Wat Is Een Stil Delier

Je kent het wel: een familielid, vaak een oudere, die plotseling verward is, dingen ziet die er niet zijn, of onrustig gedrag vertoont. Dit kan wijzen op een delier, een acute verwardheid. Maar wat als die kenmerkende onrust ontbreekt? Wat als de verwardheid zich juist uit in stilte en teruggetrokkenheid? Dan spreken we van een stil delier, een vaak over het hoofd geziene en daardoor gevaarlijke aandoening.

Wat is een stil delier?

Een stil delier, ook wel hypoactief delier genoemd, is een vorm van delier waarbij de persoon niet de typische kenmerken van onrust en hyperactiviteit vertoont. In plaats daarvan is er sprake van apathie, verminderde alertheid, traagheid en teruggetrokkenheid. De persoon lijkt suf, reageert minder op prikkels en kan moeilijk te bereiken zijn.

Verschil met 'normaal' delier

Het belangrijkste verschil met een 'normaal' delier (ook wel hyperactief delier) is dus de afwezigheid van agitatie. Bij een hyperactief delier zie je onrust, ijlkoortsen, hallucinaties en een verhoogde activiteit. Bij een stil delier is het tegenovergestelde het geval: de persoon is juist minder actief en reageert minder op de omgeving.

Dit onderscheid is cruciaal, omdat een stil delier vaak niet herkend wordt. Omdat de persoon geen overlast veroorzaakt, wordt de verandering in gedrag vaak toegeschreven aan bijvoorbeeld vermoeidheid, depressie of dementie. Dit kan leiden tot een late diagnose en inadequate behandeling, met potentieel ernstige gevolgen.

Hoe herken je een stil delier?

Het herkennen van een stil delier vraagt om alertheid en een goede observatie van de persoon. Let op de volgende signalen:

Verminderde alertheid: De persoon is suf, slaperig of moeilijk wakker te krijgen.
Apathie: Er is weinig interesse in de omgeving en weinig emotionele reactie.
Teruggetrokkenheid: De persoon praat minder, zoekt minder contact en isoleert zich.
Trage reacties: Het duurt langer voordat de persoon reageert op vragen of opdrachten.
Verwardheid: Moeite met oriëntatie in tijd en plaats, problemen met het geheugen.
Verminderde spraak: De spraak kan langzaam, monotoon en onsamenhangend zijn.
Slechte concentratie: Moeite met het vasthouden van de aandacht.
Hallucinaties of wanen: Hoewel minder frequent dan bij een hyperactief delier, kunnen ook bij een stil delier hallucinaties of wanen voorkomen, al zijn deze moeilijker te detecteren.

Het is belangrijk om te onthouden dat deze symptomen acuut ontstaan en een verandering zijn ten opzichte van het normale gedrag van de persoon. Een geleidelijke achteruitgang in cognitie wijst eerder op dementie dan op een delier.

Oorzaken van een stil delier

Een stil delier heeft altijd een onderliggende oorzaak. Het is een symptoom van een lichamelijke aandoening of een reactie op medicatie. Mogelijke oorzaken zijn:

Infecties: Zoals een longontsteking, urineweginfectie of griep.
Medicatie: Vooral medicijnen met een anticholinerge werking, zoals bepaalde antidepressiva, antihistaminica en pijnstillers. Ook het stoppen met bepaalde medicatie, zoals benzodiazepinen, kan een delier veroorzaken.
Uitdroging: Vooral bij ouderen is uitdroging een veelvoorkomende oorzaak.
Stofwisselingsstoornissen: Zoals een verstoord natriumgehalte of een te hoog glucosegehalte.
Pijn: Acute pijn, vooral na een operatie of trauma.
Hartfalen: Een verminderde doorbloeding van de hersenen.
Constipatie: Ernstige constipatie kan, vooral bij ouderen, een delier uitlokken.
Operaties: Vooral bij ouderen is er een verhoogd risico op een delier na een operatie, door de combinatie van narcose, pijn en medicatie.
Onderliggende aandoeningen: Dementie, Parkinson en andere neurologische aandoeningen verhogen het risico op een delier.

Het is belangrijk om de onderliggende oorzaak van het delier te achterhalen en te behandelen. Zonder behandeling kan een stil delier ernstige gevolgen hebben.

Gevolgen van een stil delier

Een stil delier kan ernstige gevolgen hebben, zowel op de korte als op de lange termijn. Omdat het vaak niet herkend wordt, kan de behandeling vertraagd worden, wat de risico's vergroot. Mogelijke gevolgen zijn:

Verlengde ziekenhuisopname: Een delier kan leiden tot een langere verblijfsduur in het ziekenhuis.
Verhoogd risico op complicaties: Een delier kan het herstel van een andere aandoening belemmeren en het risico op complicaties, zoals infecties en doorligwonden, verhogen.
Functionele achteruitgang: Een delier kan leiden tot een verminderde fysieke en cognitieve functie, waardoor de persoon afhankelijker wordt van hulp.
Verhoogd risico op dementie: Er is een verband tussen een delier en een verhoogd risico op het ontwikkelen van dementie in de toekomst.
Verhoogde mortaliteit: Een delier, vooral een stil delier, is geassocieerd met een verhoogd risico op overlijden. Een studie toonde aan dat patiënten met een stil delier een significant hogere mortaliteit hadden dan patiënten met een hyperactief delier (Ely et al., 2001).

Kortom, een stil delier is een serieuze aandoening die snel herkend en behandeld moet worden.

Behandeling van een stil delier

De behandeling van een stil delier richt zich op het behandelen van de onderliggende oorzaak en het bieden van ondersteunende zorg. Dit kan onder meer omvatten:

Behandeling van infecties: Antibiotica bij een bacteriële infectie.
Stoppen of aanpassen van medicatie: In overleg met de arts de medicatie herzien en eventueel stoppen of aanpassen.
Hydratatie: Zorgen voor voldoende vochtinname, eventueel via een infuus.
Pijnbestrijding: Adequate pijnbestrijding, indien nodig.
Optimalisatie van de omgeving: Zorgen voor een rustige, veilige en vertrouwde omgeving.
Reoriëntatie: Regelmatig de persoon informeren over tijd, plaats en situatie.
Stimulatie: Zorgen voor voldoende stimulatie, zoals gesprekken, activiteiten en contact met familie en vrienden. Echter, overstimulatie moet vermeden worden.
Medicamenteuze behandeling: In sommige gevallen kan medicatie nodig zijn om de symptomen van het delier te verminderen, maar dit wordt bij voorkeur vermeden en alleen ingezet als andere maatregelen onvoldoende effect hebben.

Een multidisciplinaire aanpak, met betrokkenheid van artsen, verpleegkundigen, familie en eventueel andere zorgverleners, is essentieel voor een succesvolle behandeling.

Wat kun jij doen?

Als familielid of naaste kun je een belangrijke rol spelen bij het herkennen en signaleren van een stil delier. Let op veranderingen in gedrag en meld deze direct aan de arts of verpleegkundige. Zorg voor een rustige en vertrouwde omgeving en probeer de persoon te reoriënteren. Jouw alertheid en betrokkenheid kunnen het verschil maken.

Wees alert op veranderingen in het gedrag van je naaste. Praat erover met de huisarts. Vroegtijdige herkenning en behandeling kunnen ernstige gevolgen voorkomen en de kwaliteit van leven verbeteren.

Dit artikel is bedoeld om je te informeren over het stille delier en je bewust te maken van het belang van vroegtijdige herkenning. Raadpleeg altijd een arts voor een diagnose en behandeling. Samen kunnen we ervoor zorgen dat het stille delier niet langer over het hoofd wordt gezien.

Referenties:

Ely, E. W., et al. "Delirium in mechanically ventilated patients: validity and reliability of the confusion assessment method for the intensive care unit (CAM-ICU)." *JAMA* 286.21 (2001): 2703-2710.