Wat Is Een Septische Shock

Septische shock. Een term die angst inboezemt, en terecht. Het is een levensbedreigende complicatie van een infectie die de hele werking van het lichaam kan ontregelen. In dit artikel gaan we dieper in op wat septische shock precies is, de oorzaken, symptomen, diagnose, behandeling en de cruciale rol van snelle herkenning en actie.

Wat is Septische Shock?

Septische shock is de meest ernstige fase van sepsis. Sepsis zelf is een reactie van het lichaam op een infectie. Normaal gesproken probeert het immuunsysteem de infectie te bestrijden, maar bij sepsis slaat dit op hol. De ontstekingsreactie wordt overdreven en beschadigt de eigen weefsels en organen.

Septische shock treedt op wanneer sepsis leidt tot een levensgevaarlijke lage bloeddruk die niet reageert op vochttoediening en vasopressoren (medicijnen die de bloedvaten vernauwen). Dit resulteert in een ontoereikende toevoer van zuurstof en voedingsstoffen naar de vitale organen, wat kan leiden tot orgaanfalen en overlijden.

Oorzaken van Septische Shock

Septische shock wordt altijd veroorzaakt door een infectie. De meest voorkomende infecties die tot sepsis en septische shock kunnen leiden zijn:

Bacteriële infecties: Dit zijn de meest voorkomende oorzaken. Denk aan longontsteking, urineweginfecties, buikvliesontsteking en huidinfecties.
Virale infecties: Hoewel minder frequent dan bacteriële infecties, kunnen virussen zoals influenza (griep) en COVID-19 ook sepsis en septische shock veroorzaken.
Fungale infecties: Schimmelinfecties, vooral bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem, kunnen levensbedreigend zijn.
Parasitaire infecties: In bepaalde delen van de wereld kunnen parasieten sepsis en septische shock induceren.

De bron van de infectie kan overal in het lichaam zijn. Soms is de infectie duidelijk aanwezig, bijvoorbeeld bij een wondinfectie. In andere gevallen is het moeilijker om de bron te achterhalen, bijvoorbeeld bij een infectie in de buikholte.

Risicofactoren voor Septische Shock

Niet iedereen die een infectie oploopt, ontwikkelt sepsis en septische shock. Bepaalde factoren verhogen het risico aanzienlijk:

Verzwakt immuunsysteem: Personen met HIV/AIDS, kankerpatiënten die chemotherapie ondergaan, transplantatiepatiënten die immunosuppressiva gebruiken, en ouderen zijn vatbaarder.
Chronische ziekten: Diabetes, chronische longziekten, hartfalen en nierfalen verhogen het risico.
Recente operatie of invasieve ingreep: Na een operatie of een ingreep waarbij instrumenten in het lichaam worden gebracht, is er een verhoogd risico op infecties.
Jonge kinderen en ouderen: Het immuunsysteem van jonge kinderen is nog niet volledig ontwikkeld, terwijl het immuunsysteem van ouderen minder efficiënt werkt.
Verblijf op de Intensive Care: Patiënten op de IC zijn vaak verzwakt en ondergaan invasieve procedures, wat het risico op infecties verhoogt.
Gebruik van antibiotica: Hoewel antibiotica infecties bestrijden, kunnen ze ook de natuurlijke bacteriële flora verstoren en de kans op infecties met resistente bacteriën vergroten.

Symptomen van Septische Shock

De symptomen van septische shock zijn ernstig en snel progressief. Snelle herkenning is cruciaal voor een succesvolle behandeling. Enkele belangrijke symptomen zijn:

Lage bloeddruk: Ondanks vochttoediening blijft de bloeddruk gevaarlijk laag.
Snelle hartslag: Het hart probeert de lage bloeddruk te compenseren door sneller te pompen.
Snelle ademhaling: Het lichaam probeert meer zuurstof op te nemen.
Verwardheid of desoriëntatie: Door de verminderde bloedtoevoer naar de hersenen kan de patiënt verward raken.
Verminderde urineproductie: De nieren functioneren minder goed door de lage bloeddruk.
Koude, klamme huid: Door de slechte doorbloeding voelt de huid koud en klam aan.
Koorts of juist lage lichaamstemperatuur: Beide uitersten kunnen voorkomen.
Extreem ziek gevoel: Een algemeen gevoel van ernstig ziek zijn.

Het is belangrijk te benadrukken dat de symptomen van septische shock snel kunnen verergeren. Een patiënt die zich aanvankelijk "alleen maar" ziek voelt, kan binnen enkele uren in levensgevaar verkeren.

Diagnose van Septische Shock

De diagnose van septische shock wordt gesteld op basis van de symptomen, lichamelijk onderzoek en laboratoriumonderzoek. Belangrijke diagnostische testen zijn:

Bloedonderzoek: Hiermee kan een infectie worden aangetoond (verhoogd aantal witte bloedcellen), orgaanfalen (verhoogde lever- en nierwaarden) en problemen met de bloedstolling. Lactaatwaarden worden gemeten om de zuurstofvoorziening van de weefsels te beoordelen.
Bloedkweken: Om de bacterie of ander micro-organisme te identificeren dat de infectie veroorzaakt.
Urineonderzoek: Om een urineweginfectie uit te sluiten.
Beeldvormend onderzoek: Röntgenfoto's, CT-scans of MRI's kunnen worden gebruikt om de bron van de infectie te lokaliseren, bijvoorbeeld een longontsteking of een abces in de buikholte.

Het is cruciaal om snel een diagnose te stellen, omdat de behandeling van septische shock tijdgevoelig is.

Behandeling van Septische Shock

De behandeling van septische shock is intensief en multidisciplinair. Het vindt vrijwel altijd plaats op een Intensive Care afdeling. De belangrijkste aspecten van de behandeling zijn:

Toediening van antibiotica: Zo snel mogelijk nadat bloedkweken zijn afgenomen, worden breedspectrum antibiotica toegediend om de infectie te bestrijden. Zodra de bacterie bekend is, kan worden overgeschakeld op een meer specifiek antibioticum.
Vochttoediening: Om de bloeddruk te verhogen en de orgaanperfusie te verbeteren.
Vasopressoren: Medicijnen zoals noradrenaline om de bloedvaten te vernauwen en de bloeddruk te verhogen, wanneer vochttoediening alleen niet voldoende is.
Zuurstoftherapie of beademing: Om de zuurstofvoorziening van het lichaam te waarborgen. In ernstige gevallen is mechanische beademing noodzakelijk.
Ondersteuning van de orgaanfunctie: Bij nierfalen kan dialyse nodig zijn. Andere organen worden ondersteund met medicijnen en andere therapieën.
Broncontrole: Het verwijderen van de bron van de infectie, bijvoorbeeld door het draineren van een abces of het verwijderen van geïnfecteerd weefsel.
Bloedtransfusies: Indien nodig om het zuurstoftransport te verbeteren.

De behandeling van septische shock is complex en vereist een nauwe samenwerking tussen artsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners.

Real-World Voorbeelden en Data

Septische shock is een ernstig probleem met een aanzienlijke impact op de volksgezondheid. Cijfers van diverse onderzoeken tonen aan dat de mortaliteit van septische shock tussen de 30% en 50% ligt. Dit betekent dat een aanzienlijk deel van de patiënten met septische shock overlijdt, ondanks intensieve behandeling.

Een voorbeeld: Uit een recente studie in Nederland bleek dat sepsis jaarlijks bij ongeveer 40.000 mensen wordt vastgesteld, waarvan een aanzienlijk deel septische shock ontwikkelt. De kosten van de behandeling van sepsis en septische shock zijn aanzienlijk, zowel in termen van geld als van menselijk leed.

Een ander voorbeeld is de toename van het aantal infecties met resistente bacteriën. Deze bacteriën zijn ongevoelig voor veelgebruikte antibiotica, waardoor de behandeling van sepsis en septische shock moeilijker wordt. Dit onderstreept het belang van verantwoord antibioticagebruik en het ontwikkelen van nieuwe antibiotica.

Conclusie en Oproep tot Actie

Septische shock is een levensbedreigende complicatie van een infectie die snelle herkenning en behandeling vereist. Een hoog bewustzijn van de risicofactoren, symptomen en de noodzaak van onmiddellijke medische hulp is cruciaal voor het verbeteren van de overlevingskansen. Iedereen – van medische professionals tot het publiek – kan een rol spelen in de strijd tegen sepsis en septische shock.

Wat kunt u doen? Wees alert op de symptomen van sepsis, vooral als u een infectie heeft en tot een risicogroep behoort. Aarzel niet om medische hulp te zoeken als u zich ernstig ziek voelt. Informeer uw arts over uw medische geschiedenis en eventuele medicijnen die u gebruikt. En bovenal: steun onderzoek naar nieuwe behandelingen en preventiemethoden voor sepsis en septische shock.

Samen kunnen we het verschil maken.