Wat Is Alat Bij Bloedonderzoek

Bij een bloedonderzoek worden vaak verschillende waarden gemeten om een beeld te krijgen van de gezondheid van een persoon. Eén van die waarden is ALAT, of Alanine Aminotransferase. Dit artikel gaat dieper in op wat ALAT precies is, waarom het gemeten wordt, wat afwijkende waarden kunnen betekenen, en hoe dit alles zich verhoudt tot iemands algehele gezondheid.

Wat is ALAT?

ALAT is een enzym dat voornamelijk in de lever voorkomt. Een enzym is een eiwit dat chemische reacties in het lichaam versnelt. ALAT speelt een cruciale rol bij het omzetten van alanine, een aminozuur, in pyruvaat, een belangrijk molecuul in de energieproductie van cellen.

Kleine hoeveelheden ALAT bevinden zich ook in andere organen zoals de nieren, het hart en de spieren, maar de concentratie is daar aanzienlijk lager. Wanneer levercellen beschadigd raken, komt ALAT vrij in de bloedbaan, waardoor de ALAT-waarde in het bloed stijgt. Dit is de reden waarom een bloedonderzoek waarbij ALAT wordt gemeten, vaak gebruikt wordt om leverproblemen op te sporen.

ALAT versus ASAT

Naast ALAT wordt vaak ook ASAT (Aspartaat Aminotransferase) gemeten. ASAT is eveneens een enzym dat in levercellen voorkomt, maar ook in andere organen in hogere concentraties dan ALAT, zoals de hartspier. Hoewel beide enzymen indicatief kunnen zijn voor leverschade, is ALAT over het algemeen een specifiekere indicator voor leverproblemen dan ASAT. Een verhoogde ASAT-waarde kan namelijk ook wijzen op bijvoorbeeld een hartinfarct of spierbeschadiging. De verhouding tussen ALAT en ASAT, de zogenaamde De Ritis-ratio, kan artsen helpen om de oorzaak van de verhoogde leverenzymen te bepalen.

Waarom wordt ALAT gemeten?

Een ALAT-meting wordt vaak aangevraagd als onderdeel van een leverfunctietest, ook wel LFT genoemd. Deze test wordt gebruikt om de algemene gezondheid van de lever te beoordelen en eventuele leverbeschadiging of leverziekten op te sporen. Redenen om een ALAT-test aan te vragen zijn:

Symptomen van leverproblemen: Bijvoorbeeld geelzucht (gele verkleuring van de huid en het oogwit), donkere urine, lichte ontlasting, buikpijn, misselijkheid, braken, chronische vermoeidheid of jeuk.
Risicofactoren voor leverziekten: Zoals overmatig alcoholgebruik, obesitas, diabetes, hepatitis B of C, een familiegeschiedenis van leverziekten, of het gebruik van bepaalde medicijnen die de lever kunnen beschadigen.
Controle bij gebruik van leverbelastende medicatie: Sommige medicijnen, zoals statines (cholesterolverlagers) of bepaalde pijnstillers, kunnen de lever aantasten. Daarom wordt de leverfunctie, inclusief ALAT, regelmatig gecontroleerd bij mensen die deze medicijnen gebruiken.
Onderdeel van een algemene check-up: Soms wordt ALAT als onderdeel van een bredere gezondheidscheck gemeten, ook als er geen specifieke klachten zijn.

Wat betekenen afwijkende ALAT-waarden?

De referentiewaarden voor ALAT kunnen enigszins variëren tussen verschillende laboratoria, maar over het algemeen ligt de normale waarde voor volwassenen tussen de 10 en 40 U/L (Units per Liter). Het is belangrijk om de referentiewaarden van het specifieke laboratorium te raadplegen waar de test is uitgevoerd.

Verhoogde ALAT-waarde

Een verhoogde ALAT-waarde duidt op beschadiging van levercellen. Hoe hoger de waarde, hoe groter de waarschijnlijkheid van significante leverschade. Enkele mogelijke oorzaken van een verhoogde ALAT-waarde zijn:

Leverontsteking (Hepatitis): Virale hepatitis (A, B, C, D, E), auto-immuun hepatitis, alcoholische hepatitis, of medicatie-geïnduceerde hepatitis.
Leververvetting (Steatose): Niet-alcoholische leververvetting (NAFLD) of alcoholische leververvetting. Dit is een veelvoorkomende aandoening, vooral bij mensen met overgewicht, diabetes, of hoge cholesterolwaarden.
Alcoholmisbruik: Langdurig overmatig alcoholgebruik kan leiden tot leverbeschadiging en een verhoogde ALAT-waarde.
Medicatie: Bepaalde medicijnen, zoals statines, paracetamol (in hoge doseringen), antibiotica, of antidepressiva, kunnen de lever aantasten.
Galwegobstructie: Verstopping van de galwegen, bijvoorbeeld door galstenen, kan leiden tot een ophoping van gal in de lever en leverbeschadiging.
Levercirrose: Een ernstige vorm van leverbeschadiging waarbij gezond leverweefsel wordt vervangen door littekenweefsel. Dit kan het gevolg zijn van langdurige hepatitis, alcoholmisbruik, of andere leverziekten.
Zeldzamere oorzaken: Zoals de ziekte van Wilson (een genetische aandoening waarbij koper zich ophoopt in de lever), hemochromatose (een genetische aandoening waarbij ijzer zich ophoopt in het lichaam), of alfa-1-antitrypsine deficiëntie (een erfelijke aandoening die kan leiden tot lever- en longproblemen).

De hoogte van de ALAT-waarde kan een indicatie geven van de ernst van de leverschade. Lichte verhogingen kunnen wijzen op milde leverproblemen, terwijl zeer hoge waarden (bijvoorbeeld meer dan 10 keer de bovengrens van normaal) vaak duiden op acute leverschade, zoals bij een virale hepatitis of een medicatie-geïnduceerde leverschade.

Verlaagde ALAT-waarde

Een verlaagde ALAT-waarde is zelden een reden tot bezorgdheid. Het kan voorkomen bij mensen met een vitamine B6-tekort, maar dit is zeldzaam. In de meeste gevallen heeft een lage ALAT-waarde geen klinische betekenis en vereist het geen verdere behandeling.

Diagnose en behandeling

Een afwijkende ALAT-waarde is geen diagnose op zich. Het is een signaal dat er mogelijk iets aan de hand is met de lever. De arts zal daarom verdere onderzoeken aanvragen om de oorzaak van de afwijkende waarde te achterhalen. Deze onderzoeken kunnen bestaan uit:

Aanvullende bloedonderzoeken: Zoals ASAT, bilirubine, albumine, gamma-GT, en bloedstollingstesten.
Serologische testen: Om te onderzoeken op virale hepatitis (A, B, C, D, E).
Leverbiopsie: Een klein stukje leverweefsel wordt afgenomen voor microscopisch onderzoek. Dit kan helpen om de aard en de ernst van de leverbeschadiging te bepalen.
Beeldvormend onderzoek: Zoals een echo, CT-scan, of MRI van de lever.

De behandeling is afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de leverbeschadiging. Bijvoorbeeld:

Virale hepatitis: Antivirale medicijnen.
Alcoholische leverziekte: Stoppen met alcohol drinken.
Niet-alcoholische leververvetting (NAFLD): Aanpassing van de leefstijl, zoals gewichtsverlies, gezonde voeding, en voldoende lichaamsbeweging.
Medicatie-geïnduceerde leverschade: Stoppen met het gebruik van de betreffende medicatie (in overleg met de arts).
Auto-immuun hepatitis: Immunosuppressiva.

Real-world voorbeelden en data

Uit onderzoek blijkt dat NAFLD steeds vaker voorkomt, parallel aan de stijging van obesitas en diabetes. Een studie gepubliceerd in het Journal of Hepatology toonde aan dat ongeveer 25% van de wereldbevolking NAFLD heeft. Dit benadrukt het belang van regelmatige leverfunctietests, met inbegrip van ALAT, vooral bij mensen met risicofactoren.

Daarnaast is aangetoond dat overmatig alcoholgebruik een belangrijke oorzaak is van levercirrose. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is alcohol verantwoordelijk voor ongeveer 3 miljoen sterfgevallen per jaar wereldwijd, waarvan een significant deel gerelateerd is aan leverziekten. Regelmatige ALAT-metingen kunnen helpen om vroegtijdig leverbeschadiging door alcohol op te sporen.

Een case study: Jan, een 50-jarige man met overgewicht en diabetes, klaagde over chronische vermoeidheid. Zijn huisarts liet een bloedonderzoek doen, waarbij een licht verhoogde ALAT-waarde werd vastgesteld. Na verder onderzoek bleek Jan NAFLD te hebben. Hij werd geadviseerd om af te vallen, gezonder te eten en meer te bewegen. Na enkele maanden had Jan zijn gewicht verminderd en was zijn ALAT-waarde weer genormaliseerd.

Conclusie en call to action

ALAT is een belangrijke indicator voor de gezondheid van de lever. Een afwijkende ALAT-waarde kan wijzen op leverbeschadiging of leverziekten, maar vereist altijd verder onderzoek om de oorzaak te achterhalen. Het is essentieel om bij klachten die kunnen wijzen op leverproblemen een arts te raadplegen. Vroege detectie en behandeling van leverziekten kunnen ernstige complicaties, zoals levercirrose en leverfalen, voorkomen.

Raadpleeg uw arts als u zich zorgen maakt over uw levergezondheid. Bespreek uw risicofactoren en laat uw leverfunctie, inclusief ALAT, controleren indien nodig. Een gezonde leefstijl, met voldoende lichaamsbeweging, een gezond gewicht en matig alcoholgebruik, is cruciaal voor het behoud van een gezonde lever.