Hoe Werkt De Roos Van Leary

We kennen het allemaal wel: die momenten waarop een gesprek ongemakkelijk loopt, een samenwerking stroef verloopt, of een conflict escaleert. Je vraagt je af: "Waarom reageert die ander zo?" Of misschien zelfs: "Wat doe ik verkeerd?" Communicatie, zo essentieel als het is, kan soms een doolhof lijken. De Roos van Leary, een model dat interpersoonlijk gedrag beschrijft, kan je helpen dit doolhof te begrijpen en je eigen gedrag effectiever in te zetten.

Dit is niet zomaar een abstract model; het gaat over de dagelijkse interacties die onze relaties en samenwerkingen vormgeven. Of je nu een manager bent die zijn team beter wil leiden, een verkoper die relaties wil opbouwen, of gewoon iemand die effectiever wil communiceren in zijn persoonlijke leven, de Roos van Leary biedt waardevolle inzichten.

Wat is De Roos van Leary?

De Roos van Leary, ontwikkeld door de Amerikaanse psycholoog Timothy Leary in de jaren '50, is een model dat interpersoonlijk gedrag beschrijft aan de hand van twee assen: Dominantie-Submissie (boven-onder) en Vriendelijkheid-Vijandigheid (samen-tegen). Het model visualiseert deze assen in een cirkel, verdeeld in acht segmenten of gedragsstijlen.

De Twee Assen: De Kern van het Model

Dominantie-Submissie (Boven-Onder): Deze as beschrijft in hoeverre iemand de leiding neemt in een interactie. Bovengedrag is gericht op sturing, initiatief en controle. Ondergedrag is meer volgend, afhankelijk en meegaand.
Vriendelijkheid-Vijandigheid (Samen-Tegen): Deze as beschrijft de mate van warmte en openheid in de interactie. Samengedrag is gericht op samenwerking, vertrouwen en harmonie. Tegengedrag is meer competitief, afstandelijk en wantrouwend.

De Acht Gedragsstijlen: Een Overzicht

Door deze assen te combineren, ontstaan acht verschillende gedragsstijlen, elk met zijn eigen kenmerken en impact:

Leidend (Boven-Samen): Initiatiefrijk, sturend, neemt verantwoordelijkheid, maar is ook vriendelijk en coöperatief. "Ik bepaal, maar wel in overleg."
Helpend (Samen-Boven): Ondersteunend, behulpzaam, geeft advies, maar kan ook bemoeizuchtig overkomen. "Ik help je graag, ook al weet ik het beter."
Meewerkend (Samen-Onder): Meegaand, coöperatief, luistert goed, maar kan ook passief overkomen. "Wat jij wilt, is goed."
Afhankelijk (Onder-Samen): Volgend, afhankelijk van anderen, zoekt steun en bevestiging, kan besluiteloos overkomen. "Ik weet het niet, wat denk jij?"
Teruggetrokken (Onder-Tegen): Afstandelijk, passief, vermijdt contact, kan onverschillig overkomen. "Laat me met rust."
Opstandig (Tegen-Onder): Verzet zich, is negatief, klaagt, maar is niet actief sturend. "Ik ben het er niet mee eens, maar ik doe ook niks."
Agressief (Tegen-Boven): Aanvallend, dominant, intimiderend, kan intimiderend en autoritair overkomen. "Je doet wat ik zeg."
Competitief (Boven-Tegen): Strijdlustig, wil winnen, daagt uit, kan competitief en afstandelijk overkomen. "Ik ben de beste."

Hoe Werkt De Roos Van Leary in de Praktijk?

De kracht van de Roos van Leary ligt in het feit dat het gedrag uitlokt. Jouw gedrag roept bepaalde reacties op bij de ander, en omgekeerd. Dit wordt complementair gedrag genoemd.

Complementair Gedrag: De Reactieketen

De Roos van Leary beschrijft hoe bepaalde gedragsstijlen de neiging hebben om specifieke reacties uit te lokken:

Bovengedrag lokt Ondergedrag uit: Als je dominant bent, zullen anderen zich sneller volgend opstellen. Denk aan een strenge baas (agressief gedrag) die onderdanige werknemers creëert (afhankelijk gedrag).
Ondergedrag lokt Bovengedrag uit: Als je afhankelijk bent, zullen anderen geneigd zijn de leiding te nemen. Een kind dat constant om hulp vraagt (afhankelijk gedrag) zal ouders stimuleren om te helpen (helpend gedrag).
Samengedrag lokt Samengedrag uit: Vriendelijkheid en openheid creëren een sfeer van vertrouwen en samenwerking. Een glimlach wordt vaak beantwoord met een glimlach.
Tegengedrag lokt Tegengedrag uit: Vijandigheid en afstandelijkheid leiden vaak tot weerstand en conflict. Een ruzie begint zelden met vriendelijkheid.

Het begrijpen van deze complementaire reacties is cruciaal om je eigen gedrag effectief te kunnen aanpassen. Als je bijvoorbeeld merkt dat je constant in een conflict terechtkomt, kan het zijn dat je (onbewust) gedrag vertoont dat vijandigheid uitlokt.

De Roos van Leary: Een Tool voor Zelfreflectie en Verandering

De Roos van Leary is niet alleen een instrument om anderen te begrijpen, maar vooral een krachtige tool voor zelfreflectie. Door je bewust te worden van je eigen gedragsstijlen en de effecten daarvan, kun je gerichter werken aan het verbeteren van je communicatie en relaties.

Stap 1: Zelfanalyse

Denk na over je gedrag in verschillende situaties. Welke gedragsstijlen herken je bij jezelf? Ben je meestal dominant of volgend? Vriendelijk of afstandelijk? Het kan helpen om concrete voorbeelden te bedenken.

Stap 2: Feedback Vragen

Vraag feedback aan anderen. Vraag collega's, vrienden of familie hoe zij jouw gedrag ervaren. Wees open voor kritiek en probeer de feedback objectief te beoordelen.

Stap 3: Bewustwording van Patronen

Herken patronen in je interacties. In welke situaties verval je in bepaald gedrag? Welke reacties lokt dit gedrag uit bij anderen? Begrijp je waarom bepaalde gesprekken steeds op dezelfde manier verlopen?

Stap 4: Gedragsverandering

Experimenteer met ander gedrag. Probeer bewust te reageren op een manier die complementair gedrag uitlokt dat je wél wilt zien. Als je bijvoorbeeld merkt dat je vaak dominant bent, probeer dan eens vaker te luisteren en de ander de ruimte te geven. Of, als je vaak passief bent, durf dan eens je mening te geven en initiatief te nemen.

Voorbeeld: Stel, je merkt dat je vaak in discussie raakt met een bepaalde collega. Na zelfreflectie kom je erachter dat je vaak competitief gedrag vertoont (Tegen-Boven). Je daagt de collega uit en probeert te bewijzen dat je gelijk hebt. Om dit patroon te doorbreken, kun je bewust proberen meer samenwerkend gedrag te vertonen (Samen-Boven). Je kunt bijvoorbeeld vragen stellen, luisteren naar de argumenten van de ander, en zoeken naar een gezamenlijke oplossing. Dit kan de spanning verminderen en een constructiever gesprek mogelijk maken.

Counterpoints: Kritiek op De Roos van Leary

Hoewel de Roos van Leary een waardevol model is, is het belangrijk om ook kritisch te kijken naar de beperkingen ervan.

Simplificatie: Het model reduceert complex menselijk gedrag tot twee assen en acht stijlen. De realiteit is natuurlijk veel complexer en nuances rijker. Iemand kan bijvoorbeeld in de ene situatie dominant zijn, en in de andere volgend.
Culturele Afhankelijkheid: De interpretatie van de verschillende gedragsstijlen kan verschillen per cultuur. Wat in de ene cultuur als dominant gedrag wordt gezien, kan in een andere cultuur als assertief worden ervaren.
Statisch: Het model suggereert soms een statische indeling van mensen in bepaalde hokjes. Mensen zijn echter dynamisch en hun gedrag kan veranderen afhankelijk van de situatie en de context.

Het is dus belangrijk om de Roos van Leary niet als een absolute waarheid te zien, maar als een hulpmiddel om interpersoonlijk gedrag te begrijpen en te beïnvloeden. Het is een startpunt voor reflectie, niet een eindstation.

De Roos van Leary als Tool voor Leiderschap en Teamwork

Binnen teams en organisaties kan de Roos van Leary ingezet worden om de communicatie te verbeteren, conflicten te verminderen en de samenwerking te versterken. Een leider die zich bewust is van de verschillende gedragsstijlen kan gerichter sturen op een positieve teamdynamiek.

Een Helpende Hand voor Leiders

Leiders kunnen de Roos van Leary gebruiken om:

Eigen gedrag te analyseren: Welke gedragsstijlen vertoon ik als leider? Welke impact heeft dit op mijn team?
Teamleden te observeren: Welke gedragsstijlen zijn dominant binnen het team? Zijn er bepaalde patronen die de samenwerking belemmeren?
Communicatie te verbeteren: Hoe kan ik mijn communicatie aanpassen om positieve reacties uit te lokken en conflicten te vermijden?
Een veilige omgeving te creëren: Hoe kan ik een omgeving creëren waarin teamleden zich veilig voelen om open te communiceren en feedback te geven?

Een leider die bijvoorbeeld merkt dat er veel competitief gedrag (Tegen-Boven) binnen het team is, kan proberen dit te doorbreken door zelf meer samenwerkend gedrag (Samen-Boven) te vertonen. Hij kan bijvoorbeeld de nadruk leggen op gezamenlijke doelen, de successen van het team vieren, en teamleden aanmoedigen om elkaar te ondersteunen.

Samenvatting en Oplossingen

De Roos van Leary is een krachtig model dat je helpt interpersoonlijk gedrag te begrijpen en te beïnvloeden. Het biedt inzicht in hoe jouw gedrag reacties uitlokt bij anderen en hoe je deze reacties kunt sturen door je eigen gedrag aan te passen.

De belangrijkste inzichten:

Bewustwording: Word je bewust van je eigen gedragsstijlen en de effecten daarvan.
Complementair Gedrag: Begrijp hoe jouw gedrag reacties uitlokt bij anderen.
Gedragsverandering: Experimenteer met ander gedrag om positievere reacties uit te lokken.

Oplossingen voor veelvoorkomende problemen:

Conflicten: Probeer meer samenwerkend gedrag te vertonen (Samen-Boven). Luister naar de ander, zoek naar overeenkomsten, en probeer een gezamenlijke oplossing te vinden.
Passiviteit: Durf meer initiatief te nemen en je mening te geven (Boven-Samen). Begin klein en bouw je zelfvertrouwen geleidelijk op.
Dominantie: Probeer meer ruimte te geven aan anderen en actief te luisteren (Samen-Onder). Stel vragen, toon interesse, en laat anderen hun ideeën inbrengen.

Onthoud dat gedragsverandering tijd en oefening kost. Wees geduldig met jezelf en geef niet op als het niet meteen lukt. De Roos van Leary is een hulpmiddel, geen toverformule. Het belangrijkste is dat je je bewust bent van je eigen gedrag en de impact daarvan, en dat je bereid bent om te experimenteren en te leren.

Nu je meer inzicht hebt in de Roos van Leary, welke concrete stap ga jij zetten om je communicatie te verbeteren?