Wie Is Maarten Luther

Inderdaad, een figuur die de loop van de westerse beschaving, en in het bijzonder die van Europa, onherroepelijk heeft veranderd, is Maarten Luther. Zijn naam, een symbool van religieuze vernieuwing en de onwrikbare kracht van persoonlijke overtuiging, roept een complex en fascinerend verhaal op. Een verhaal dat we hier, met de grootste zorgvuldigheid en diepgang, zullen ontvouwen.

Geboren in Eisleben, in het hart van het Heilige Roomse Rijk, in 1483, werd Maarten Luther niet voorbestemd voor de rol van revolutionair. Zijn vader, Hans Luther, een ambitieuze mijnwerker en later een succesvol ondernemer, ambieerde een juridische carrière voor zijn zoon. Maarten volgde die wens en begon aan een studie rechten aan de Universiteit van Erfurt. Echter, een ingrijpende ervaring, een plotselinge onweersbui in 1505 waarin hij vreesde voor zijn leven, bracht hem tot de gelofte om monnik te worden indien hij gespaard bleef. Deze gelofte, genomen in de intensiteit van de doodsangst, veranderde zijn levenspad voorgoed.

Hij trad toe tot het Augustijner klooster in Erfurt, een orde die bekend stond om zijn strenge discipline en diepgaande theologische studie. Luther was een toegewijde monnik, vol ijver voor God en vervuld van een diep gevoel van eigen onwaardigheid. Hij worstelde met de vraag hoe een zondige mens, hoe hard hij ook probeerde, ooit Gods genade kon verdienen. Deze innerlijke strijd zou een cruciale rol spelen in de ontwikkeling van zijn theologie.

Luther’s intellectuele capaciteiten werden al snel opgemerkt en hij werd naar de Universiteit van Wittenberg gestuurd om theologie te studeren. In 1512 promoveerde hij tot doctor in de theologie en werd hij benoemd tot professor in de Bijbelwetenschappen aan dezelfde universiteit. Dit was een belangrijke wending. Als professor kreeg Luther de gelegenheid om de Schrift grondig te bestuderen en zijn eigen interpretaties te ontwikkelen. Het was tijdens deze periode dat hij, door diepgaande studie van de brieven van Paulus, tot een cruciale theologische doorbraak kwam: de rechtvaardiging door geloof alleen.

Deze doctrine, die bekend staat als sola fide, stelt dat de mens niet door zijn eigen werken, maar uitsluitend door het geloof in Jezus Christus, rechtvaardig wordt verklaard in de ogen van God. Dit stond in schril contrast met de gangbare opvattingen van de Katholieke Kerk, die de nadruk legde op de noodzaak van goede werken, sacramenten en de tussenkomst van de kerk als essentiële elementen voor de zaligheid. Luther’s herontdekking van sola fide was de fundamentele pijler van zijn latere theologische kritiek.

De directe aanleiding voor Luther’s publieke optreden was de aflaatkwestie. In de zestiende eeuw was de praktijk van het verkopen van aflaten wijdverbreid. Aflaten waren documenten die, tegen betaling, de tijdelijke straffen voor zonden konden verminderen, zowel voor levenden als voor overledenen in het vagevuur. Deze praktijk, hoewel theologisch omstreden, was een belangrijke bron van inkomsten voor de Kerk, vooral in de aanloop naar de bouw van de nieuwe Sint-Pietersbasiliek in Rome.

Luther was geschokt door de misbruiken die hij zag. Aflaatpredikers, zoals Johann Tetzel, reisden door het land en verkochten aflaten met de belofte van directe vergeving van zonden, zonder enige spijt of berouw. Luther zag dit als een perversie van het evangelie en een uitbuiting van het geloof van het volk.

Op 31 oktober 1517, de vooravond van Allerheiligen, spijkerde Luther zijn beroemde 95 stellingen aan de deur van de slotkerk in Wittenberg. Deze stellingen waren een uitnodiging tot een academisch debat over de aard en de waarde van aflaten. Luther stelde de theologische basis van de aflaatpraktijk ter discussie en wees op de gevaren van een misleidende geruststelling.

De 95 stellingen waren oorspronkelijk bedoeld voor een beperkte kring van geleerden, maar door de boekdrukkunst werden ze snel verspreid over heel Duitsland en daarbuiten. Ze veroorzaakten een sensatie en markeerden het begin van de Reformatie. Luther’s kritiek vond weerklank bij velen die al lang ontevreden waren over de corruptie en de misstanden binnen de Kerk.

De reactie van de Kerk was aanvankelijk aarzelend. Er werden diverse pogingen ondernomen om Luther tot rede te brengen. Hij werd uitgenodigd voor debatten en verhoord door kerkelijke autoriteiten. Maar Luther weigerde zijn standpunten te herroepen, tenzij hij door de Schrift en de rede overtuigd zou worden van zijn fouten. Hij bleef vasthouden aan zijn interpretatie van het evangelie en de autoriteit van de Bijbel.

In 1520 publiceerde Luther een reeks belangrijke theologische werken die zijn breuk met de Katholieke Kerk onomkeerbaar maakten. In Aan de Christelijke Adel van de Duitse Natie riep hij de Duitse vorsten op om de hervorming van de Kerk ter hand te nemen. In Over de Babylonische Gevangenschap van de Kerk bekritiseerde hij de sacramentenleer van de Kerk en stelde hij dat er slechts twee sacramenten waren die door Christus waren ingesteld: de doop en het avondmaal. En in Over de Vrijheid van een Christenmens legde hij zijn leer van de rechtvaardiging door geloof alleen verder uit.

Deze publicaties waren een regelrechte aanval op de autoriteit en de doctrines van de Kerk. In hetzelfde jaar vaardigde paus Leo X de bul Exsurge Domine uit, waarin Luther werd veroordeeld en hem werd opgedragen zijn stellingen te herroepen. Luther weigerde en verbrandde de pauselijke bul publiekelijk in Wittenberg. Dit was een symbolische daad van rebellie en een definitieve breuk met de Katholieke Kerk.

In 1521 werd Luther opgeroepen voor de Rijksdag van Worms, een bijeenkomst van de keizer en de Duitse vorsten. Daar werd hij opnieuw gevraagd om zijn stellingen te herroepen. Luther stond voor de keizer, de vorsten en de vertegenwoordigers van de Kerk en sprak de beroemde woorden: "Tenzij ik door de Schrift en de rede overtuigd word – ik aanvaard geen pauselijk gezag of concilies, aangezien ze elkaar herhaaldelijk hebben tegengesproken – mijn geweten is gevangen in het Woord van God. Ik kan en wil niets herroepen, want tegen het geweten ingaan is noch juist, noch veilig. God helpe mij. Amen."

Deze woorden, vol overtuiging en moed, markeerden een keerpunt in de geschiedenis. Luther stond pal voor zijn geweten en zijn interpretatie van de Bijbel, ongeacht de consequenties. Hij legde de basis voor de vrijheid van geweten en de individuele verantwoordelijkheid voor het geloof.

Na de Rijksdag van Worms werd Luther vogelvrij verklaard door keizer Karel V. Dit betekende dat iedereen hem mocht arresteren en doden zonder juridische gevolgen. Om zijn leven te beschermen werd Luther in het geheim naar de Wartburg gebracht, een kasteel in de buurt van Eisenach. Daar verbleef hij bijna een jaar, vermomd als jonker Jörg.

Tijdens zijn verblijf op de Wartburg begon Luther aan een monumentale taak: de vertaling van het Nieuwe Testament in het Duits. Dit was een cruciale stap in de verspreiding van de Reformatie. Door de Bijbel in de volkstaal beschikbaar te maken, maakte Luther het mogelijk voor gewone mensen om de Schrift zelf te lezen en te interpreteren, zonder afhankelijk te zijn van de interpretaties van de Kerk.

Luther’s vertaling van het Nieuwe Testament was niet alleen een theologische prestatie, maar ook een literair meesterwerk. Hij creëerde een krachtige en expressieve Duitse taal die de basis legde voor het moderne Hoogduits. Zijn vertaling had een enorme invloed op de Duitse cultuur en identiteit.

Na zijn terugkeer naar Wittenberg in 1522 bleef Luther actief betrokken bij de verdere ontwikkeling van de Reformatie. Hij schreef talloze theologische werken, preekte regelmatig en organiseerde de nieuwe Evangelische Kerk.

De Reformatie verspreidde zich snel over heel Europa. In verschillende landen en regio's ontstonden nieuwe Evangelische gemeenten en kerken. De Reformatie leidde tot religieuze oorlogen en politieke conflicten, maar ook tot belangrijke hervormingen en vernieuwingen in de maatschappij.

Luther trouwde in 1525 met Katharina von Bora, een voormalige non. Samen kregen ze zes kinderen en leidden ze een gezinsleven dat een voorbeeld werd voor vele Evangelische predikanten en gelovigen.

Maarten Luther stierf in 1546 in zijn geboorteplaats Eisleben. Hij liet een onuitwisbare erfenis na. Zijn theologie, zijn vertaling van de Bijbel en zijn inzet voor de vrijheid van geweten hebben de loop van de geschiedenis veranderd. Hij blijft een inspiratiebron voor mensen over de hele wereld die op zoek zijn naar een persoonlijke relatie met God en die vasthouden aan de kracht van hun overtuiging.

Zijn invloed reikt verder dan de theologie. Luther’s nadruk op het belang van onderwijs en de verantwoordelijkheid van de overheid voor het welzijn van haar burgers heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van moderne democratische samenlevingen. Zijn liederen, zoals "Een vaste burcht is onze God," zijn nog steeds geliefd en worden gezongen in kerken over de hele wereld.

Maarten Luther was een complex en controversieel figuur, maar bovenal een man van diep geloof en onwrikbare moed. Zijn verhaal is een herinnering aan de kracht van de menselijke geest en de mogelijkheid om de wereld te veranderen door vast te houden aan je eigen overtuigingen.