Is De Gemeente Een Bestuursorgaan

De vraag of een gemeente, of specifieker De Gemeente, een bestuursorgaan is, lijkt op het eerste gezicht eenvoudig. Het antwoord, echter, vereist een zorgvuldige analyse van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) en de jurisprudentie. In essentie komt het neer op het feit dat De Gemeente wel een bestuursorgaan is, maar dat dit niet betekent dat alle handelingen van de gemeente direct onder de Awb vallen. Dit artikel zal deze stelling verder uiteenzetten en onderbouwen.

Wat is een Bestuursorgaan?

De Algemene wet bestuursrecht (Awb) definieert een bestuursorgaan in artikel 1:1, eerste lid, onder a en b. Dit artikel onderscheidt twee soorten bestuursorganen:

A-orgaan

Een A-orgaan is een orgaan van een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld. Gemeenten zijn krachtens de Gemeentewet ingesteld, een wet in formele zin, waardoor ze onmiskenbaar rechtspersonen zijn die krachtens publiekrecht zijn ingesteld. Dit maakt de gemeente als rechtspersoon zelf een A-orgaan.

B-orgaan

Een B-orgaan is een andere persoon of college, met enig openbaar gezag bekleed. Dit is een complexere categorie. Het gaat hier om private organisaties die bepaalde taken van de overheid uitvoeren en daarbij openbaar gezag uitoefenen. Denk hierbij aan een keuringsinstantie die in opdracht van de gemeente bouwtekeningen beoordeelt en vergunningen afgeeft.

De Gemeente zelf valt primair onder de definitie van een A-orgaan. Dit betekent dat de gemeenteraad, het college van burgemeester en wethouders, en de burgemeester in hun hoedanigheid van orgaan van de gemeente, als bestuursorganen worden beschouwd.

De Awb en Handelingen van de Gemeente

Dat de gemeente een bestuursorgaan is, betekent niet automatisch dat alle handelingen van de gemeente onder de werking van de Awb vallen. De Awb is met name van toepassing op besluiten van bestuursorganen. Een besluit is gedefinieerd in artikel 1:3 Awb als een schriftelijke beslissing van een bestuursorgaan, inhoudende een publiekrechtelijke rechtshandeling. Belangrijk is dus dat het om een publiekrechtelijke rechtshandeling moet gaan.

Niet elke handeling van de gemeente is een besluit in de zin van de Awb. Bijvoorbeeld, het sluiten van een huurovereenkomst voor een kantoorpand door de gemeente is doorgaans een privaatrechtelijke handeling. De gemeente treedt dan op als een private partij, en de Awb is niet direct van toepassing. Het afgeven van een omgevingsvergunning daarentegen is een publiekrechtelijke rechtshandeling en valt wel onder de Awb.

Voorbeelden en Data

Laten we enkele concrete voorbeelden bekijken:

• Omgevingsvergunning: Wanneer een burger een omgevingsvergunning aanvraagt, neemt het college van burgemeester en wethouders (B&W) een besluit in de zin van de Awb. Tegen dit besluit kan bezwaar worden gemaakt en eventueel beroep worden ingesteld bij de bestuursrechter.
• Weigering van een uitkering: Wanneer de gemeente een aanvraag voor een bijstandsuitkering afwijst, is dit ook een besluit in de zin van de Awb. De burger kan hiertegen bezwaar aantekenen.
• Aankoop van grond: Wanneer de gemeente grond aankoopt van een burger, treedt de gemeente in principe op als een private partij. De overeenkomst is privaatrechtelijk. Geschillen hierover worden in beginsel voor de civiele rechter gebracht, tenzij er sprake is van specifieke publiekrechtelijke aspecten (bijvoorbeeld onteigening).

Uit data van de Nationale Ombudsman blijkt dat een significant deel van de klachten die zij ontvangen, betrekking heeft op handelingen van gemeenten. Deze klachten variëren van trage besluitvorming tot onduidelijke communicatie en onjuiste toepassing van wet- en regelgeving. Dit onderstreept het belang van een correcte toepassing van de Awb door gemeenten.

De Rol van de Gemeentewet

De Gemeentewet is een belangrijke wet die de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van gemeenten regelt. De Gemeentewet bepaalt onder meer hoe de gemeenteraad wordt samengesteld, welke bevoegdheden het college van B&W heeft, en hoe de gemeentelijke financiën worden beheerd. De Gemeentewet is complementair aan de Awb. De Awb geeft algemene regels voor het handelen van bestuursorganen, terwijl de Gemeentewet specifiek de organisatie en het functioneren van gemeenten regelt.

Een voorbeeld is de openbaarheid van bestuur. De Wet open overheid (Woo), voorheen de Wet openbaarheid van bestuur (Wob), is van toepassing op gemeenten omdat zij bestuursorganen zijn. Dit betekent dat burgers in principe recht hebben op toegang tot informatie die bij de gemeente berust. De Gemeentewet regelt de organisatie van de gemeentelijke archieven en de verstrekking van informatie.

Conclusie

De Gemeente is onomstotelijk een bestuursorgaan in de zin van de Algemene wet bestuursrecht. Dit betekent dat de Awb van toepassing is op veel, maar niet alle, handelingen van de gemeente. Het is cruciaal voor gemeenten om zich bewust te zijn van hun status als bestuursorgaan en de verplichtingen die daaruit voortvloeien. Dit omvat onder meer het zorgvuldig naleven van de Awb, het bieden van goede rechtsbescherming aan burgers, en het transparant en integer handelen.

Burgers moeten zich realiseren dat de Awb hen rechten geeft ten opzichte van de gemeente. Wanneer een burger het niet eens is met een besluit van de gemeente, heeft hij of zij in principe het recht om bezwaar te maken en eventueel beroep aan te tekenen. Het is belangrijk om deze rechten te kennen en te gebruiken wanneer dat nodig is.

Call to Action

Om een goede en rechtvaardige bestuurscultuur te bevorderen, is het essentieel dat:

• Gemeenten investeren in de kennis en kunde van hun medewerkers op het gebied van de Awb en andere relevante wet- en regelgeving.
• Burgers zich informeren over hun rechten en plichten ten opzichte van de gemeente.
• De overheid blijft investeren in de kwaliteit van de openbare dienstverlening.

Door deze acties te ondernemen, kunnen we samen werken aan een overheid die transparant, betrouwbaar en toegankelijk is voor iedereen.