Wat Is Een Negatief Extern Effect

Een negatief extern effect is een concept dat centraal staat in de economie en het begrip van marktfalen. Het verwijst naar de situatie waarin de productie of consumptie van een goed of dienst een negatieve impact heeft op derden die niet direct betrokken zijn bij de transactie. Met andere woorden, de kosten van de activiteit worden niet volledig gedragen door de producent of consument, maar worden afgewenteld op de samenleving.

De Kern van Negatieve Externe Effecten

Definitie Uitgediept

Een negatief extern effect ontstaat wanneer de private kosten van een actie (de kosten voor de producent of consument) lager zijn dan de maatschappelijke kosten (de totale kosten voor de samenleving). Het verschil tussen deze twee is de externe kost. Omdat producenten en consumenten alleen rekening houden met hun private kosten, produceren of consumeren ze meer van het goed of de dienst dan sociaal optimaal is.

Kenmerken van Negatieve Externaliteiten

Enkele belangrijke kenmerken van negatieve externaliteiten omvatten:

• Onvrijwilligheid: De derde partij die de kosten draagt, heeft er niet vrijwillig voor gekozen om deze kosten te dragen.
• Afwezigheid van Compensatie: De producent of consument die de externaliteit veroorzaakt, compenseert de derde partij doorgaans niet voor de geleden schade.
• Marktfalen: De markt slaagt er niet in om de werkelijke kosten van de activiteit weer te geven, wat leidt tot een inefficiënte allocatie van middelen.

Private Kosten vs. Maatschappelijke Kosten

Het is cruciaal om het verschil tussen private kosten en maatschappelijke kosten te begrijpen. Stel je voor dat een fabriek vervuiling uitstoot. De private kosten van de fabriek zijn de kosten van de grondstoffen, arbeid, kapitaal, etc. die nodig zijn om de producten te produceren. De maatschappelijke kosten omvatten de private kosten plus de kosten van de vervuiling, zoals gezondheidsproblemen, schade aan het milieu en verminderde kwaliteit van leven voor de mensen die in de buurt van de fabriek wonen.

Voorbeelden uit de Praktijk

Vervuiling

Vervuiling is misschien wel het meest klassieke voorbeeld van een negatief extern effect. Denk aan de uitstoot van broeikasgassen door auto's en fabrieken. De bestuurders van auto's en de eigenaren van fabrieken profiteren van hun activiteiten (transport resp. productie), maar de uitstoot draagt bij aan de klimaatverandering, wat gevolgen heeft voor de hele wereld. De private kosten van autorijden zijn de brandstofkosten, de aanschafprijs van de auto, en onderhoud. De maatschappelijke kosten omvatten deze kosten plus de kosten van luchtvervuiling, gezondheidsproblemen, en de bijdrage aan klimaatverandering.

Geluidsoverlast

Geluidsoverlast van bijvoorbeeld een vliegveld kan een negatief extern effect vormen voor omwonenden. De private voordelen van een vliegveld zijn economische groei, werkgelegenheid en transportmogelijkheden. De maatschappelijke kosten omvatten de geluidsoverlast, stress, en potentiële gezondheidsproblemen voor de omwonenden. Deze omwonenden worden niet gecompenseerd voor het ongemak dat ze ervaren.

Roken

Roken is een ander voorbeeld. De roker geniet van de nicotine en de sociale interactie, maar de meeroken veroorzaakt gezondheidsproblemen bij anderen. De private kosten van roken zijn de kosten van de sigaretten. De maatschappelijke kosten omvatten deze kosten plus de kosten van gezondheidszorg voor de roker en de mensen die aan meeroken worden blootgesteld.

Overbevissing

Overbevissing kan ook een negatief extern effect veroorzaken. De private winst voor vissers is de omzet uit de verkoop van vis. De maatschappelijke kost is het verlies van biodiversiteit, de verstoring van ecosystemen, en de vermindering van de visbestanden voor toekomstige generaties. Dit heeft weer gevolgen voor de hele voedselketen en de economie van kustgebieden.

De Rol van de Overheid

Omdat negatieve externe effecten leiden tot marktfalen, is het vaak noodzakelijk dat de overheid ingrijpt om de situatie te corrigeren. Dit kan op verschillende manieren:

Belastingen (Pigouviaanse Belastingen)

Een Pigouviaanse belasting is een belasting die wordt geheven op activiteiten die negatieve externe effecten veroorzaken. Het doel is om de private kosten van de activiteit te verhogen, zodat ze dichter bij de maatschappelijke kosten komen. Dit leidt tot een vermindering van de productie of consumptie van het goed of de dienst.

Een voorbeeld is de CO2-belasting, die wordt geheven op de uitstoot van koolstofdioxide. Deze belasting maakt het duurder om fossiele brandstoffen te gebruiken, waardoor bedrijven en consumenten worden gestimuleerd om over te stappen op schonere alternatieven.

Subsidies

Hoewel vaker gebruikt bij positieve externaliteiten, kan de overheid ook subsidies inzetten om het gebruik van alternatieven voor producten of diensten met negatieve externaliteiten te stimuleren. Denk bijvoorbeeld aan subsidies voor zonnepanelen, die het gebruik van schone energie bevorderen en de vervuiling door fossiele brandstoffen verminderen.

Regulering

Regulering omvat het opleggen van regels en beperkingen aan activiteiten die negatieve externe effecten veroorzaken. Voorbeelden zijn:

• Emissienormen: Fabrieken mogen bijvoorbeeld niet meer dan een bepaalde hoeveelheid vervuiling uitstoten.
• Bouwvoorschriften: Om geluidsoverlast te beperken, kunnen er eisen worden gesteld aan de isolatie van gebouwen in de buurt van een vliegveld.
• Verboden: Sommige activiteiten kunnen volledig worden verboden, zoals het gebruik van bepaalde schadelijke chemicaliën.

Verhandelbare Emissierechten

Een systeem van verhandelbare emissierechten (ook bekend als 'cap and trade') stelt een limiet (cap) op de totale hoeveelheid vervuiling die mag worden uitgestoten. Bedrijven krijgen emissierechten toegewezen, die ze kunnen verhandelen met andere bedrijven. Bedrijven die minder uitstoten dan toegestaan, kunnen hun rechten verkopen aan bedrijven die meer uitstoten. Dit creëert een markt voor vervuiling, waardoor de meest efficiënte bedrijven worden gestimuleerd om hun uitstoot te verminderen.

Data en Onderzoek

Er is een grote hoeveelheid data en onderzoek beschikbaar die de impact van negatieve externe effecten aantonen. Zo heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aangetoond dat luchtvervuiling jaarlijks miljoenen doden veroorzaakt en enorme economische schade aanricht. Onderzoek naar de gevolgen van klimaatverandering laat zien dat extreme weersomstandigheden, stijgende zeespiegels en andere effecten van de klimaatverandering miljarden euro's aan schade veroorzaken en de levens van miljoenen mensen beïnvloeden. Deze data ondersteunt de noodzaak voor overheidsingrijpen om negatieve externe effecten te verminderen.

Conclusie en Oproep tot Actie

Negatieve externe effecten vormen een serieuze bedreiging voor de economie, het milieu en de volksgezondheid. Ze leiden tot marktfalen en een inefficiënte allocatie van middelen. De overheid speelt een cruciale rol bij het corrigeren van deze problemen door middel van belastingen, subsidies, regulering en de introductie van verhandelbare emissierechten.

Het is belangrijk dat burgers zich bewust zijn van de impact van hun eigen acties op het milieu en de samenleving. Kies voor duurzame alternatieven, steun bedrijven die zich inzetten voor milieuvriendelijke praktijken, en spreek uw politici aan om actie te ondernemen tegen negatieve externe effecten. Alleen door gezamenlijke inspanning kunnen we een duurzamere en rechtvaardigere toekomst creëren.