Hoe Wordt Een Burgemeester Gekozen

Heb je je ooit afgevraagd wie eigenlijk de burgemeester van jouw gemeente aanstelt? En hoe dat proces precies verloopt? Veel mensen denken dat ze stemmen op hun burgemeester, net als bij de gemeenteraadsverkiezingen. De realiteit is echter net iets complexer. In dit artikel leggen we je stap voor stap uit hoe een burgemeester in Nederland wordt gekozen. Het kan best een beetje ingewikkeld lijken, maar we proberen het zo duidelijk en begrijpelijk mogelijk te maken.

De Huidige Procedure: Benoeming, Niet Verkiezing

In Nederland worden burgemeesters niet direct door de bevolking gekozen. Ze worden benoemd. Dit benoemingsproces bestaat uit een aantal belangrijke stappen.

Stap 1: Het Ontstaan van een Vacature

Het begint allemaal wanneer de positie van burgemeester vrijkomt. Dit kan gebeuren doordat de huidige burgemeester met pensioen gaat, naar een andere functie vertrekt, of om een andere reden stopt. Zodra de vacature bekend is, begint de procedure.

Stap 2: De Vertrouwenscommissie

De gemeenteraad stelt een vertrouwenscommissie in. Deze commissie bestaat uit een aantal raadsleden. Hun belangrijkste taak is het opstellen van een profielschets van de ideale kandidaat.

De profielschets is cruciaal. Hierin staat beschreven aan welke eisen de toekomstige burgemeester moet voldoen. Denk aan competenties, ervaring, en persoonlijke eigenschappen. Vaak wordt ook gekeken naar de specifieke behoeften en uitdagingen van de gemeente. Stel je voor: een gemeente met grote economische problemen heeft wellicht een burgemeester nodig met ervaring in financieel management.

Stap 3: Openstelling van de Vacature en Sollicitaties

De vacature wordt openbaar gemaakt. Geïnteresseerden kunnen vervolgens solliciteren. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) speelt hierbij een coördinerende rol. Zij zorgen ervoor dat de vacature breed bekend wordt gemaakt.

Er kunnen zich heel wat kandidaten melden, soms tientallen! De vertrouwenscommissie heeft de taak om al deze sollicitaties te beoordelen en een selectie te maken van de meest geschikte kandidaten.

Stap 4: Gesprekken en Selectie door de Vertrouwenscommissie

De vertrouwenscommissie voert gesprekken met de geselecteerde kandidaten. Deze gesprekken zijn vaak vertrouwelijk en intensief. De commissie probeert een goed beeld te krijgen van de kwaliteiten, motivatie en persoonlijkheid van de kandidaten.

Na de gesprekken maakt de commissie een shortlist van de meest geschikte kandidaten. Meestal zijn dit er twee of drie.

Stap 5: Aanbeveling aan de Gemeenteraad

De vertrouwenscommissie doet een aanbeveling aan de gemeenteraad. In deze aanbeveling staat wie de commissie het meest geschikt acht voor de functie van burgemeester. De aanbeveling is niet bindend, maar de gemeenteraad hecht er doorgaans veel waarde aan.

Stap 6: De Gemeenteraad en de Minister

De gemeenteraad bespreekt de aanbeveling van de vertrouwenscommissie in een besloten vergadering. Vervolgens stelt de raad een voordracht op voor de minister van BZK. In deze voordracht staat wie de gemeenteraad graag als burgemeester zou zien benoemd.

Het is belangrijk te onthouden dat de gemeenteraad niet gebonden is aan de aanbeveling van de vertrouwenscommissie, maar in de praktijk volgt de raad deze meestal wel op.

Stap 7: Onderzoek door de AIVD

Voordat de minister een kandidaat benoemt, wordt er een veiligheidsonderzoek uitgevoerd door de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD). Dit is een standaardprocedure om te controleren of de kandidaat geen risico vormt voor de openbare orde en veiligheid.

Stap 8: Benoeming door de Koning

Na het veiligheidsonderzoek en de goedkeuring van de minister, wordt de burgemeester officieel benoemd door de Koning (in de praktijk is dit een formaliteit die door de minister van BZK wordt geregeld). De burgemeester wordt benoemd voor een periode van zes jaar.

Stap 9: Installatie

De nieuwe burgemeester wordt vervolgens geïnstalleerd tijdens een officiële ceremonie in de gemeente. Hierbij legt de burgemeester de eed of belofte af.

Waarom Benoeming en Geen Verkiezing?

De keuze voor benoeming en niet voor directe verkiezing van burgemeesters is een bewuste keuze. De gedachte hierachter is dat de burgemeester een bovenpartijdige rol moet vervullen. Hij of zij moet het algemeen belang van de gemeente dienen en niet gebonden zijn aan de belangen van een bepaalde politieke partij.

Een gekozen burgemeester zou wellicht meer geneigd zijn om de belangen van zijn of haar achterban te behartigen. Door de benoemingsprocedure wordt er gezocht naar een burgemeester die geschikt is voor de functie op basis van zijn of haar kwaliteiten en ervaring, en niet zozeer op basis van populariteit.

Discussie over Directe Verkiezing

Er is al jaren een discussie over de vraag of burgemeesters niet direct door de bevolking moeten worden gekozen. Voorstanders van directe verkiezing argumenteren dat dit de democratische legitimiteit van de burgemeester zou vergroten. Een gekozen burgemeester zou meer verantwoording verschuldigd zijn aan de inwoners van de gemeente.

Tegenstanders vrezen echter dat directe verkiezing kan leiden tot polarisatie en dat het moeilijker zou worden om een burgemeester te vinden die boven de partijen staat. Bovendien zou het de rol van de gemeenteraad kunnen ondermijnen.

In het verleden zijn er experimenten geweest met de rechtstreekse verkiezing van burgemeesters. De resultaten waren wisselend en hebben niet geleid tot een landelijke invoering van directe verkiezing.

Invloed Uitoefenen als Burger

Hoewel je als burger niet direct stemt op de burgemeester, heb je wel degelijk invloed op het proces. Je kunt bijvoorbeeld:

• Actief deelnemen aan de gemeenteraadsverkiezingen. De samenstelling van de gemeenteraad is immers van invloed op de profielschets en de voordracht van de burgemeester.
• Je stem laten horen tijdens inspraakavonden over de profielschets.
• Contact opnemen met de leden van de vertrouwenscommissie om je mening te geven over de gewenste kwaliteiten van de burgemeester.
• De lokale media volgen en je mening geven over de kandidaten die in beeld zijn.

Door je actief te betrekken bij de lokale politiek, kun je ervoor zorgen dat jouw stem gehoord wordt en dat er een burgemeester wordt benoemd die de belangen van de gemeente behartigt.

Conclusie

Het benoemingsproces van een burgemeester is een complex proces met verschillende stappen en betrokken partijen. Hoewel de burgemeester niet direct door de bevolking wordt gekozen, zijn er wel degelijk mogelijkheden om als burger invloed uit te oefenen op het proces. Door je actief te betrekken bij de lokale politiek, kun je ervoor zorgen dat er een burgemeester wordt benoemd die goed is voor jouw gemeente. Het is belangrijk om te begrijpen hoe dit proces werkt, zodat je je stem zo effectief mogelijk kunt laten horen.

Hopelijk heeft dit artikel je een duidelijk beeld gegeven van hoe een burgemeester in Nederland wordt gekozen. Het is een proces dat zorgvuldigheid vereist, met als doel een geschikte en integere burgemeester te vinden die het algemeen belang van de gemeente dient.