Wat Is Een Onrechtmatige Daad

Ooit per ongeluk de fiets van je buurman omgestoten? Of misschien een bal door de ruit van de buren geschoten tijdens een potje voetbal? Dergelijke situaties kunnen ongemakkelijk zijn, maar soms gaan ze verder dan dat en leiden ze tot een onrechtmatige daad. Maar wat houdt dit juridische begrip precies in? En wat zijn de gevolgen als je er schuldig aan bent? In dit artikel duiken we diep in de wereld van de onrechtmatige daad, leggen we het helder uit en geven we concrete voorbeelden zodat je beter begrijpt wat het inhoudt en wat jouw rechten en plichten zijn.

Wat is een Onrechtmatige Daad?

In de basis is een onrechtmatige daad een handeling (of het nalaten daarvan) die in strijd is met de wet of met de zorgvuldigheid die in het maatschappelijk verkeer betaamt. Als je door zo'n handeling schade veroorzaakt aan een ander, ben je in principe verplicht om die schade te vergoeden. Het is belangrijk om te begrijpen dat het hier niet alleen gaat om opzettelijke handelingen; ook onoplettendheid of nalatigheid kunnen leiden tot een onrechtmatige daad.

De wettelijke basis voor de onrechtmatige daad vinden we in artikel 6:162 van het Burgerlijk Wetboek. Dit artikel is de hoeksteen van het aansprakelijkheidsrecht in Nederland en vormt de basis voor tal van schadeclaims.

De Kern van Artikel 6:162 BW

Artikel 6:162 BW stelt: "Hij die jegens een ander een onrechtmatige daad pleegt, welke hem kan worden toegerekend, is verplicht de schade die de ander dientengevolge lijdt, te vergoeden."

Laten we dit eens ontleden:

Onrechtmatige daad: Dit is de handeling (of het nalaten daarvan) die in strijd is met de wet of de maatschappelijke zorgvuldigheid.
Toerekenbaarheid: De daad moet aan de dader kunnen worden toegerekend. Dit betekent dat de dader schuld heeft aan de daad, of dat de daad voor zijn rekening komt (bijvoorbeeld op grond van de wet of de verkeersopvattingen).
Schade: De ander moet schade hebben geleden als gevolg van de onrechtmatige daad. Dit kan materiële schade zijn (bijvoorbeeld schade aan een auto) of immateriële schade (bijvoorbeeld pijn en verdriet).
Causaliteit: Er moet een causaal verband zijn tussen de onrechtmatige daad en de schade. Dit betekent dat de schade het directe gevolg moet zijn van de onrechtmatige daad.

Wanneer is een Daad Onrechtmatig?

De vraag wanneer een daad onrechtmatig is, is niet altijd eenvoudig te beantwoorden. De wet geeft geen definitieve opsomming van wat onrechtmatig is, maar noemt drie categorieën:

Inbreuk op een recht: Dit is bijvoorbeeld het schenden van iemands eigendomsrecht, privacyrecht of recht op lichamelijke integriteit. Denk aan het beschadigen van iemands auto (inbreuk op eigendomsrecht) of het afluisteren van iemands telefoongesprekken (inbreuk op privacyrecht).
Handelen in strijd met een wettelijke plicht: Dit is bijvoorbeeld het overtreden van een verkeersregel, zoals het door rood rijden, of het niet voldoen aan veiligheidsvoorschriften in een fabriek.
Handelen in strijd met de maatschappelijke zorgvuldigheid: Dit is de meest complexe categorie. Het gaat hier om handelingen die, hoewel ze niet direct in strijd zijn met een wet of een recht, toch onzorgvuldig zijn en schade veroorzaken. De zogenaamde 'kelderluik-arresten' spelen hier een cruciale rol in de jurisprudentie.

De Kelderluik-Arresten: Een Belangrijke Illustratie

De kelderluik-arresten van de Hoge Raad zijn een reeks uitspraken die betrekking hebben op de aansprakelijkheid voor gevaarzetting. De bekendste is het kelderluik-arrest uit 1965. In deze zaak liet een medewerker van Coca-Cola een kelderluik openstaan in een donkere gang. Een bezoeker viel in het kelderluik en raakte gewond. De Hoge Raad oordeelde dat Coca-Cola aansprakelijk was voor de schade, omdat de medewerker onvoldoende maatregelen had genomen om te voorkomen dat mensen in het kelderluik zouden vallen.

De Hoge Raad formuleerde een aantal criteria die van belang zijn bij de beoordeling of sprake is van gevaarzetting:

De waarschijnlijkheid dat mensen niet opletten: Hoe groot is de kans dat mensen niet opletten en in gevaar komen?
De kans dat daaruit ongevallen ontstaan: Hoe groot is de kans dat er daadwerkelijk een ongeval ontstaat als mensen niet opletten?
De ernst van de gevolgen: Hoe ernstig zijn de gevolgen als er een ongeval ontstaat?
De bezwaarlijkheid van de te nemen veiligheidsmaatregelen: Hoeveel moeite kost het om veiligheidsmaatregelen te nemen?

Als de kans op een ongeval groot is, de gevolgen ernstig zijn en de veiligheidsmaatregelen eenvoudig te nemen zijn, dan is er sprake van een grotere zorgplicht. Het niet naleven van deze zorgplicht kan leiden tot aansprakelijkheid voor een onrechtmatige daad.

Toerekenbaarheid: Wanneer Ben Je Verantwoordelijk?

Zelfs als er sprake is van een onrechtmatige daad, ben je niet automatisch aansprakelijk. De daad moet je ook kunnen worden toegerekend. Dit betekent dat er een reden moet zijn waarom jij verantwoordelijk bent voor de schade.

Er zijn drie gronden waarop een onrechtmatige daad aan de dader kan worden toegerekend:

Schuld: De daad is te wijten aan de schuld van de dader. Dit is het geval als de dader verwijtbaar heeft gehandeld. Denk aan iemand die roekeloos rijdt en daardoor een aanrijding veroorzaakt.
De wet: De wet bepaalt dat de daad voor rekening van de dader komt. Dit is bijvoorbeeld het geval bij ouders die aansprakelijk zijn voor de onrechtmatige daden van hun kinderen tot een bepaalde leeftijd.
De verkeersopvattingen: Volgens de in het maatschappelijk verkeer geldende opvattingen komt de daad voor rekening van de dader. Dit is een restcategorie die wordt gebruikt in gevallen waarin er geen sprake is van schuld of een wettelijke bepaling, maar het toch redelijk is om de dader aansprakelijk te stellen.

Schade en Causaliteit: De Vereiste Link

Om aanspraak te kunnen maken op schadevergoeding, moet er sprake zijn van schade. Dit kan zowel materiële schade (bijvoorbeeld schade aan een auto, kleding of andere bezittingen) als immateriële schade (bijvoorbeeld pijn, verdriet, angst of aantasting van eer en goede naam) zijn.

Maar schade alleen is niet genoeg. Er moet ook een causaal verband zijn tussen de onrechtmatige daad en de schade. Dit betekent dat de schade het directe gevolg moet zijn van de onrechtmatige daad. De juridische term hiervoor is "conditio sine qua non": de schade zou niet zijn ontstaan als de onrechtmatige daad niet had plaatsgevonden. Het vaststellen van causaliteit kan soms complex zijn, vooral in situaties waarin er meerdere oorzaken voor de schade zijn.

Voorbeelden van Onrechtmatige Daden

Om het allemaal wat concreter te maken, hier een paar voorbeelden van situaties die als een onrechtmatige daad kunnen worden beschouwd:

Verkeersongeval: Iemand rijdt door rood en veroorzaakt een aanrijding. De bestuurder die door rood reed, heeft een wettelijke plicht geschonden en is aansprakelijk voor de schade.
Letselschade: Iemand valt over een losliggende stoeptegel en breekt een been. Als de gemeente wist van de losliggende stoeptegel en geen maatregelen heeft genomen om dit te verhelpen, kan de gemeente aansprakelijk zijn voor de schade.
Smaad en laster: Iemand verspreidt onware en schadelijke geruchten over een ander. Dit is een inbreuk op de eer en goede naam van de ander en kan leiden tot een schadeclaim.
Productaansprakelijkheid: Een product is gebrekkig en veroorzaakt schade. De producent kan aansprakelijk zijn voor de schade op grond van productaansprakelijkheid.
Burenrecht: Het veroorzaken van onrechtmatige hinder, bijvoorbeeld door geluidsoverlast, kan een onrechtmatige daad opleveren.

Wat Te Doen Bij Een Onrechtmatige Daad?

Wat moet je doen als je slachtoffer bent van een onrechtmatige daad, of als je denkt dat je zelf een onrechtmatige daad hebt gepleegd?

Verzamel bewijs: Maak foto's van de schade, verzamel getuigenverklaringen en bewaar alle relevante documenten.
Stel de aansprakelijke partij aansprakelijk: Stuur een brief waarin je de aansprakelijke partij aansprakelijk stelt voor de schade. Vermeld duidelijk de feiten, de schade en het bedrag dat je claimt.
Neem contact op met een jurist: Een jurist kan je adviseren over je rechten en plichten en je helpen bij het indienen van een schadeclaim.
Schakel je verzekering in: Als je een aansprakelijkheidsverzekering hebt, meld de schade dan zo snel mogelijk bij je verzekeraar.

De Rol van Verzekeringen

Aansprakelijkheidsverzekeringen spelen een belangrijke rol in het afdekken van risico's op onrechtmatige daden. Een particuliere aansprakelijkheidsverzekering (AVP) beschermt je tegen de financiële gevolgen van schade die je per ongeluk aan anderen toebrengt. Bedrijven hebben vaak een bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering (BAV) om zich te beschermen tegen claims van derden.

Tot Slot: Voorkomen is Beter dan Genezen

Het voorkomen van een onrechtmatige daad is natuurlijk altijd beter dan het genezen van de gevolgen. Door zorgvuldig te handelen en rekening te houden met de belangen van anderen, kun je veel problemen voorkomen. Denk na over de mogelijke gevolgen van je handelen en neem maatregelen om schade te voorkomen. Wees alert, wees voorzichtig, en wees je bewust van de impact die je handelingen kunnen hebben.

Hopelijk heeft dit artikel je een beter inzicht gegeven in wat een onrechtmatige daad is. Het is een complex juridisch concept, maar met de juiste kennis kun je beter begrijpen wat je rechten en plichten zijn. Blijf op de hoogte en handel zorgvuldig, want voorkomen is inderdaad beter dan genezen.