Artikel 289 Wetboek Van Strafrecht

Stel je voor: je vertrouwt iemand, je voelt je veilig, en die persoon misbruikt dat vertrouwen op de meest intieme manier. Dit is helaas de realiteit voor veel slachtoffers van seksueel misbruik. In dit artikel duiken we diep in artikel 289 van het Wetboek van Strafrecht, een belangrijk artikel dat specifiek betrekking heeft op seksueel misbruik van personen die niet in staat zijn hun wil te bepalen. We leggen uit wat dit artikel precies inhoudt, wie er slachtoffer kan worden, en welke straffen er op staan. Dit artikel is bedoeld voor iedereen die geïnteresseerd is in het strafrecht, in het bijzonder voor slachtoffers, hun families, professionals in de zorg, en advocaten. Ons doel is om meer duidelijkheid te scheppen over dit complexe onderwerp en om slachtoffers en hun omgeving te informeren over hun rechten en mogelijkheden.

Wat is Artikel 289 Wetboek van Strafrecht?

Artikel 289 van het Wetboek van Strafrecht omschrijft het seksueel binnendringen van iemand die niet in staat is zijn of haar wil te bepalen. Dit is een cruciaal onderscheid met andere vormen van seksueel misbruik. Het gaat hier om situaties waarin het slachtoffer, door bijvoorbeeld een verstandelijke beperking, een psychische aandoening, bewusteloosheid of een andere oorzaak, geen 'nee' kan zeggen of de aard van de handeling niet begrijpt.

De volledige wettekst luidt (vereenvoudigd): "Hij die met iemand seksuele handelingen verricht of laat verrichten, terwijl hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat die persoon niet in staat is zijn wil te bepalen, wordt gestraft...".

De Kern van de Zaak

De kern van artikel 289 is dus dat de dader misbruik maakt van de kwetsbare positie van het slachtoffer. Het gaat erom dat het slachtoffer niet in staat is om een bewuste, vrije keuze te maken over seksuele handelingen. Dit maakt de daad extra laaghartig en strafwaardig.

Wie Valt Onder Artikel 289?

Artikel 289 is van toepassing op een breed scala aan situaties. Enkele voorbeelden zijn:

Personen met een verstandelijke beperking: Mensen met een IQ onder een bepaald niveau kunnen vaak niet de gevolgen van seksuele handelingen overzien of zich daartegen verzetten.
Personen met een psychische aandoening: Tijdens psychotische periodes of bij bepaalde aandoeningen kunnen mensen verminderd toerekeningsvatbaar zijn.
Personen die bewusteloos zijn: Iemand die slaapt, onder invloed van alcohol of drugs is, of anderszins buiten bewustzijn verkeert, kan zich niet verdedigen.
Personen met dementie: In gevorderde stadia van dementie kunnen mensen de realiteit niet meer goed inschatten en zijn ze extra kwetsbaar.
Jonge kinderen: Hoewel er specifieke artikelen zijn voor seksueel misbruik van minderjarigen, kan artikel 289 van toepassing zijn als de jonge leeftijd de wilsonbekwaamheid aantoont.

Het is belangrijk te benadrukken dat de specifieke omstandigheden van het geval altijd bepalend zijn. De rechter zal beoordelen of het slachtoffer daadwerkelijk niet in staat was zijn of haar wil te bepalen, en of de dader dit wist of had moeten weten.

Wat Zijn de Strafen?

De straffen voor overtreding van artikel 289 zijn niet mis. De wetgever beschouwt dit als een ernstig misdrijf. De maximale straf is afhankelijk van de ernst van de feiten en de omstandigheden waaronder het misbruik heeft plaatsgevonden.

De basisstraf is een gevangenisstraf van ten hoogste twaalf jaren. Echter, onder verzwarende omstandigheden kan de straf hoger uitvallen. Denk hierbij aan:

Het toebrengen van zwaar lichamelijk letsel: Als het slachtoffer ernstig gewond raakt als gevolg van het seksueel misbruik.
Het veroorzaken van de dood: Als het seksueel misbruik de dood van het slachtoffer tot gevolg heeft.
Het misbruik van een gezagsrelatie: Als de dader een vertrouwenspositie bekleedde ten opzichte van het slachtoffer (bijvoorbeeld een verzorger, arts, of therapeut).

In deze gevallen kan de straf oplopen tot vijftien jaren of zelfs levenslang.

Naast gevangenisstraf kan de rechter ook andere maatregelen opleggen, zoals:

TBS (terbeschikkingstelling): Als de dader lijdt aan een psychische stoornis die van invloed was op het plegen van het misdrijf.
Contactverbod: De dader mag geen contact meer opnemen met het slachtoffer of zijn/haar familie.
Schadevergoeding: De dader moet een financiële vergoeding betalen aan het slachtoffer voor de geleden schade.

Het Belang van Aangifte

Het is van cruciaal belang dat slachtoffers van seksueel misbruik, of hun vertegenwoordigers, aangifte doen bij de politie. Dit is de eerste stap naar gerechtigheid. Aangifte doen is niet makkelijk, maar het is belangrijk voor:

De strafvervolging van de dader: Zonder aangifte kan de dader vaak niet worden vervolgd.
De erkenning van het leed van het slachtoffer: Een aangifte en een eventuele rechtszaak kunnen bijdragen aan de verwerking van het trauma.
Het voorkomen van toekomstige slachtoffers: Door de dader te stoppen, kunnen andere mensen worden beschermd.

De politie is verplicht om aangiftes van seksueel misbruik serieus te nemen en zorgvuldig te onderzoeken. Slachtoffers hebben recht op bijstand van een advocaat en slachtofferhulp.

Wat Kun Je Doen?

Als je zelf slachtoffer bent van seksueel misbruik, of als je iemand kent die slachtoffer is, weet dan dat je niet alleen bent. Er zijn verschillende instanties die je kunnen helpen:

Slachtofferhulp Nederland: Biedt emotionele en praktische steun aan slachtoffers en hun naasten.
Het Juridisch Loket: Geeft gratis juridisch advies.
Een advocaat: Kan je bijstaan tijdens het strafproces en je belangen behartigen.
Meld Misdaad Anoniem: Als je informatie hebt over seksueel misbruik, maar je wilt anoniem blijven.

Aarzel niet om hulp te zoeken. Schaam je niet. Wat jou is overkomen, is nooit jouw schuld.

Artikel 289 in de Praktijk: Een Voorbeeld

Om artikel 289 verder te verduidelijken, een voorbeeld: Een man werkt als verzorger in een verpleeghuis voor mensen met dementie. Hij maakt seksueel misbruik van een bewoonster die in een vergevorderd stadium van dementie verkeert en niet meer in staat is haar wil te bepalen. De man weet dit, of had dit redelijkerwijs moeten vermoeden. In dit geval is er sprake van een overtreding van artikel 289. De man heeft misbruik gemaakt van de kwetsbare positie van de bewoonster en zal strafrechtelijk worden vervolgd. De verzwarende omstandigheid hier is de gezagsrelatie die de man had ten opzichte van het slachtoffer.

Conclusie: Bescherming van Kwetsbaren

Artikel 289 van het Wetboek van Strafrecht is een essentiële bepaling die bedoeld is om de meest kwetsbare mensen in onze samenleving te beschermen tegen seksueel misbruik. Het artikel benadrukt dat iedereen recht heeft op seksuele autonomie, ongeacht hun mentale of fysieke gesteldheid. Door het strafbaar stellen van seksueel binnendringen van wilsonbekwame personen, geeft de wet een duidelijk signaal af: misbruik van kwetsbaarheid wordt niet getolereerd. Het is belangrijk dat we ons allemaal bewust zijn van dit artikel, zodat we kunnen bijdragen aan een samenleving waarin kwetsbare mensen veilig zijn en beschermd worden. Laten we samen werken aan een omgeving waarin signalen van misbruik worden herkend en actie wordt ondernomen om slachtoffers te helpen en daders te verantwoorden. Dit artikel is niet alleen een juridische tekst, maar ook een verklaring van morele verantwoordelijkheid.