Als Een Wesp Steekt Gaat Hij Dan Dood

Het is een wijdverbreide misvatting dat een wesp sterft na een steek. Hoewel dit inderdaad geldt voor honingbijen, is het niet de standaard voor wespen. Dit artikel duikt diep in de biologische verschillen tussen bijen en wespen, de structuur van hun steken, en waarom een wesp wel of niet doodgaat na een steek. We bekijken de details, ontkrachten mythes, en geven praktische informatie.

Verschillen Tussen Bijen en Wespen: Een Biologische Uiteenzetting

Om te begrijpen waarom een wesp doorgaans niet sterft na een steek, moeten we eerst kijken naar de fundamentele verschillen tussen bijen en wespen. Ze behoren tot dezelfde orde (Hymenoptera), maar hun gedrag, sociale structuur en anatomie verschillen aanzienlijk.

De Stekel van de Honingbij: Een Dodelijke Zaak

De angel van een honingbij is voorzien van weerhaken, vergelijkbaar met kleine haakjes. Wanneer een bij steekt, blijven deze weerhaken vastzitten in de huid van het slachtoffer, meestal een zoogdier. Tijdens het wegvliegen scheurt de bij een deel van haar achterlijf open, inclusief de gifzak en belangrijke spieren en zenuwen. Deze beschadiging is dodelijk voor de bij.

Dit offer, bekend als zelfopoffering, is evolutionair voordelig voor de bijenkolonie. Door de angel achter te laten, blijft de gifzak gif in het slachtoffer pompen, waardoor de pijn en de waarschuwing voor andere bijen worden verhoogd. Bovendien verspreidt de achtergelaten angel een feromoon dat andere bijen aanzet tot aanvallen.

De Stekel van de Wesp: Herbruikbaar en Minder Schadelijk

In tegenstelling tot de honingbij heeft de angel van een wesp geen weerhaken, of slechts zeer kleine. Hierdoor kan de wesp de angel gemakkelijk terugtrekken zonder zichzelf te verwonden. De wesp kan daardoor meerdere keren steken zonder te sterven.

Deze herbruikbare angel is essentieel voor de levensstijl van de wesp. Wespen zijn roofdieren en gebruiken hun angel om prooien te vangen en te verlammen. Ze verdedigen ook hun nest met hun angel, maar de mogelijkheid om meerdere keren te steken maakt ze effectiever in de verdediging en jacht.

De Biologie van de Steek: Anatomie en Functie

Laten we dieper ingaan op de anatomie van de angel en de functie van het gif.

De Anatomie van de Angel

De angel is in feite een gemodificeerde ovipositor, een legboor die door vrouwelijke insecten wordt gebruikt om eieren te leggen. Bij bijen en wespen heeft deze ovipositor zijn functie als legboor verloren en is het geëvolueerd tot een verdedigingswapen. De angel is verbonden met een gifzak waarin het gif wordt opgeslagen. Wanneer een wesp steekt, perst ze spieren rondom de gifzak samen, waardoor het gif door de angel in het slachtoffer wordt geïnjecteerd.

De Samenstelling van het Gif

Het gif van bijen en wespen is complex en bevat verschillende stoffen, waaronder eiwitten, peptiden en enzymen. Deze stoffen veroorzaken pijn, zwelling en roodheid op de steekplaats. Bij sommige mensen kan het gif een allergische reactie veroorzaken, variërend van milde huiduitslag tot een levensbedreigende anafylactische shock. De samenstelling van het gif kan variëren tussen verschillende soorten bijen en wespen.

Mythes en Misverstanden Ontkracht

Er bestaan veel mythes en misverstanden over wespen en hun steken. Het is belangrijk om deze te ontkrachten om onnodige angst te vermijden.

Mythe 1: Alle Stekende Insecten Sterven Na Een Steek

Zoals we hebben besproken, is dit alleen waar voor honingbijen. Wespen, hommels en andere stekende insecten kunnen meerdere keren steken.

Mythe 2: Wespen Zijn Agressief en Vallen Zonder Reden Aan

Wespen steken meestal alleen als ze zich bedreigd voelen, of als hun nest wordt bedreigd. Ze kunnen agressief worden als ze worden verstoord, bijvoorbeeld door harde geluiden of snelle bewegingen in de buurt van hun nest.

Mythe 3: Het Is Mogelijk Om Wespen Weg Te Jagen Door Naar Ze Te Slaan

Dit is juist het tegenovergestelde. Slaan naar wespen maakt ze alleen maar agressiever en vergroot de kans op een steek. Het is beter om rustig te blijven en langzaam weg te lopen.

Real-World Voorbeelden en Data

Onderzoek naar insectensteken heeft belangrijke inzichten opgeleverd.

Studie naar de Frequentie van Wespensteken

Een studie gepubliceerd in het Journal of Allergy and Clinical Immunology toonde aan dat wespensteken vaker voorkomen dan bijensteken. Dit komt waarschijnlijk door het feit dat wespen vaker in de buurt van mensen voorkomen, bijvoorbeeld tijdens picknicks en barbecues. Ook de mogelijkheid om meermaals te steken draagt hieraan bij.

Data over Allergische Reacties

De Nederlandse Vereniging voor Allergologie schat dat ongeveer 1-3% van de Nederlandse bevolking allergisch is voor bijen- en/of wespengif. Een anafylactische reactie kan levensbedreigend zijn en vereist onmiddellijke medische hulp. Mensen met een bekende allergie wordt aangeraden een adrenaline-auto-injector (EpiPen) bij zich te dragen.

Wat Te Doen Bij Een Wespensteek

Hoewel een wespensteek meestal onschuldig is, kan het pijnlijk en vervelend zijn. Hier zijn enkele tips om de pijn en zwelling te verminderen:

• Was de steekplaats met water en zeep.
• Koel de steekplaats met een coldpack of ijs.
• Gebruik een antihistaminicum om de jeuk te verminderen.
• Neem een pijnstiller indien nodig.

Raadpleeg een arts als je tekenen van een allergische reactie vertoont, zoals ademhalingsproblemen, duizeligheid, of zwelling van het gezicht, de lippen of de tong.

Preventie: Wespensteken Vermijden

De beste manier om wespensteken te voorkomen, is door voorzorgsmaatregelen te nemen:

• Vermijd het dragen van felgekleurde kleding en zoete parfums, die wespen aantrekken.
• Bedek eten en drinken buitenshuis.
• Blijf rustig in de buurt van wespen en maak geen snelle bewegingen.
• Probeer wespen niet weg te slaan.
• Controleer tuinen en schuren op wespennesten en laat deze indien nodig verwijderen door een professional.

Conclusie

De mythe dat een wesp sterft na een steek is onterecht. Door de anatomische verschillen in hun angels kunnen wespen meerdere keren steken zonder te sterven, in tegenstelling tot honingbijen. Het is belangrijk om de verschillen te begrijpen en de juiste maatregelen te nemen om wespensteken te voorkomen en te behandelen. Wees alert, blijf kalm in de buurt van wespen, en geniet van de zomer zonder onnodige angst.