Geert Jan Blanken Kierkegaard In Gewone Taal

Geert Jan Blanken is een Nederlandse theoloog en filosoof die zich al jarenlang bezighoudt met het toegankelijk maken van de complexe filosofie van Søren Kierkegaard. Kierkegaard, een 19e-eeuwse Deense denker, staat bekend om zijn existentiële filosofie, die zich richt op de persoonlijke ervaring, de keuzes die we maken en de diepe angsten en dilemma's die inherent zijn aan het menselijk bestaan. Blanken's werk, waaronder zijn boeken en lezingen, is van onschatbare waarde voor wie Kierkegaard wil begrijpen, maar zich overweldigd voelt door de vaak abstracte en complexe formuleringen van de Deense filosoof.

Kierkegaard Begrijpelijk Maken: De Missie van Blanken

De uitdaging die Geert Jan Blanken aangaat, is significant. Kierkegaard schreef in een tijd en context die ver verwijderd zijn van de onze. Zijn taalgebruik is vaak archaïsch en doorspekt met theologische verwijzingen. Blanken's aanpak kenmerkt zich door een respectvolle vereenvoudiging, waarbij hij de kernideeën van Kierkegaard destilleert en ze vervolgens in "gewone taal" presenteert. Dit betekent niet dat hij Kierkegaard versimpelt tot onherkenbaarheid; in plaats daarvan probeert hij de relevantie van Kierkegaards denken voor het moderne leven te benadrukken.

De Drie Stadia op de Levensweg

Een centraal concept in Kierkegaards filosofie is de "drie stadia op de levensweg": het esthetische, het ethische en het religieuze stadium. Blanken legt deze stadia op heldere wijze uit. Het esthetische stadium wordt gekenmerkt door het zoeken naar genot en afleiding. De persoon in dit stadium leeft van moment tot moment, zonder zich te bekommeren om diepere betekenis of verantwoordelijkheid. Een voorbeeld hiervan zou iemand kunnen zijn die zich voortdurend bezighoudt met oppervlakkige relaties, materiële bezittingen en onophoudelijke entertainment, in een poging om leegte en verveling te vermijden.

Vervolgens is er het ethische stadium. Hier begint de persoon zich te realiseren dat het esthetische leven niet voldoende is. Men begint zich te committeren aan morele principes en verantwoordelijkheden. Men neemt een baan, sticht een gezin en probeert een goed burger te zijn. Echter, volgens Kierkegaard is ook dit stadium uiteindelijk ontoereikend, omdat het gebaseerd is op menselijke maatstaven en niet op een absolute basis. Denk bijvoorbeeld aan een arts die dagelijks mensen helpt, zich inzet voor de gemeenschap en probeert ethisch te handelen in complexe situaties. Toch kan deze arts een gevoel van leegte ervaren, een besef dat er iets ontbreekt.

Het religieuze stadium is het hoogste stadium. Hier maakt de persoon een sprong in het geloof en accepteert hij een relatie met God. Dit is een individuele en persoonlijke relatie, die niet gebaseerd is op rationaliteit of bewijs. Het is een paradoxale sprong, omdat het geloof vaak indruist tegen de rede. Een voorbeeld hiervan zou iemand kunnen zijn die, ondanks persoonlijke tegenslagen en twijfels, vasthoudt aan zijn geloof en daarin troost en betekenis vindt.

Angst, Wanhoop en de Vrijheid van Keuze

Kierkegaard benadrukt het belang van angst en wanhoop in het menselijk leven. Angst is niet zozeer angst voor iets specifieks, maar eerder een existentieel gevoel van onbehagen en onzekerheid over het leven zelf. Wanhoop ontstaat wanneer we ons niet bewust zijn van onze vrijheid en verantwoordelijkheid, of wanneer we proberen te ontsnappen aan onszelf. Blanken legt uit hoe Kierkegaard deze concepten gebruikt om aan te tonen dat het essentieel is om onze vrijheid te omarmen en verantwoordelijkheid te nemen voor onze keuzes. Anders zullen we vast komen te zitten in een staat van wanhoop.

Denk bijvoorbeeld aan iemand die vastzit in een ongelukkige baan. De angst voor verandering en het onbekende weerhoudt hen ervan om een andere carrière te overwegen. Ze wanhoopt aan hun situatie, maar durft geen actie te ondernemen, waardoor ze gevangen blijven in een vicieuze cirkel. Kierkegaard zou zeggen dat ze hun vrijheid verloochenen door niet de sprong te wagen.

Subjectiviteit en Waarheid

Een ander belangrijk aspect van Kierkegaards filosofie is zijn nadruk op subjectiviteit. Hij stelt dat "waarheid is subjectiviteit". Dit betekent niet dat er geen objectieve waarheid bestaat, maar dat de waarheid pas relevant wordt voor ons als we er persoonlijk in betrokken zijn. Het gaat erom hoe we de waarheid internaliseren en hoe ze ons leven beïnvloedt. Blanken benadrukt dat Kierkegaard hiermee pleit voor een authentieke manier van leven, waarin we trouw zijn aan onszelf en onze eigen overtuigingen.

Een voorbeeld hiervan is de discussie over klimaatverandering. Er is wetenschappelijk bewijs dat aantoont dat de aarde opwarmt en dat dit ernstige gevolgen kan hebben. Echter, voor iemand die zich niet persoonlijk betrokken voelt bij dit probleem, blijft het een abstracte kwestie. Pas wanneer iemand de impact van klimaatverandering ervaart, bijvoorbeeld door extreme weersomstandigheden of economische gevolgen, wordt het een subjectieve waarheid die hun handelen beïnvloedt.

De Relevantie van Kierkegaard Vandaag

Geert Jan Blanken benadrukt dat Kierkegaards filosofie nog steeds zeer relevant is voor het moderne leven. In een tijd waarin we worden overspoeld met informatie en afleiding, biedt Kierkegaard een oproep tot zelfreflectie en authentieke keuzes. Zijn nadruk op de individuele verantwoordelijkheid en de betekenis van het geloof kan ons helpen om een diepere betekenis te vinden in ons leven, ondanks de angsten en onzekerheden die inherent zijn aan het menselijk bestaan.

Denk aan de toenemende druk om te presteren en te voldoen aan bepaalde sociale normen. Velen ervaren stress, burn-out en een gevoel van leegte. Kierkegaard zou ons aanraden om stil te staan bij onze eigen waarden en doelen, en om keuzes te maken die in lijn zijn met wie we werkelijk zijn. Het gaat erom dat we authentiek leven, in plaats van te proberen iemand anders te zijn.

Blanken's Methode: Vereenvoudigen Zonder Te Versimpelen

De kracht van Blanken's werk ligt in zijn vermogen om Kierkegaards complexe ideeën te vereenvoudigen zonder ze te versimpelen. Hij vermijdt jargon en abstracte formuleringen, en gebruikt in plaats daarvan concrete voorbeelden en alledaagse situaties om de concepten te illustreren. Hij maakt gebruik van verhalen, metaforen en eigentijdse referenties om de relevantie van Kierkegaards denken voor het moderne publiek te benadrukken. Tegelijkertijd blijft hij trouw aan de kernideeën van Kierkegaard en vermijdt hij oppervlakkige interpretaties.

Een Concreet Voorbeeld: Het Gebruik van Metaforen

Blanken maakt vaak gebruik van metaforen om Kierkegaards ideeën te verduidelijken. Bijvoorbeeld, om het concept van de "sprong in het geloof" uit te leggen, gebruikt hij de metafoor van een rotswand beklimmen. De beklimmer staat voor de persoon die op zoek is naar geloof. De rotswand staat voor de hindernissen en twijfels die men moet overwinnen. De sprong naar de top staat voor de geloofssprong zelf, een moment van overgave en vertrouwen. Door deze metafoor wordt het abstracte concept van de geloofssprong tastbaarder en begrijpelijker.

Kritiek en Verantwoording

Het is belangrijk om te erkennen dat het vereenvoudigen van complexe filosofieën altijd het risico met zich meebrengt dat nuances verloren gaan of dat de oorspronkelijke intentie van de auteur wordt verdraaid. Blanken is zich hiervan bewust en hij benadrukt dat zijn interpretaties persoonlijk zijn en bedoeld zijn als een ingang tot Kierkegaards werk, niet als een vervanging ervan. Hij moedigt lezers aan om zelf Kierkegaards teksten te bestuderen en hun eigen interpretaties te vormen.

Conclusie: Een Uitnodiging tot Zelfreflectie

Geert Jan Blanken levert een waardevolle bijdrage aan het toegankelijk maken van de filosofie van Søren Kierkegaard. Door zijn werk kunnen meer mensen kennismaken met de diepgaande inzichten van deze 19e-eeuwse denker. Zijn vereenvoudigde uitleg van complexe concepten, gecombineerd met concrete voorbeelden en eigentijdse referenties, maakt Kierkegaards denken relevant en inspirerend voor het moderne leven.

Laten we ons, geïnspireerd door het werk van Blanken en de filosofie van Kierkegaard, uitdagen tot zelfreflectie. Welke keuzes maken we in ons leven? Leven we authentiek en trouw aan onszelf? Durven we onze angsten onder ogen te zien en verantwoordelijkheid te nemen voor onze eigen levensweg? De antwoorden op deze vragen kunnen ons helpen om een diepere betekenis te vinden in ons leven en om echte verbinding te maken met onszelf en met de wereld om ons heen. Duik in het werk van Kierkegaard, begin bij Blanken's interpretaties, en ontdek de kracht van existentiële reflectie voor je eigen leven.