Het Hoofd Van Haydn Boek

Het boek "Het Hoofd Van Haydn" van Geert Mak, oorspronkelijk uitgegeven in 1990, is meer dan alleen een biografie van de beroemde componist Joseph Haydn. Het is een fascinerende reis door de late 18e en vroege 19e eeuw, een periode van immense politieke en sociale omwentelingen. Mak gebruikt Haydn's leven en de omzwervingen van zijn schedel na zijn dood als een lens om de obsessie met roem, wetenschap, en de veranderende opvattingen over het lichaam en de ziel te onderzoeken. Het is een verhaal dat niet alleen over Haydn gaat, maar over de gehele tijdsgeest van een cruciale periode in de Europese geschiedenis.

Haydn's Leven: Meer Dan Alleen Muziek

Het boek begint met een beschrijving van Haydn's bescheiden afkomst en zijn gestage opkomst tot roem. Mak beschrijft hoe Haydn, geboren in een arm gezin in Rohrau, Oostenrijk, via hard werken en talent een positie als hofcomponist verwierf bij de rijke en invloedrijke familie Esterházy. Deze positie bood hem stabiliteit en de mogelijkheid om te componeren, maar legde hem ook beperkingen op. Hij was in dienst van de familie en moest aan hun eisen voldoen.

De kracht van het boek schuilt in Mak's vermogen om Haydn's persoonlijke leven te verweven met de bredere historische context. Hij laat zien hoe Haydn's muziek werd beïnvloed door de politieke en sociale gebeurtenissen van zijn tijd, zoals de Franse Revolutie en de Napoleontische oorlogen. Haydn's latere symfonieën, bijvoorbeeld, worden gekenmerkt door een grotere dramatische intensiteit en een gevoel van onrust, wat wellicht een reflectie is van de turbulente tijden waarin ze werden gecomponeerd.

De Tijdgeest van de Verlichting

Een belangrijk aspect van "Het Hoofd Van Haydn" is de beschrijving van de Verlichting, een intellectuele stroming die de nadruk legde op rede, wetenschap en individuele vrijheid. Mak laat zien hoe deze ideeën Haydn's leven en werk beïnvloedden. De Verlichting leidde tot een groeiende interesse in wetenschap en de menselijke anatomie. Dit verklaart mede de latere fascinatie met Haydn's schedel.

De wetenschap stond centraal. Men probeerde de wereld rationeel te verklaren en de mysteries van het menselijk lichaam te ontrafelen. Fysiognomie, de leer die de karaktereigenschappen van een persoon kon afleiden uit zijn uiterlijk, werd populair. Dit verklaart de interesse in Haydn's schedel; men hoopte er iets over zijn genialiteit te kunnen leren.

De Omzwervingen van Haydn's Schedel

Het meest bizarre en intrigerende aspect van het verhaal is ongetwijfeld de diefstal van Haydn's schedel. Enkele dagen na Haydn's dood in 1809 werd zijn graf bezocht door twee frenologen, Peter Carl en Joseph Rosenbaum. Zij waren geïnteresseerd in Haydn's schedel om te onderzoeken of er een fysieke basis was voor zijn muzikale genialiteit. Omdat de familie een ander formaat kist had besteld dan de oorspronkelijke, was er ruimte over. Dit gaf de frenologen de kans de schedel te stelen en te vervangen door een andere.

Deze diefstal markeert het begin van een bizarre en lange reis voor Haydn's schedel. Jarenlang bleef de schedel verborgen, van hand tot hand gaand, totdat hij uiteindelijk in 1954 werd herenigd met de rest van Haydn's stoffelijke resten in Eisenstadt. Dit absurde verhaal illustreert de toenemende obsessie met roem, wetenschap en de overblijfselen van beroemde personen.

Frenologie en de Romantiek

De frenologie, de pseudowetenschap die de vorm van de schedel associeerde met bepaalde karaktereigenschappen, speelde een belangrijke rol in de diefstal van Haydn's schedel. Aanhangers van de frenologie geloofden dat de schedel de sleutel was tot het begrijpen van iemands persoonlijkheid en talenten. Dit geloof werd nog versterkt door de Romantiek, een culturele beweging die de nadruk legde op emotie, individualiteit en het mysterie van het genie.

De Romantiek verheerlijkte het genie, de uitzonderlijke kunstenaar wiens talent niet te verklaren was met rationele argumenten. Haydn, als een van de grootste componisten van zijn tijd, werd gezien als zo'n genie. De diefstal van zijn schedel was een poging om de geheimen van zijn genialiteit te ontrafelen, om te begrijpen wat hem zo uitzonderlijk maakte. Het is een tragische, maar ook fascinerende illustratie van de spanning tussen wetenschap en romantiek.

Politiek en Sociale Verandering

"Het Hoofd Van Haydn" is niet alleen een verhaal over muziek en wetenschap, maar ook over politiek en sociale verandering. Mak laat zien hoe de Franse Revolutie en de Napoleontische oorlogen een diepgaande impact hadden op de Europese samenleving. De oude aristocratische orde werd uitgedaagd en nieuwe ideeën over vrijheid, gelijkheid en broederschap verspreidden zich over het continent.

Haydn's leven weerspiegelt deze veranderingen. Hij werkte aanvankelijk in dienst van de aristocratie, maar verwierf later steeds meer onafhankelijkheid en roem als zelfstandig componist. Zijn muziek werd steeds vaker uitgevoerd in openbare concerten, waardoor een groter publiek toegang kreeg tot zijn werk. Dit weerspiegelt de groeiende democratisering van de cultuur.

De Impact van de Franse Revolutie

De Franse Revolutie had een enorme impact op de Europese cultuur. Niet alleen veranderden de politieke verhoudingen, maar ook de manier waarop mensen over zichzelf en de wereld dachten. De idealen van de Revolutie – vrijheid, gelijkheid en broederschap – inspireerden kunstenaars en intellectuelen om nieuwe vormen van expressie te zoeken. Haydn's muziek, met zijn groeiende dramatische intensiteit en emotionele diepgang, is een voorbeeld van deze verandering.

De Franse Revolutie maakte ook de weg vrij voor de opkomst van Napoleon, wiens militaire campagnes de Europese kaart opnieuw tekenden. De Napoleontische oorlogen hadden een enorme impact op Haydn's leven en werk. Wenen werd tweemaal bezet door Franse troepen, wat een grote invloed had op het culturele leven van de stad.

Conclusie

"Het Hoofd Van Haydn" is een meeslepend boek dat de lezer meeneemt op een fascinerende reis door de late 18e en vroege 19e eeuw. Geert Mak gebruikt Haydn's leven en de omzwervingen van zijn schedel als een lens om de obsessie met roem, wetenschap en de veranderende opvattingen over het lichaam en de ziel te onderzoeken. Het is een verhaal dat niet alleen over Haydn gaat, maar over de gehele tijdsgeest van een cruciale periode in de Europese geschiedenis.

Het boek is een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in geschiedenis, muziek en de menselijke natuur. Het laat zien hoe de grote historische gebeurtenissen van een tijdperk de levens en het werk van individuen kunnen beïnvloeden, en hoe de bizarre wendingen van het lot soms tot de meest onverwachte en intrigerende verhalen kunnen leiden. Lees "Het Hoofd Van Haydn" en laat je meevoeren door de fascinerende wereld van Haydn en zijn tijd.