Bij Welke Indicatie Kies Je Voor Een Eenmalige Katheter

Het gebruik van een katheter, een dunne slang die in de blaas wordt ingebracht om urine af te voeren, is een veelvoorkomende medische procedure. Er zijn verschillende soorten katheters, waaronder de verblijfskatheter (die langere tijd in de blaas blijft) en de eenmalige katheter (intermitterende katheterisatie). Dit artikel bespreekt de indicaties voor het kiezen van een eenmalige katheter in specifieke situaties. Het is essentieel om te begrijpen wanneer deze optie de voorkeur verdient boven andere vormen van katheterisatie, om zo de beste zorg en het comfort van de patiënt te waarborgen.

Wanneer kies je voor een eenmalige katheter?

De keuze voor een eenmalige katheter hangt af van de onderliggende medische conditie, de behoeften van de patiënt en de mogelijke risico's en voordelen. Hieronder worden de belangrijkste indicaties besproken.

1. Intermitterende Zelfkatheterisatie (IZC) bij Blaasledigingsstoornissen

Blaasledigingsstoornissen, waarbij de blaas niet volledig kan worden geleegd, zijn een belangrijke indicatie voor intermitterende zelfkatheterisatie (IZC). Dit kan veroorzaakt worden door verschillende factoren, waaronder:

Neurologische aandoeningen: Multiple sclerose (MS), ruggenmergletsel, spina bifida en beroertes kunnen de zenuwsignalen die de blaascontrole reguleren, aantasten.
Urologische problemen: Blaashalsobstructie, urethrastrictuur (vernauwing van de urinebuis) of een vergrote prostaat (benigne prostaathyperplasie, BPH) kunnen de urineafvoer belemmeren.
Postoperatieve retentie: Na bepaalde operaties, zoals bekkenbodemchirurgie, kan tijdelijke blaasretentie optreden.

Bij IZC voert de patiënt (of een zorgverlener) meerdere keren per dag een eenmalige katheter in om de blaas te legen. Het doel is om residuale urine (de hoeveelheid urine die na het plassen in de blaas achterblijft) te minimaliseren. Hoge residuale urinevolumes verhogen het risico op urineweginfecties (UWI's) en blaasstenen. IZC helpt ook de blaasfunctie te behouden door overrekking van de blaas te voorkomen.

Voorbeeld: Een patiënt met MS ervaart moeilijkheden met het volledig legen van de blaas. De arts kan IZC voorschrijven om de blaas 4-6 keer per dag te legen, waardoor de kans op urineweginfecties en andere complicaties wordt verminderd. De patiënt wordt geleerd hoe hij/zij de katheter zelf kan inbrengen en verwijderen.

2. Postoperatieve Urine Retentie

Zoals reeds vermeld, kan postoperatieve urine retentie (POUR) voorkomen na verschillende chirurgische ingrepen. Anesthesie, pijnmedicatie en chirurgische trauma kunnen de blaasfunctie tijdelijk verstoren. In sommige gevallen kan de patiënt niet spontaan plassen. Een eenmalige katheter kan worden gebruikt om de blaas te legen en de normale blaasfunctie te herstellen.

Belangrijk: Een eenmalige katheter wordt gebruikt om de retentie te verlichten. In de meeste gevallen is slechts een of enkele katheterisaties nodig tot de patiënt weer spontaan kan plassen.

Voorbeeld: Een patiënt ondergaat een heupoperatie. Na de operatie kan hij/zij niet zelfstandig plassen. De verpleegkundige gebruikt een eenmalige katheter om de blaas te legen. Na een paar dagen herstelt de blaasfunctie zich en is katheterisatie niet langer nodig.

3. Diagnostische Procedures

Eenmalige katheters worden ook gebruikt voor diagnostische procedures, zoals:

Uroflowmetrie met post-void residue (PVR) meting: Bij uroflowmetrie wordt de urinestroom gemeten tijdens het plassen. Na het plassen kan een eenmalige katheter worden gebruikt om de PVR (residuale urine) te meten. Dit geeft inzicht in de efficiëntie van de blaaslediging.
Cystometrie: Dit is een onderzoek waarbij de druk in de blaas wordt gemeten tijdens het vullen en ledigen. Een katheter wordt gebruikt om de blaas te vullen en de druk te meten.
Urine monster afname: Bij bepaalde patiënten, bijvoorbeeld baby's of mensen met incontinentie, kan het moeilijk zijn om een schoon urine monster te verzamelen. Een eenmalige katheterisatie kan worden gebruikt om een steriel urine monster te verkrijgen voor microbiologisch onderzoek.

Voorbeeld: Een kind heeft terugkerende urineweginfecties. De arts wil een steriel urine monster verzamelen om de veroorzakende bacterie te identificeren. Een eenmalige katheterisatie wordt uitgevoerd om een representatief monster te verkrijgen.

4. Beperkte Mobiliteit en Incontinentie

In sommige situaties, bijvoorbeeld bij bedlegerige patiënten met ernstige mobiliteitsbeperkingen of bij patiënten met incontinentie die geen andere vormen van continentiezorg kunnen verdragen, kan een eenmalige katheter een oplossing bieden. Het is belangrijk om te benadrukken dat dit een laatste redmiddel is en alleen wordt overwogen wanneer andere opties zijn uitgeput.

Belangrijk: Het gebruik van een eenmalige katheter in deze context vereist zorgvuldige overweging van de risico's, waaronder het risico op urineweginfecties, en dient te worden afgewogen tegen de voordelen. Goede hygiëne en correcte katheterisatie techniek zijn essentieel om infecties te voorkomen.

Voorbeeld: Een oudere dame is bedlegerig na een beroerte en is incontinent. Andere vormen van continentiezorg, zoals absorberende materialen, zijn niet toereikend. In overleg met de arts en de familie wordt besloten om intermitterende katheterisatie toe te passen om de urine af te voeren en huidproblemen te voorkomen.

Voordelen en Nadelen van Eenmalige Katheterisatie

Het is cruciaal om de voordelen en nadelen van eenmalige katheterisatie te begrijpen voordat deze wordt ingezet.

Voordelen:

Vermindert het risico op urineweginfecties in vergelijking met een verblijfskatheter. Een verblijfskatheter vormt een continue toegangspoort voor bacteriën naar de blaas.
Bevordert de autonomie van de patiënt. IZC stelt patiënten in staat om zelf hun blaas te legen, wat hun zelfstandigheid en kwaliteit van leven kan verbeteren.
Behoudt de blaasfunctie. Regelmatige lediging van de blaas voorkomt overrekking en bevordert de spierfunctie.
Kan een alternatief zijn voor een verblijfskatheter, die vaak meer discomfort en complicaties veroorzaakt.

Nadelen:

Risico op urineweginfecties. Ondanks dat het risico lager is dan bij een verblijfskatheter, is het nog steeds aanwezig.
Risico op urethrale trauma. Incorrecte katheterisatie techniek kan leiden tot beschadiging van de urinebuis.
Vereist training en vaardigheid. Patiënten moeten de juiste katheterisatie techniek leren om complicaties te voorkomen.
Kan ongemakkelijk zijn. Sommige patiënten ervaren ongemak tijdens het inbrengen en verwijderen van de katheter.

Belangrijke Overwegingen en Richtlijnen

Bij het overwegen van een eenmalige katheter zijn de volgende punten essentieel:

Juiste indicatiestelling: De katheterisatie moet gebaseerd zijn op een duidelijke medische noodzaak.
Training en educatie: Patiënten (of hun verzorgers) moeten grondig worden getraind in de correcte katheterisatie techniek.
Gebruik van steriele materialen: Hygiëne is cruciaal om infecties te voorkomen. Gebruik steriele katheters en volg de aanbevolen protocollen.
Regelmatige evaluatie: De noodzaak voor katheterisatie moet periodiek worden herzien.
Aandacht voor comfort: Gebruik van glijmiddel kan het inbrengen van de katheter vergemakkelijken en het ongemak verminderen.

Conclusie

De eenmalige katheter is een waardevol instrument in de behandeling van verschillende aandoeningen die leiden tot blaasledigingsstoornissen en urine retentie. Het is essentieel dat de indicatie voor gebruik zorgvuldig wordt overwogen en dat patiënten de juiste training en ondersteuning krijgen. Door de voor- en nadelen af te wegen en de juiste richtlijnen te volgen, kan een eenmalige katheter bijdragen aan een verbeterde kwaliteit van leven en minder complicaties in vergelijking met andere vormen van katheterisatie. Overleg altijd met uw arts om de beste behandelingsoptie voor uw specifieke situatie te bepalen. Verder onderzoek en innovatie op het gebied van kathetermaterialen en katheterisatie technieken blijven belangrijk om de veiligheid en het comfort van patiënten te optimaliseren.