Benjamin Pieter Floris Van Vollenhoven

Voel je je soms overweldigd door de complexiteit van het recht? Ben je op zoek naar manieren om het recht praktischer en toegankelijker te maken? Dan is het goed om te weten dat je niet alleen bent. Vele juristen en beleidsmakers worstelen met dezelfde vragen. Daarom duiken we in het leven en werk van een man die zich hier intensief mee bezig heeft gehouden: Benjamin Pieter Floris van Vollenhoven.

Wie was deze man en waarom is zijn werk vandaag de dag nog steeds relevant? Laten we dat eens onderzoeken.

Wie was Benjamin Pieter Floris van Vollenhoven?

Benjamin Pieter Floris van Vollenhoven (1880-1944) was een Nederlandse jurist, hoogleraar en pionier op het gebied van het administratief recht. Hij stond bekend om zijn kritische blik op de formalisering van het recht en zijn streven naar een meer praktijkgerichte benadering. Hij was een voorvechter van het idee dat het recht er is voor de mensen en niet andersom. Zijn invloed reikt tot ver buiten de academische wereld en is terug te zien in de ontwikkeling van het Nederlandse bestuursrecht.

Van Vollenhoven studeerde rechten aan de Universiteit Leiden en promoveerde in 1906 op een proefschrift over het Nederlands-Indisch bestuursrecht. Na zijn promotie werkte hij als advocaat en ambtenaar voordat hij in 1916 werd benoemd tot hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn expertise lag vooral in het administratief recht, het recht dat de relatie regelt tussen de overheid en de burger.

Zijn Achtergrond en Opleiding

Om zijn visie echt te begrijpen, moeten we even kijken naar de context waarin Van Vollenhoven leefde en werkte. Hij studeerde in een tijd waarin het recht steeds meer werd gezien als een wetenschap, met complexe regels en doctrines. Hij zag echter dat deze formalisering soms leidde tot onrechtvaardigheid en dat de praktijk vaak weerbarstiger was dan de theorie. Deze observaties vormden de basis voor zijn kritische blik op het recht.

Van Vollenhoven was niet iemand die zich blindelings vastklampte aan de traditionele juridische denkwijzen. Hij durfde kritisch te zijn en zocht naar manieren om het recht te verbeteren en beter aan te laten sluiten bij de behoeften van de samenleving. Hij was een vooruitstrevende denker die zijn tijd ver vooruit was.

Van Vollenhovens bijdragen aan het Bestuursrecht

Van Vollenhovens bijdragen aan het bestuursrecht zijn omvangrijk en divers. Hij was een productief schrijver en denker en zijn ideeën hebben een diepe invloed gehad op de ontwikkeling van het vakgebied.

Een van zijn belangrijkste bijdragen is zijn kritiek op het legaliteitsbeginsel. Dit beginsel houdt in dat de overheid alleen mag handelen op basis van een wettelijke grondslag. Van Vollenhoven erkende het belang van dit beginsel, maar waarschuwde tegelijkertijd voor een te enge interpretatie ervan. Hij pleitte voor een meer flexibele benadering, waarbij ook rekening wordt gehouden met de redelijkheid en billijkheid.

Hij stelde dat strikte toepassing van wetten soms kan leiden tot onrechtvaardige uitkomsten, met name in individuele gevallen. Hij benadrukte het belang van discretionaire bevoegdheid voor bestuurders, zodat zij in staat zijn om recht te doen in specifieke situaties. Natuurlijk wel binnen bepaalde grenzen en met inachtneming van de algemene beginselen van behoorlijk bestuur.

Daarnaast was Van Vollenhoven een voorstander van meer inspraak van burgers bij besluitvorming van de overheid. Hij vond dat burgers een stem moesten hebben in de beslissingen die hun leven beïnvloeden. Hij pleitte voor meer transparantie en participatie in het bestuursproces. Zijn ideeën hierover zijn terug te zien in de latere ontwikkelingen op het gebied van openbaarheid van bestuur en burgerparticipatie.

Zijn kritiek op de formalisering van het recht heeft geleid tot een grotere aandacht voor de praktische aspecten van het bestuursrecht. Juristen en beleidsmakers zijn zich meer bewust geworden van de mogelijke nadelen van een te strikte toepassing van de wet en proberen meer rekening te houden met de menselijke maat.

Belangrijkste Publicaties en Ideeën

Van Vollenhovens ideeën zijn terug te vinden in tal van publicaties. Een van zijn belangrijkste werken is zijn "Handleiding tot het administratief recht van Nederlandsch-Indië" (1920). In dit boek beschrijft hij op heldere wijze de beginselen van het bestuursrecht en geeft hij tal van voorbeelden uit de praktijk. Het boek werd al snel een standaardwerk en heeft een grote invloed gehad op de ontwikkeling van het bestuursrecht in Nederland en Nederlands-Indië.

Een ander belangrijk werk is zijn "Om Recht en Billijkheid" (1933), een verzameling van zijn belangrijkste artikelen en lezingen. In dit boek komt zijn kritiek op de formalisering van het recht duidelijk naar voren en pleit hij voor een meer menselijke benadering van het recht.

De Relevantie van Van Vollenhoven in het Heden

Hoewel Van Vollenhoven al ruim 75 jaar geleden overleed, zijn zijn ideeën nog steeds relevant in het huidige bestuursrecht. Zijn kritiek op de formalisering van het recht en zijn pleidooi voor een meer praktijkgerichte benadering zijn nog steeds actueel.

In een tijd waarin de overheid steeds meer taken op zich neemt en de regels steeds complexer worden, is het belangrijk om te blijven nadenken over de vraag hoe het recht menselijk en toegankelijk kan blijven. Van Vollenhoven heeft ons laten zien dat het mogelijk is om kritisch te zijn op de bestaande juridische denkwijzen en tegelijkertijd te streven naar een rechtvaardiger en menselijker recht.

Denk bijvoorbeeld aan de toeslagenaffaire, waarbij een te strikte toepassing van de wet leidde tot enorme problemen voor duizenden burgers. Deze affaire toont aan dat het van belang is om alert te blijven op de mogelijke nadelen van een te formalistische benadering van het recht en om de menselijke maat niet uit het oog te verliezen.

Ook in het omgevingsrecht, waar complexe regels en procedures vaak leiden tot lange doorlooptijden en frustraties, is Van Vollenhovens pleidooi voor meer flexibiliteit en participatie nog steeds relevant. Door burgers meer te betrekken bij de besluitvorming en door meer ruimte te bieden voor maatwerk, kan het omgevingsrecht effectiever en rechtvaardiger worden.

Hoe kunnen we Van Vollenhovens principes toepassen in de praktijk?

De lessen van Van Vollenhoven zijn niet alleen relevant voor juristen en beleidsmakers, maar ook voor burgers die te maken hebben met de overheid. Hier zijn een paar praktische tips:

• Wees kritisch op de beslissingen van de overheid. Stel vragen en laat je stem horen.
• Ken je rechten, maar weet ook dat de wet niet altijd zwart-wit is. Er is vaak ruimte voor interpretatie en maatwerk.
• Zoek de dialoog met de overheid. Probeer samen tot een oplossing te komen die voor beide partijen acceptabel is.
• Vergeet de menselijke maat niet. Achter elke overheidsbeslissing zitten mensen. Probeer je in te leven in hun situatie en toon begrip.

Door deze principes toe te passen, kunnen we bijdragen aan een rechtvaardiger en menselijker bestuursrecht. Van Vollenhoven heeft ons laten zien dat dit mogelijk is, mits we bereid zijn om kritisch te blijven nadenken en te blijven zoeken naar verbetering.

Benjamin Pieter Floris van Vollenhoven was meer dan alleen een jurist; hij was een denker, een criticus, en een voorvechter van een rechtvaardiger recht. Zijn werk blijft een bron van inspiratie voor iedereen die zich inzet voor een betere samenleving. Laten we zijn gedachtengoed koesteren en blijven toepassen in de praktijk, zodat we een recht creëren dat er is voor de mensen, en niet andersom.