillen: Je pupillen zijn wijd open en reageren niet op licht.

Let op: Bij ernstige ondertemperatuur kan de persoon er dood uitzien. Zelfs dan is het belangrijk om te proberen te reanimeren, totdat professionele hulp arriveert.

Wat te doen bij Ondertemperatuur: Eerste Hulp

Snelle actie is cruciaal bij ondertemperatuur. Hier zijn de stappen die je moet ondernemen, afhankelijk van de situatie:

Algemene Richtlijnen (van toepassing op alle gevallen):

Bel 112: Vraag direct medische hulp. Ondertemperatuur is een medische noodsituatie.
Verplaats de persoon naar een warme omgeving: Breng de persoon naar binnen of zoek een beschutte plek uit de wind en regen.
Verwijder natte kleding: Natte kleding versnelt het warmteverlies. Knip de kleding eventueel open om dit snel te doen.
Bedek de persoon met droge dekens: Gebruik meerdere lagen dekens om de warmte vast te houden. Een isolatiedeken (reddingsdeken) kan ook zeer effectief zijn, met de zilveren kant naar de persoon toe.
Monitor de vitale functies: Controleer regelmatig de ademhaling en hartslag. Als de persoon niet ademt, begin dan met reanimatie.

Specifieke Maatregelen per Graad van Ondertemperatuur:

Milde Ondertemperatuur:

Geef warme, zoete dranken: Warme dranken (geen alcohol!) kunnen helpen om de lichaamstemperatuur te verhogen. Zoete dranken (zoals thee met suiker) kunnen ook energie leveren.
Geef zoete snacks: Eten geeft ook energie, die het lichaam helpt op te warmen.
Beweeg: Indien mogelijk en de persoon bewust is, voorzichtig bewegen kan de doorbloeding verbeteren en helpen bij het opwarmen. Forceer dit niet.
Warmtepacks: Plaats warme, droge warmtepacks (bijvoorbeeld kruiken of warmwaterzakken) op de romp, in de nek, en in de oksels. Vermijd direct contact met de huid om brandwonden te voorkomen. Wikkel de warmtepacks in een doek.

Matige Ondertemperatuur:

De bovenstaande maatregelen zijn nog steeds van toepassing, maar wees extra voorzichtig.

Vermijd wrijven of masseren: Dit kan leiden tot hartritmestoornissen.
Houd de persoon stil: Minimale beweging is belangrijk om warmteverlies te beperken en het risico op hartritmestoornissen te verkleinen.
Blijf de vitale functies monitoren: De ademhaling en hartslag kunnen snel verslechteren.

Ernstige Ondertemperatuur:

Dit is een levensbedreigende situatie.

Bel direct 112 als dit nog niet gedaan is!
Begin met reanimatie als de persoon niet ademt of geen hartslag heeft: Volg de richtlijnen voor reanimatie.
Vermijd abrupte bewegingen: Dit kan hartritmestoornissen veroorzaken.
Blijf de persoon warm houden: Bedek de persoon met dekens, maar wrijf niet over de huid.
Wacht op professionele hulp: Laat de persoon niet alleen.

Wat niet te doen bij Ondertemperatuur

Er zijn een aantal dingen die je absoluut niet moet doen bij ondertemperatuur, omdat ze de situatie kunnen verergeren:

Geen alcohol geven: Alcohol verwijdt de bloedvaten, waardoor je nog sneller warmte verliest.
Geen warme baden of douches: Snelle opwarming kan leiden tot een shock en hartritmestoornissen.
Geen harde bewegingen of massage: Dit kan leiden tot hartritmestoornissen en het vrijkomen van koude bloed uit de ledematen naar het hart.
Niet negeren: Ondertemperatuur is een serieuze aandoening die medische hulp vereist.

Preventie is Beter dan Genezen

De beste manier om ondertemperatuur te bestrijden, is het te voorkomen. Hier zijn enkele tips om jezelf te beschermen tegen de kou:

Draag geschikte kleding: Kleed je in lagen. Draag vochtafvoerende kleding direct op de huid, een isolerende laag (zoals fleece of wol), en een waterdichte en winddichte buitenlaag. Vergeet muts, handschoenen en sjaal niet.
Blijf droog: Natte kleding verliest tot 25 keer sneller warmte dan droge kleding. Zorg ervoor dat je kleding waterdicht is en vervang natte kleding zo snel mogelijk.
Eet en drink voldoende: Een goede voeding en hydratatie helpen je lichaam warm te blijven. Eet regelmatig en drink warme dranken.
Vermijd alcohol en drugs: Deze middelen kunnen je oordeel vertroebelen en je vatbaarder maken voor de kou.
Ken je grenzen: Wees je bewust van je eigen conditie en de omstandigheden. Ga niet onvoorbereid op pad in de kou.
Informeer anderen: Laat iemand weten waar je naartoe gaat en wanneer je terug verwacht te zijn.
Neem een EHBO-cursus: Leer de basisprincipes van eerste hulp, inclusief de behandeling van ondertemperatuur.

Ondertemperatuur is een serieus probleem, maar met de juiste kennis en voorbereiding kun je het voorkomen en effectief handelen als het toch gebeurt. Wees alert, blijf warm en zorg voor elkaar.